Το ανεπούλωτο τραύμα ενός 35ετούς εμφυλίου πολέμου, η ιστορική καταγραφή του οποίου ακόμα πολώνει το λαό της Γουατεμάλας, μεταμορφώνεται από τον Χάιρο Μπουσταμάντε σε ένα φιλμ φολκλορικού τρόμου, διαβρωτικά επιδραστικό, ατμοσφαιρικό και απόκοσμα ήπιο.

Κόντρα στις θορυβώδεις επιταγές του είδους, ο αξιόλογος σκηνοθέτης του «Ηφαιστείου» (Αργυρή Άρκτος στη Μπερλινάλε το 2015) και των «Δονήσεων» (Διεθνές Διαγωνιστικό στις Νύχτες Πρεμιέρας του 2019) αποτυπώνει αλληγορικά το αίτημα για αλήθεια και δικαιοσύνη, δοκιμάζοντας να επαναπροσεγγίσει έναν από τους πιο γνωστούς σκοτεινούς μύθους της λατινοαμερικάνικης κουλτούρας. Αυτόν της αυτόχειρος παιδοκτόνου που είναι γνωστή ως «La Llorona», το κλάμα της οποίας στοιχειώνει τις νύχτες όσους έχουν βάρος στη συνείδησή τους.

Υποδειγματικά ζυγισμένη σε ρυθμό, με ευφυή χρήση του στοιχείου της αλληγορίας, στιβαρή σε κάθε κάδρο της και υποβλητική σε ατμόσφαιρα

Στη «Γυναίκα των Δακρύων», ο στρατηγός εν αποστρατεία Ενρίκε Μοντεβέρδε (ο Χούλιο Ντίαζ στο ρόλο που παραπέμπει ευθέως στον διαβόητο δικτάτορα της Γουατεμάλας, Εφρέν Ρίος Μοντ) δικάζεται για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας. Ειδικότερα για τη γενοκτονία της φυλής Ιξίλ των Μάγια, την οποία το καθεστώς στοχοποίησε στις αρχές της δεκαετίας του ‘80 με το πάτημα ότι προσέφερε κάλυψη στους αντάρτες.

Πέραν όμως από την ημιτέλεια της ανθρώπινης δικαιοσύνης, υπάρχει η οργή ενός πλήθους που πολιορκεί νυχθημερόν την έπαυλη του αμετανόητου Στρατηγού. Και φυσικά, υπάρχει και η εκκρεμής αποκατάσταση των αδικαίωτων νεκρών, μια μεταφυσική έννοια δικαίου από την οποία δεν ξεφύγει κανείς.

Το πεδίο της μεταφυσικής εγκαθιδρύεται στην ταινία από το πρώτο πλάνο. Αφορά στη δέηση που κάνει η Κάρμεν, σύζυγος του στρατηγού, μαζί με άλλες γυναίκες χουντικών, μία ημέρα πριν την ετυμηγορία, την ώρα που οι άντρες τους βρίσκονται σε διαφορετικό χώρο της έπαυλης οργανώνοντας την εικόνα της υπερασπιστικής τους γραμμής. Έπειτα, είναι εκείνο το κλάμα μιας άφαντης γυναίκας που ταράζει τον ύπνο του στρατηγού, αλλά και ο επίμονος εφιάλτης της Κάρμεν, η οποία πίσω από το αντικομμουνιστικό της παραλήρημα και την αρχικά ρητή στήριξη στον σύζυγο, αρχίζει να βλέπει καθαρότερα το τέρας με το οποίο συμπορεύτηκε.

Προσεγγίζει έναν από τους πιο γνωστούς σκοτεινούς μύθους της λατινοαμερικανικής κουλτούρας

Σύντομα, θα έρθουν να προστεθούν οι ολονύχτιες ιαχές και τα τραγούδια του συγκεντρωμένου πλήθους που πολιορκεί την έπαυλη, κραδαίνοντας πλακάτ με τις μορφές αγνοούμενων ιθαγενών. Μέχρι τη στιγμή που οι τελευταίες πάρουν μια πιο σάρκινη μορφή, απειλώντας με μία εισβολή που παραπέμπει απολύτως υπαινικτικά στη «Νύχτα των Ζωντανών Νεκρών».

Επιπλέον των προαναφερθέντων που ενέχουν ένα ποσοστό παραδοξότητας, δε θα πρέπει να παραλείψουμε το μεγαλύτερο και καθοριστικότερο παράδοξο όλων. Την Άλμα (Μαρία Μερσέντες Κορόι), την ιθαγενή υπηρέτρια η οποία έρχεται στην έπαυλη τη στιγμή που σχεδόν σύσσωμο το υπηρετικό προσωπικό έχει παραιτηθεί, φοβούμενο πώς το κλάμα της Llorona θα στοιχειώσει και τους ίδιους.

Η κόντρα στη λογική και γεμάτη ερωτηματικά παρουσία της εκεί, είναι αυτή γύρω από την οποία ο Μπουσταμάντε οικοδομεί ολόκληρη την ταινία του. Με τη σημαντική σημείωση ότι ο Γουατεμαλανός σκηνοθέτης ουδέποτε θα ενδιαφερθεί επί της ουσίας για την προέλευση του μυστηριώδους κλάματος, το οποίο επιστρατεύεται σαν τέχνασμα.

Αν η απόδοση δικαιοσύνης, η αποκατάσταση της αλήθειας και το γκρέμισμα της ισχύος που εξακολουθεί αλαζονικά να διατηρεί ο στρατηγός αποτελούν κομβικό στόχο της αφήγησης, ο δρόμος προς την επίτευξή του έχει ασφαλώς γυναικεία σφραγίδα. Από την αινιγματικής προελεύσεως Άλμα και το δέσιμο που αναπτύσσει με την εγγονή του πρώην δικτάτορα, μέχρι την κόρη και τη σύζυγο του τελευταίου, οι γυναικείοι χαρακτήρες εδώ λειτουργούν ως διαφορετικές αφετηρίες που έρχονται να συναντηθούν σε μία κοινή συνισταμένη όχι μόνο δικαιοσύνης απέναντι σε ατιμώρητα εγκλήματα, αλλά και συνειδητότητας του πατριαρχικού και μισογυνικού πλαισίου εντός του οποίου διαπράχθηκαν αυτά.

Υποδειγματικά ζυγισμένη σε ρυθμό, με ευφυή χρήση του στοιχείου της αλληγορίας και θαυμαστή εγκράτεια στο φλερτ με το φιλμ τρόμου, στιβαρή σε κάθε κάδρο της και υποβλητική σε ατμόσφαιρα καθ’ όλη τη διάρκειά της, η «Γυναίκα των Δακρύων» αποτελεί ακόμα ένα σαφές βήμα προόδου στη σύντομη αλλά ήδη αξιοσημείωτη φιλμογραφία του Μπουσταμάντε.

Μία φιλμογραφία που δε σταματά να επικοινωνεί την πραγματικότητα της χώρας καταγωγής του δημιουργού της, μέσα από ένα σινεμά που είναι ταυτόχρονα συμπεριληπτικό και ασφαλώς επιδραστικό. Διόλου τυχαία λοιπόν, που το τελευταίο του πόνημα φέρνει στον Μπουσταμάντε μία υποψηφιότητα για Καλύτερη Ξενόγλωσση Ταινία στις προσεχείς Χρυσές Σφαίρες.

Βαθμολογία: 3,5/5  

INFO:
Η ταινία κάνει σήμερα πρεμιέρα στην πλατφόρμα του Cinobo.