Aνατολικά της Εδέμ

1917. Στην κοιλάδα Σαλίνας της Καλιφόρνια ο παρορμητικός και δυστυχισμένος Καλ προσπαθεί να κερδίσει τη συμπάθεια και την αγάπη του πατέρα του, ενός ψυχρού κι ενάρετου γαιοκτήμονα. Αυτός όμως ξεχωρίζει ολοφάνερα τον μεγαλύτερό του γιο, τον πράο και υπάκουο Άαρον. Τα παιδιά έχουν μεγαλώσει χωρίς τη μητέρα τους, για την οποία το μόνο που γνωρίζουν είναι πως έχει πεθάνει, με αποτέλεσμα να την έχουν εξιδανικεύσει. Μετά από ένα καυγά, ο Καλ θα καταφύγει στο Μοντερέι όπου έκπληκτος θα πληροφορηθεί ότι η μητέρα του ζει και διατηρεί έναν διάσημο οίκο ανοχής

Όταν ο Ελία Καζάν διάβασε το μυθιστόρημα-ποταμό «Ανατολικά της Εδέμ» του Τζον Στάινμπεκ, βρήκε πολύ ενδιαφέρον το τελευταίο μέρος του και έπεισε τον συγγραφέα να το ιασκευάσει στην οθόνη. Είναι εύκολο να καταλάβεις το γιατί: πρόκειται για μία ιστορία επικεντρωμένη στις προβληματικές σχέσεις κατανόησης πατέρα/γιου, που αποκτά βιβλικές διαστάσεις, καθώς στην κοιλάδα Σαλίνα της Καλιφόρνια του 1914 αναβιώνει ο μύθος των Άβελ και Κάιν.

Ο Καζάν, χωρίς να αναιρεί τις βιβλικές αναφορές (τις οποίες όμως χρησιμοποιεί κυρίως για να στιγματίσει τον θρησκευτικό πουριτανισμό), αποκαθιστά τον μύθο του Κάιν, παρουσιάζοντάς τον ως ένα άτομο που εκλιπαρεί για την αγπαή και αναγνώριση των πράξεών του από τον Θεό/Πατέρα, αλλά εκείνος για ανεξήγητους λόγους, μένει απαθής στο κάλεσμά του.

Ταυτόχρονα δίνει στη διαμάχη αυτή μια ψυχαναλυτική οπτική, εγκαινιάζοντας τη σειρά των ριζοσπαστικών ταινιών της δεκαετίας του '50 που, με οδηγό το οιδιπόδειο σύμπλεγμα, θα αμφισβητήσουν την ορθότητα και το δίκαιο της πατρικής εξουσίας και θα μιλήσουν για τη σταδιακή αποδιάρθρωση της αμερικανικής οικογένειας.

Πρώτη έγχρωμη ταινία στην φιλμογραφία του σκηνοθέτη, και μάλιστα σε σινεμασκόπ, το «Ανατολικά της Εδέμ» (1955) είναι μία από τις πιο τρυφερές και λυρικές ταινίες του και ταυτόχρονα μία από τις πιο ήπιές του (σε σχέση με την οργή που εκφράζουν έργα όπως το «Λιμάνι της Αγωνίας»), παρά την τραγική εξέλιξη των καταστάσεων. Για τον ρόλο του Καλ/Κάιν, ο Καζάν επέλεξε έναν άγνωστο ηθοποιό τον οποίο είχε δει στο θέατρο, έστω κι αν αρχικά δεν του έκανε καλή εντύπωση: ο θρύλος του Τζέιμς Ντιν είχε γεννηθεί. Η ταινία, ωστόσο, έχει πολύ καλές ερμηνείες και από τους άλλους συμπρωταγωνιστές, όπως της συμπαθέστατης Τζούλι Χάρις, αλλά και της Τζο Βαν Φλιτ, που τιμήθηκε με Όσκαρ Β' Γυναικείου.