Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ

Ένα από τα ορισμικά χαρακτηριστικά του μεγάλου γερμανικού μυθιστορήματος που εμφανίστηκε την περίοδο του μεσοπολέμου, είναι πως δεν διστάζει να εμφανίσει από του πουθενά χαρακτήρες για να πλαισιώσουν το ταξίδι του ήρωα. Την ίδια στιγμή δεν έχει κανέναν ενδοιασμό να εξαφανίσει αυτούς που μοιάζουν σημαντικοί. Έτσι περίπου έζησε τη σύντομη ζωή του ο Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ, σα νουβέλα γραμμένη πάνω σε λευκές γραμμές με τον πυκνό καπνό τσιγάρων κι αλόγιστες ποσότητες αλκοόλ, που είχε για κατακλείδα μια λωρίδα αίμα. 

Έτσι τη βλέπει και ο Όσκαρ Ρέλερ που ξεκινά το φιλμ από το σημείο που ο Φασμπίντερ γυρίζει το διακόπτη για τη δική του αντίστροφη μέτρηση. Τη στιγμή που από αποτυχημένος φοιτητής καλών τεχνών και κινηματογράφου, με «δύο ταινίες μικρού μήκους να σαπίζουν κάτω από κρεβάτι του», μετατρέπεται σε μια μοναδιαία οντότητα στην ιστορία της τέχνης. Τη στιγμή κατά την οποία αφήνεται να γίνει βορά στις μεγάλες ιδέες του και τα πάθη που ένας ηδονιστικός μικρόκοσμος δεν αρκούσε για να θρέψει. Ο νεαρός Ράινερ συναντά τον Ούλι Λόμελ και μαζί θα γυρίσουν το «Love is Colder than Death». Η παρουσίαση του φιλμ στο Φεστιβάλ του Βερολίνου ολοκληρώνει το πρώτο κεφάλαιο της αφήγησης κι αυτή είναι σε γενικές γραμμές η μικροδομή που διέπει ολόκληρη την ταινία. Κάθε νέα γνωριμία γεννάει μια καινούργια ταινία κι έναν νέο χαρακτήρα στην αυλή του βασιλιά, που δεν αργεί να αποκαλύψει το τυραννικό του προσωπείο (ο αυθεντικός τίτλος της ταινίας είναι "Enfant Terrible" κι η έμφαση δίνεται ξεκάθαρα στο δεύτερο «συνθετικό»). Ενισχύοντας την πάγια αντίληψη σχετικά με το «τρομερό παιδί» του Νέου Γερμανικού Κινηματογράφου, οι περισσότερες σκηνές κορυφώνονται σε ένα βίαιο ξέσπασμα του πρωταγωνιστή. Αυτή η επανάληψη καλλιεργεί μια κανονικότητα σε μια δυναμική που δεν αργεί να γίνει φετιχιστικά σαδομαζοχιστική. Η ανεξέλεγκτη δημιουργικότητα του Φασμπίντερ είναι ένα μέγεθος που έλκει άπαντες στο βαρυτικό του πεδίο με χαρακτηριστική ευκολία. Ταυτόχρονα είναι σχεδόν αδύνατο να δραπετεύσεις από τη δίνη της αυτοκαταστροφικής τροχιάς του.

Για όσους πάντως δεν γνωρίζουν την ιστορία ή/και τη φιλμογραφία του Φασμπίντερ, η πανκ εκδοχή του Ρέλερ έχει καλλιτεχνική υπόσταση κι ίσως αποδειχθεί μια πολύ καλή εισαγωγή

Ο Ρέλερ προσεγγίζει αυτή την διαβρωτικά μαγνητική προσωπικότητα μέσα από τις σχέσεις με τους συνεργάτες της (οι περισσότερες από τις οποίες ξεκινούν σαν ομοερωτικές). Παράλληλα υιοθετεί αρκετές ελευθερίες στη διήγηση και την αναπαράσταση, όπως το ότι τον πρωταγωνιστικό ρόλο ερμηνεύει ο Όλιβερ Μασούτσι, ένας 53χρονος ηθοποιός, ή το ότι η Ιρμ Χέρμαν (άνθρωπος κεφαλαιώδους σημασίας για κάθε επίδοξο βιογράφο του σκηνοθέτη) έχει «ενσωματωθεί» στον cross-dressing χαρακτήρα της Μπρίτα. Τις παρεκκλίσεις στην αφήγηση πλαισιώνει ένα τεχνητό περιβάλλον, που προσπαθεί να αντιγράψει το στυλ της πρώτης κυρίως περιόδου του δημιουργού. Η σκηνοθεσία παρουσιάζει μια βωβή θεατρικότητα, οι ηθοποιοί αλληλεπιδρούν σε μινιμαλιστικά σκηνικά με ζωγραφισμένο φόντο, ακόμη και οι τίτλοι της αρχής προσομοιάζουν αυτούς του «Whitey». Οι φωτισμοί και η κάμερα εξελίσσονται επιχειρώντας να αποδώσουν την αισθητική του Φασμπίντερ σε κάθε δεδομένη εποχή του έργου του. Το έντονο στυλιζάρισμα όμως δεν δικαιώνεται, εν μέρει γιατί στερείται της αυθεντικότητας της γραφής. Λείπει επίσης η μοναδική ηλεκτροχημεία της εικόνας του Φασμπίντερ, μια αίσθηση που τα ψηφιακά υλικά φαίνεται πως αδυνατούν να αναπαράγουν.

Μέσα σε όλα αυτά το «Enfant Terrible» χάνει την ταυτότητά του. Εν τέλει δε μοιάζει με αφιέρωμα, ούτε πείθει σαν αυτόνομο σενάριο εμπνευσμένο από τη ζωή του καλλιτέχνη (αν και προς το τέλος, προσπαθεί να μεταλλαχτεί προς αυτή την κατεύθυνση). Το αποτέλεσμα μένει στο επίπεδο ενός ενδιαφέροντος πειράματος ή μιας άσκησης ύφους πάνω σε μια κινηματογραφική τεχνική που, πολύ απλά αν το θέσουμε δεν αντιγράφεται. Για όσους πάντως δεν γνωρίζουν την ιστορία ή/και τη φιλμογραφία του Φασμπίντερ, η πανκ εκδοχή του Ρέλερ έχει καλλιτεχνική υπόσταση κι ίσως αποδειχθεί μια πολύ καλή εισαγωγή.