Το Λουλούδι της Ευτυχίας

Κάπου μεταξύ ρετρό επιστημονικής φαντασίας και μιας αλληγορικής φόρμας εσκεμμένα ανοιχτής σε ερμηνείες, η πρώτη αγγλόφωνη ταινία της Τζέσικα Χάουσνερ φέρνει μια απειλή που θυμίζει «Invasion of the Body Snatchers» στα μέτρα ενός σύγχρονου, κλινικά ψυχρού κόσμου ο οποίος προσδοκά από τη γενετική να του βρει τη γρηγορότερη διαδρομή για την ευτυχία. Ακούγεται - και είναι - ό,τι πιο φιλόδοξο δοκίμασε μέχρι σήμερα η Αυστριακή δημιουργός, σημαντική ωστόσο μερίδα της διεθνούς κριτικής παρέμεινε ασυγκίνητη απέναντι στο ρίσκο της που για να πούμε την αλήθεια τα έχει τα θεματάκια του. Παρά ταύτα «Το Λουλούδι της Ευτυχίας» έχει δυναμική, ισχυρή αισθητική ταυτότητα και ύφος υποβλητικό, αρκετά συγγενές με αυτό που χαρακτηρίζει τις συνεργασίες των Λάνθιμου και Φιλίππου.

Η Χάουσνερ χτίζει μία σειρά από ιδιαιτέρως ιντριγκαδόρικα επίπεδα ανάγνωσης

Η υπόθεση θέλει την Άλις (Έμιλι Μπίτσαμ) και την επιστημονική της ομάδα να δουλεύουν πυρετωδώς πάνω στην ανάπτυξη ενός γενετικά τροποποιημένου φυτού το οποίο έχει την θεραπευτική ιδιότητα να κάνει τον κάτοχό του χαρούμενο, αρκεί αυτός να το φροντίζει τακτικά. Ωστόσο γρήγορα εγείρονται ανησυχίες επειδή η γύρη του φυτού φαίνεται να επηρεάζει τη διάθεση διαφορετικά από το επιθυμητό, ενώ ένας από τους πρώτους που εκτίθενται σε αυτή είναι ο Τζο, ο πιτσιρικάς γιος της Άλις.

Όποιος/α δει το «Little Joe» μπορεί ίσως να ισχυριστεί πως η όλη φιλοσοφία από πίσω καταλήγει σε μια ενδιαφέρουσα συνάφεια με το μυστηριώδες λουλούδι στο οποίο αναφέρεται ο τίτλος της ταινίας. Το φιλμ της Χάουσνερ θέλει να είναι σαν κατασκευή το ίδιο αφύσικα όμορφο και προσεγμένο με το φυτό, που είναι σκόπιμα φτιαγμένο να μαγνητίζει τις αισθήσεις, ενώ κρύβει μια πονηριά στο κατά πόσο τελικά αστοχεί ως προς τους αρχικούς σκοπούς του, κατ’ αναλογία με το Little Joe που η ομάδα καλλιεργεί στο εργαστήριο.

Κόντρα στις φωνές που χρεώνουν το «Little Joe» ως αποτυχία, ας έχουμε υπόψη ότι όπως και το ίδιο το φιλμ πονηρά εξηγεί, η επιτυχία και το αντίθετό της είναι μερικές φορές κάτι πολύ σχετικό

Μιλώντας για αστοχίες, ο τόνος των ερμηνειών και το ψυχρό κοινωνικό πλαίσιο που η ταινία ορίζει δεν υπηρετούν τη μετάβαση ανάμεσα στο πριν και το μετά της ανεπιθύμητης επίδρασης του φυτού, το οποίο φαίνεται να αποσυναισθηματικοποιεί όσους εκτίθενται στη γύρη του προκαλώντας ταυτόχρονα μια εμμονική προσήλωση απέναντί του. Με αυτά τα δεδομένα το διακύβευμα της όποιας παρενέργειας φαντάζει ασήμαντο, κάτι που δραματουργικά τουλάχιστον κλωτσάει. Εκτός βέβαια και αν όλο αυτό το προσεγγίσουμε ως την απέλπιδα προσπάθεια μιας κοινωνίας ζόμπι να αφυπνιστεί, ένα εγχείρημα που αναλαμβάνουν ίσως όχι τυχαία η Άλις (που δεν τη λες ακριβώς ηρωίδα από τη στιγμή που στη δουλειά της έχει καταστρατηγήσει κάθε έννοια επιστημονικής δεοντολογίας) και η Μπέλα (την υποδύεται η Κέρι Φοξ), μια συνάδελφος με εύθραυστη ψυχική υγεία.

Έπειτα όμως είναι η ίδια η φύση της παρενέργειας που μπερδεύεται στην πορεία. Γιατί η αρχική εντύπωση είναι πως το φυτό (που έχει σχεδιαστεί να είναι στείρο) οδηγεί τους ανθρώπους να ζευγαρώσουν σε μία έμμεση προσπάθεια να αναπαραχθεί - κάτι που ως εύρημα πρέπει να πούμε πως είναι εξαιρετικά εύστοχο από τη σκοπιά της εξελικτικής βιολογίας. Όμως αφενός η ερωτική προσέγγιση του Κρις (στο ρόλο ο Μπεν Γουίσο) προς την συνάδελφο Άλις, αφετέρου η εγγύτητα που αναπτύσσει ο γιος της με μια συμμαθήτριά του εγκαταλείπονται δίχως εξηγήσεις από πλευράς Χάουσνερ και της σταθερής συνεργάτιδάς της στο σενάριο, Τζεραλντίν Μπαζάρντ. Πέραν αυτού, είναι κι εκείνες οι αχρείαστες επεξηγήσεις της πλοκής που προσφέρονται περιστασιακά, όπως στην περίπτωση της ψυχοθεραπεύτριας της Άλις που την βλέπουμε να μαγνητοφωνεί τις επισημάνσεις της μετά τη συνεδρία τους.

«Το Λουλούδι της Ευτυχίας» είναι ένα διαρκές παιχνίδι μυαλού και αισθήσεων που σε καλεί να το μυρίσεις

Στον αντίποδα, η Αυστριακή σκηνοθέτις του «Προσκυνήματος στη Λούρδη» και της «Τρελής Αγάπης» χτίζει μία σειρά από ιδιαιτέρως ιντριγκαδόρικα επίπεδα ανάγνωσης. Από το πρώτο που μιλά περί βιοηθικής και ευρύτερων προβληματισμών πάνω στην επιστημονική πρόοδο μέσα από μια αρχετυπική, δυστοπικού ύφους sci-fi αφήγηση, μέχρι τα αμέσως επόμενα που αποτελούν λίγο-πολύ προβληματισμούς πάνω στο «πρόσεχε τι εύχεσαι» αλλά και στο πώς ορίζονται η ευτυχία και η επιτυχία (οι ίδιοι οι εκτεθειμένοι στις ιδιότητες του φυτού επιμένουν πως αυτή τους η απρόσωπη ζεν διάθεση είναι ό,τι ανέκαθεν αποζητούσαν), «Το Λουλούδι της Ευτυχίας» είναι ορθάνοιχτο σε προσεγγίσεις. Όπως εξίσου ανοιχτό παραμένει και σε αλληγορικό επίπεδο, κάτι άλλωστε σύμφυτο με την παράδοση της επιστημονικής φαντασίας. Εδώ μπορεί πραγματικά να «δει» κανείς τα πάντα: από ένα σχόλιο πάνω στην ψυχοπαθολογία μιας λειτουργικής και εκλογικευμένης καθημερινότητας ή στο τέρας της ομογενοποίησης μέχρι την άνοδο της ακροδεξιάς στην Ευρώπη.  

Όμως θα είναι κρίμα να μη δοθεί η δέουσα προσοχή στην καταπληκτική δουλειά που έχει γίνει σε επίπεδο σκηνογραφίας, η οποία αναδεικνύεται από τον Μάρτιν Γκσλαχτ, μόνιμο διευθυντή φωτογραφίας της Χάουσνερ. Αρκεί να προσέξει κανείς π.χ. τη χρωματική παλέτα της ταινίας και πώς αυτή παίζει συνεχώς με απίθανες artificial αποχρώσεις του πράσινου (από τις ποδιές των επιστημόνων μέχρι διάσπαρτα αντικείμενα στο χώρο και το χρώμα στους τοίχους), σε μία προσπάθεια ενδεχομένως να προκύψει αντίστιξη ανάμεσα στην πειραγμένη φύση εντός του εργαστηρίου και το κατεξοχήν χρώμα της φυσικής χλωρίδας. Ή να παρατηρήσει τους φωτισμούς που αγκαλιάζουν το φυτό, εξίσου χτυπητούς με τη εμφατική μουσική επένδυση.

Γιατί τελικά, «Το Λουλούδι της Ευτυχίας» είναι ένα διαρκές παιχνίδι μυαλού και αισθήσεων που σε καλεί να το μυρίσεις. Άλλωστε, κόντρα στις φωνές που χρεώνουν το «Little Joe» ως αποτυχία της Χάουσνερ, ας έχουμε υπόψη ότι όπως και το ίδιο το φιλμ πονηρά εξηγεί, η επιτυχία και το αντίθετό της είναι μερικές φορές κάτι πολύ σχετικό.