Το σινεμά είναι καθρέφτης της πραγματικότητας. Άλλοτε παραμορφωτικός στην υπερβολής μιας σάτιρας, μιας ειρωνείας, άλλοτε κυριολεκτικός στην αποτύπωση του τι συμβαίνει εκεί έξω. Το σινεμά που καταπιάνεται με την εκλογική διαδικασία βρίσκεται, ακόμα και χωρίς να το ξέρει μερικές φορές, στην τραμπάλα ανάμεσα στην πολιτικολογία και την πολιτική. Το πρώτο είναι ακίνδυνο, το δεύτερο εκθέτει και (θέλει να) ταρακουνάει τα νερά.
Διαλέξαμε 10+1 ταινίες από την ιστορία του κινηματογράφου που παρατηρούν το εκλέγεσθαι αλλά επιτηρούν και το εκλέγειν, εκπέμποντας σημαντικούς λόγους για την συμπεριφορά, τις επιλογές μας, τις διαδικασίες και την φύση της δημοκρατίας - και όχι μόνο. Έντεκα ταινίες που καλούν σε σκέψη και σύνεση, διάλογο και τεκμηρίωση αντί τσιτάτα, εντυπωσιασμό και δωρεάν διχόνοια.
-
«Εκλογικά Σκάνδαλα» (The Great McGinty, 1940) του Πρέστον Στάρτζες
Η πρώτη σκηνοθεσία του μεγάλου Στάρτζες, συναρπαστικά αστεία σάτιρα της εκλογικής διαδικασίας, της όπισθεν διαφθοράς αλλά και της διαρκούσας μικρότητας των διαφθορέων, που στην αρχομανή τους μέθη ξεχνούν πως κάποτε όλα (εδώ) πληρώνονται. Στο μεταξύ βέβαια έχει πληγωθεί θανάσιμα η δημοκρατία, αλλά ο Στάρτζες σε αφήνει να το καταλάβεις μόνος σου. -
«Όλοι οι Άνθρωποι του Βασιλιά» (All the King’s Men, 1949) του Ρόμπερτ Ρόσεν
Σήμερα ίσως δεν φαίνεται καινοτόμο, έτσι όπως περιγράφει το πώς η εξουσία διαφθείρει μεταμορφώνοντας ακέραιους σε βαθιά ανήθικους, αλλά μεταξύ μας καλύτερο έργο πάνω στην κυριολεξία της αρχομανίας και της θήρας συνεχών εκλογών σαν απόδειξη εξουσίας, δεν έχει φτιαχτεί έκτοτε. 7 υποψηφιότητες και 3 Όσκαρ, μεταξύ των οποίων και αυτό της Καλύτερης Ταινίας. -
«The Last Hurrah» (1958) του Τζον Φορντ
Ένα από τα πιο προσωπικά, πιο άγνωστα και πιο εξέχοντα διαλεκτικά έργα του σκηνοθέτη, περηφανεύεται έναν φοβερό Σπένσερ Τρέισι στον πρωταγωνιστικό ρόλο ενός Δημάρχου που προσπαθεί να επανεκλεγεί για πολλοστή φορά σε μια εποχή που τα μίντια πολλαπλασιάζουν την επιρροή τους και η διαπλοκή αναφαίνεται σταδιακά σαν η ρυθμιστική δύναμη της εκλογικής αναμέτρησης. Βαθιά πολιτικό και ισόποσα ανθρώπινο χωρίς ποτέ να εκπίπτει στην υπεργλυκαιμία και την συγχώρεση των καταστροφικών μας αδυναμιών. -
«Medium Cool» (1969) του Χάσκελ Γουέξλερ
Το αριστούργημα του μεγάλου δις οσκαρούχου διευθυντή φωτογραφίας, έχει τις αμερικανικές εκλογές του 1968 στο φόντο του, μ’ έναν τρόπο που το κάνει απίστευτο τεκμήριο μιας εποχής πολιτικής ανησυχίας που όμοιά της η Αμερική δεν γνώρισε ποτέ στο 20ο αιώνα. Το Συνέδριο των Δημοκρατικών στο Σικάγο του ’68, που κατέληξε σε ιστορική εξέγερση, διατρέχει και τυπικά το τελευταίο κομμάτι ενός φιλμ που στην επιφανή τεχνική και τις τολμηρές αναζητήσεις του αποτελεί ένα από τα πιο ολοκληρωμένα πειστήρια μιας εποχής αναβρασμού που ο κόσμος περπατούσε σε τεντωμένο σχοινί. -
«Ο Υποψήφιος» (The Candidate, 1972) του Μάικλ Ρίτσι
Ειρωνική ως το κόκκαλο ματιά στον μηχανισμό των εκστρατειών αλλά και στο ίδιο το αίμα των Δημοκρατικών. Ένα φιλμ που με την παρουσίαση μιας προοδευτικής πολιτικής εικόνας, που τρέμει ολοκάθαρα τη νίκη αλλά καθώς η αφήγησή της κερδίζει τελικά απομένει να διερωτάται ένα λίαν ξεκαρδιστικό (και καταστροφικό) «και τώρα τι κάνουμε;», έχεις πάρει το μήνυμα και θεωρητικά είσαι ένας πιο πληροφορημένος ψηφοφόρος. Η καλύτερη «άγνωστη» πολιτική ταινία του Ρέντφορντ επίσης. -
«Bob Roberts» (1992) του Τιμ Ρόμπινς
Η πρώτη από τις τρεις σκηνοθετικές απόπειρες του Ρόμπινς απηχεί τα βαθιά Δημοκρατικά του αισθήματα, ανανεώνει την αντιρεπουμπλικανική φιλολογία των Ακτών των ΗΠΑ αλλά λέει αλήθειες, βρίσκει χτυπητή σάτιρα εκατέρωθεν στοχευμένη και φωτογραφίζει προφητικά την εποχή Κλίντον σ’ ένα από τα σεναριακά της ευρήματα. Ολοκληρωμένο κι ευτυχές στην ατζέντα του. -
«Bulworth» (1998) του Γουόρεν Μπίτι
Εκλογές χωρίς Γουόρεν Μπίτι δεν είναι αντιληπτές και αφού δεν θα συμπεριλάβουμε το «Shampoo» θα ενδώσουμε στην σατιρική γοητεία τούτου εδώ, που στην ιστορία ενός Δημοκρατικού υποψηφίου που χάνει τον έλεγχο και λέει μόνο αλήθειες (ενώ ταυτόχρονα προσπαθεί να γλιτώσει από πληρωμένους δολοφόνους που ο ίδιος πλήρωσε να τον καθαρίσουν), αποδεικνύει το μέγεθος αυτού του άτιμου του Μπίτι που τολμά να σαρώσει το «Δημοκρατικό» γόητρο και να κατεδαφίσει τους πολιτικούς αγίους της αποτυχημένης κοινότητας των ομότεχνών του. -
«Σκάνδαλα στα Θρανία» (Election, 1999) του Αλεξάντερ Πέιν
Παρακάμπτεις τον βιντεοτσοντάδικο ελληνικό τίτλο και προσέρχεσαι στο σεναριακό ρεσιτάλ του Πέιν που καταγράφει τις ζυμώσεις και τα σοβαρά ανέκδοτα πίσω από μια «απλή» σχολική εκλογική αναμέτρηση. Από τη μια πολύ αστεία κι από την άλλη θεόπικρη κομεντί, από εκείνες που τις βλέπεις ολίγο εθισμένα νοιώθοντας σε όλη τους την διάρκεια το σχόλιο πάνω σε μια φύση, την ανθρώπινη, που χρειάζεται την εξουσία, την φοβάται και δεν ξέρει και τι να την κάνει. -
«Ο Άνθρωπος της Μαντζουρίας» (The Manchurian Candidate, 2004) του Τζόναθαν Ντέμι
Μεγαλειώδες ριμέικ μιας ήδη αριστουργηματικής ταινίας του Τζον Φρανκενχάιμερ (1962), που δανείζεται από την επιστημονική φαντασία δεδομένα που φαντάζουν τόσο ρεαλιστικά ώστε στο τέλος να πείθεσαι πως παρακολουθείς την «κατάσταση των πραγμάτων». Ποτέ, μάλλον, στο σινεμά η έννοια του ανδρείκελου και της κατασκευής πολιτικού αρχηγού δεν ήταν τόσο ευκρινής, ανθρώπινη αλλά και τρομακτική. -
«Νο» (2012) του Πάμπλο Λαραΐν
31 χρόνια πριν η Χιλή καλούνταν σε δημοψήφισμα για την παραμονή ή όχι του δικτάτορα Πινοσέτ στην εξουσία. Η ταινία του Πάμπλο Λαραΐν παρακολουθεί δραματουργικά την σύγκρουση των δύο διαφημιστικών εκστρατειών με ήρωά της έναν διαφημιστή που καλείται από την πλευρά του «Όχι» να συμβουλεύσει στην καμπάνια. Εντυπωσιακή αναπαράσταση του κλίματος μιας δύσκολης εποχής που θα έφερνε μια 17ετή δικτατορία στο τέλος της. -
«Λίνκολν» (2012) του Στίβεν Σπίλμπεργκ
Η Δημοκρατία έχει εκλογές για τον εκτελεστή της, έχει όμως και εσωτερικές εκλογές για την υλοποίηση των «πρέπει» της. Κι αυτά ουδόλως ανέφελα είναι ούτε εμβαπτισμένα στην κολυμβήθρα της ορθότητας. Η επιστεγαστική δημιουργία του Σπίλμπεργκ πάνω στην Πολιτεία και τα μέσα της είναι διαλογική, σκοτεινή και ειρωνική συνειδητά και διαρκώς, μεγαλουργώντας πάνω στην έμμεση συζήτησή της για το δέον και τα βρώμικα μέσα που ενίοτε οφείλεται να χρησιμοποιηθούν. Αναπόφευκτα, βασικό έργο πάνω στην Ηγεσία επίσης.
