Σε μια εποχή, αν αυτό αποτελεί κάποια εξαίρεση εδώ που τα λέμε, που η ανθρωπότητα έχει μυριάδες λόγους να διχάζεται και να σκοτώνεται, η «αναβίωση» του ζητήματος των αμβλώσεων στις ΗΠΑ έρχεται σαν μια θλιβερή διαπίστωση ότι «αυτός ο κόσμος δεν θα αλλάξει ποτέ».
Εν τάχει να πούμε, ότι η διαμάχη ανάμεσα στους υπέρμαχους και τους πολέμιους των αμβλώσεων, στην υγιέστερή της μορφή, αποτελεί μια από τις πιο ενδιαφέρουσες διαμάχες της ηθικολογίας των τελευταίων κάμποσων δεκαετιών για την ιδεολογική, επιχειρηματολογική αντιπαράθεση μιας κουβέντας που συνδέεται με την θρησκεία, τα ατομικά δικαιώματα, την έννοια της ηθικής, συν μια φιλοσοφική συζήτηση περί του τι συνιστά τον Άνθρωπο. Είναι μια συναρπαστική συζήτηση, που περνώντας στην πράξη, στον δρόμο, μεταμορφώνεται αναπόφευκτα σε μια συζήτηση αυτοδιάθεσης, άρα ατομικών ελευθεριών.
Στις ΗΠΑ, στα τέλη του '60, η Νόρμα ΜακΚόνβεϊ (γνωστή ως Τζέιν Ρο με το νομικό της ψευδώνυμο), έκανε αγωγή εναντίον του τοπικού εισαγγελέα στο Τέξας, Χένρι Γουέιντ, για το δικαίωμά της να πραγματοποιήσει άμβλωση στο 3ο της παιδί, δικαίωμα που θεωρούσε ότι η πολιτεία, αντισυνταγματικά, αμφισβητούσε. Κέρδισε την δίκη, η υπόθεση πήγε στο Ανώτατο Δικαστήριο, το οποίο κατά πλειοψηφία, τον Ιανουάριο του 1973, απεφάνθη (εν συντομία αναφέρουμε) ότι το Σύνταγμα θεωρεί ατομικό δικαίωμα μιας γυναίκας την πραγματοποίηση της άμβλωσης. Το δικαίωμα αυτό, σύμφωνα με την απόφαση, δεν είναι απόλυτο και περιορίζεται στο πρώτο τρίμηνο της κύησης, οπότε και οι κυβερνήσεις δεν μπορούν να επέμβουν στην επιθυμία της γυναίκας.
Η απόφαση υπήρξε ανέκαθεν λόγος συγκρούσεων, δριμύτατων συγκρούσεων, στις ΗΠΑ, και είναι η απόφαση που ανετράπη στις 24 Ιουνίου, και πάλι από το Ανώτατο Δικαστήριο. καταλύοντας έναν νέο κύκλο διαμάχης που παρατηρούμε όλοι να διεξάγεται σφοδρά με ένθεν και ένθεν πυρά. Για μια εποχή, πάντως, ανάτασης των ατομικών δικαιωμάτων και δη αποκατάστασης της Γυναίκας, η απόφαση αναφαίνεται λίαν οπισθοδρομική, χωρίς να παραγνωρίζουμε ότι το ζήτημα έχει πολλές παραπάνω πτυχές απ' όσες οι απλουστεύσεις πάντα παραβλέπουν.
Το Γεγονός
Στο σινεμά υπάρχουν αναρίθμητες ταινίες που έχουν άμεσα ή έμμεσα ασχοληθεί με το θέμα της έκτρωσης - και η αλήθεια είναι ότι στην συντριπτική τους πλειοψηφία, με δεδομένο ότι η τέχνη είναι το θέατρο μιας προοδευτικής πλειοψηφίας, τελούν υπό την pro-choice οπτική, την οπτική δηλαδή της αυτοδιάθεσης, του ηθικού δικαιώματος μιας γυναίκας να αποφασίσει για το σώμα της και τη ζωή της. Οι παρακάτω 5 τίτλοι, ιδίως οι 4 από αυτούς, καθότι και σχετικά πρόσφατοι, είναι αναπόφευκτοι.
Vera Drake
«Το Γεγονός» (2021) της Οντρέ Ντιγουάν (η κριτική μας εδώ) για το Χρυσό Λιοντάρι της περσινής Βενετίας, το «Ποτέ Σπάνια Μερικές Φορές Πάντα» (2020) της Ελάιζα Χίτμαν (κεντρική φωτογραφία και η αναφορά μας εδώ), που έφυγε με Αργυρή Άρκτο από το Φεστιβάλ του Βερολίνου, το αριστουργηματικά πολυδιάστατο «4 Μήνες, 3 Εβδομάδες & 2 Μέρες» (2007) του Κριστιάν Μουνγκίου, που παραλληλίζει καθρεφτιστικά των σύγχρονων γεγονότων την ολοκληρωτική κρατική παρέμβαση στην γυναικεία, κι εν γένει ανθρώπινη, αυτοδιάθεση, και «Το Μυστικό της Βέρα Ντρέικ» (2004) του Μάικ Λι, ένα ακόμη Χρυσό Λιοντάρι στην Βενετία, αλλά και τρεις οσκαρικές υποψηφιότητες και σειρά BAFTA, για την ιστορία μιας εργαζόμενης γυναίκας στην Βρετανία του '50 που πραγματοποιεί παράνομες εκτρώσεις και στέλνεται στην φυλακή.
4 Μήνες 3 Εβδομάδες και 2 Μέρες
Αυτές οι τέσσερις είναι βασικά αναγνώσματα και αρθρώνουν έναν κατατοπιστικό λόγο πάνω στο αδιέξοδο που καθιστά την άμβλωση όχι μια επιπόλαιη διαδικασία ή έναν «κοινό φόνο», όπως απλουστευτικά θα έλεγαν κάποιοι ακόλουθοι του pro-life, αλλά μια επιλογή προερχόμενη από αδιέξοδα, λάθη, πατριαρχική (πώς να το κάνουμε;) επιβολή και προσωπικές αδυναμίες που καθιστούν μια κύηση συνολικά λανθασμένη απόφαση.
Από εκεί και μετά υποψήφιες θα μπορούσαν να είναι πολλές ταινίες, άμεσης ή έμμεσης σχέσης με την συζήτηση. Από το «Πορτρέτο μιας Γυναίκας που Φλέγεται» (2019) μέχρι το «Unpregnant» του 2020, από το «Banishment» (2007) του Ζβιαγκίντσεφ, ως το σημαντικό αμερικανικό ντοκιμαντέρ «Trapped» (2016) για αμβλώσεις που πραγματοποιούν γιατροί σε πολιτείες εχθρικές προς την πράξη (και που τώρα, καθώς πολιτείες κηρύσσουν παράνομη την άμβλωση, θα ξαναγίνει εφιαλτική μόδα) ή ακόμα-ακόμα και το «Dirty Dancing» (1987), που σε μια αντίξοη εποχή και ένα αφιλόξενο για κοινωνικά προβλήματα είδος, έχει μια έως και συνταρακτική υπο-πλοκή με άμβλωση.
Μια Υπόθεση Γυναικών
Εμείς θα διαλέξουμε ένα χαρακτηριστικού τίτλου, κάπως λησμονημένο, έργο, το «Μια Υπόθεση Γυναικών» (1988) του Κλοντ Σαμπρόλ, όπου η Ιζαμπέλ Ιπέρ, βραβείο ερμηνείας στην Βενετία εκείνη τη χρονιά, υποδύεται ένα πραγματικό πρόσωπο, την Μαρί-Λουίζ Ζιρό, έναν από τους τελευταίους ανθρώπους που αντιμετώπισαν την γκιλοτίνα στην Γαλλία, τιμωρημένη επειδή πραγματοποίησε 27 εκτρώσεις στην ναζιστικά κατεχόμενη Γαλλία το 1943! Στην Γαλλία, για να κλείσουμε με ένα θλιβερά επίκαιρο «trivia» της ταινίας, Χριστιανοί φανατικοί εναντίον των εκτρώσεων, πέταξαν δακρυγόνα σε μια αίθουσα που πρόβαλε το έργο στο Μονπαρνάς του Παρισιού, με αποτέλεσμα να μείνει μια γυναίκα στο τόπο από ανακοπή.
«Αυτός ο κόσμος...».
