Η ζοφερή κινηματογραφική κληρονομιά του «Blade Runner»

Το αέναο επιδραστικό σύμπαν της αριστουργηματικής ταινίας του Ρίντλεϊ Σκοτ.

Από τους Λουκά Κατσίκα, Πάνο Γκένα
Η ζοφερή κινηματογραφική κληρονομιά του «Blade Runner»

Ονειρεύονται τα ανδροειδή ηλεκτρικά πρόβατα;

Aπό τότε που ο Ρόι Μπάτι, μια ρέπλικα σχεδιασμένη να ηγείται των ομοίων του (άριος, αλάνθαστος, ψυχρός), έκλεισε τα μάτια στη βροχή, μια ολόκληρη στρατιά ανθρώπων συγκλονισμένη, έπαιρνε τη δική της αμπάριζα για να βγει στις αφιλόξενες στέπες της σκοτεινής εξορίας. Το φουτουριστικό σύμπαν του Φίλιπ Ντικ βρήκε στη σκηνοθετική ματιά του Ρίντλεϊ Σκοτ, την απόλυτη καταγραφή του και όλοι εκείνοι που θέλησαν να εκφράσουν την αποξένωση της «ρέπλικας» σε ένα κόσμο κορπορατισμού και ελέγχου, βρήκαν το κατάλληλο όχημα.

Μετά το «Βlade Runner» τίποτα δεν θα ήταν ίδιο στον πολιτισμό της Δύσης. Το ποστ πανκ και οι νεορομαντικοί κατέφευγαν σε γοτθικούς διαδρόμους για να προστατευτούν από τα απομεινάρια των γκρεμισμένων πολιτισμικών κουκουλιών τους και η αβάν γκαρντ όρθωνε το ανάστημά της απέναντι σε ένα mainstream σαχλό και εύκολο, που μάλλον πέθανε από τα τέλη της δεκαετίας του '70, αλλά αρνιόταν να το αποδεχτεί.

Το σκηνικό ήταν ιδανικό για να βρει τη θέση της η φουτουριστική νουάρ άποψη του Ρίντλεϊ Σκοτ και να μπουν στην ατζέντα της νέας κουλτούρας, θέματα όπως η τεχνολογική γενετική. Στον κόσμο του σινεμά, κάθε απόπειρα για φουτουριστική απεικόνιση οποιουδήποτε σεναρίου έφερε τη στάμπα της δημιουργίας του Σκοτ: το εφιαλτικό σκηνικό του «Βrazil» θα ήταν ελαφρώς διαφορετικό, αν η καλλιτεχνική διεύθυνση του Λόρενς Πολ στο «Βlade Runner» δεν είχε αυτή την απόλυτη επίδραση στην αισθητική του σινεμά και το «Μatrix» ή το «Εγώ, Το Ρομπότ» θα έμοιαζαν περισσότερο με βίντεο αν δεν είχαν δεχτεί αυτή την επιρροή. Το μέταλλο και το PCV, η κλειστοφοβική ατμόσφαιρα της νύχτας και τα άκαμπτα γαλανά βλέμματα ταυτίστηκαν με την απειλητική φουτουριστική αισθητική.

Το 1993, το «Βlade Runner» μπήκε στην Εθνικό Κινηματογραφικό Μητρώο των Η.Π.Α. και από τότε γίνεται συνέχεια αντικείμενο σπουδής σε πανεπιστήμια σε όλον τον κόσμο. Στη μουσική, το «Βlade Runner» άφησε ανεξίτηλο το στίγμα του όχι μόνο με τη συνεχή τροφοδοσία της στιχουργικής θεματολογίας, αλλά και με δάνεια από την αισθητική των ρεπλικών. Ο Γκάρι Νιούμαν που ήδη είχε ξεκινήσει από τα τέλη της δεκαετίας του 70 την περσόνα της ρέπλικας με μια σειρά άλμπουμ του («Replicas», «Τhe Pleasure Ρrinciple», «Τelekon») και τραγουδιών του («Αre Friends Εlectric?», «Μe: Ι Disconnect From Υou») έφτασε το 1983 να φωτογραφηθεί ακριβώς με την αισθητική του Ρούτγκερ Χάουερ για το εξώφυλλο του άλμπουμ του που ονόμασε «Warriors». Η Siouxsie, από πανκ μαινάδα, το 1984 φωτογραφήθηκε για το εξώφυλλο του άλμπουμ της «Α Kiss In The Dreamhouse» σαν την Πρις, το ρέπλικα μοντέλο ηδονής που ενσάρκωσε η Ντάριλ Χάνα.

Οι αναφορές όμως στο «Βlade Runner» δεν περιορίζονται μόνο στο χώρο της ηλεκτρονικής μουσικής και του νέου, τότε, κύματος. Ο Ρουίτσι Σακαμότο εμπνεύστηκε από το «Βlade Runner» τη σύνθεση «Replica» και στο «Βroadway Boogie - Woogie» χρησιμοποίησε αυτούσιες φωνές ηθοποιών από την ταινία. Το ίδιο έκαναν και οι UNKLE στο «Μain Title Τheme» όπου ακούγεται η φράση του Ρούτγκερ Χάουερ «Φλεγόμενοι οι άγγελοι πέφτουν... καίγονται στις φωτιές του Ορκ». Την ίδια ακριβώς φράση χρησιμοποίησαν και οι Biosphere στο «Fires Of Οrc» ενώ οι White Zombie δανείστηκαν το σλόγκαν της εταιρείας Ταϊρέλ, «Μore Human Than Ηuman» για να ονομάσουν ένα τραγούδι τους. Tyrell Corporation ονομάστηκε στις αρχές της δεκαετίας του 90 κι ένα βρετανικό ντουέτο, εμπνευσμένο από την τρομακτική εταιρεία των επτακοσίων ορόφων στην ταινία, για να δώσουν ένα στίγμα στην πολιτικοποιημένη χορευτική μουσική τους.

Στο χώρο των ψηφιακών παιχνιδιών, το «Βlade Runner» έκανε πραγματική επανάσταση: η γλώσα Cityspeak, έχει χρησιμοποιηθεί πολλάκις σε πολλά cyber-παιχνίδια ρόλων και η αισθητική της ταινίας έχει διαποτίσει κάθε καρέ από τα «Rise Of The Dragon», «Snatcher», «Βeneath Α Steel Sky» και «Flashback: The Quest For Ιdentity». To Λος Αντζελες του 2019 είναι η βάση πάνω στην οποία οικοδομήθηκε και η πίστα Neo Tokyo από το παιχνίδι «Τime Splitters 2». Και όλα αυτά δεν είναι παρά ένα μικρό μέρος μιας αισθητικής κληρονομιάς που εξακολουθεί να γεννά μιμητές, απογόνους και ορκισμένους θαυμαστές. Και θα συνεχίσει πάντοτε να το κάνει. Λουκάς Κατσίκας

«Blade Runner»: Η σκοτεινή γοητεία του Vangelis

Το «Blade Runner» είναι ένα αριστουργηματικό, οπτικοακουστικό σοκ. 37 χρόνια μετά δεν έχει συνέλθει κανείς (και ούτε θέλει).

Το εγκεφαλικό, φουτουριστικό φιλμ νουάρ του Σκοτ κληροδότησε την αισθητική του σε κατοπινές δημιουργίες και δαφνοστεφανώθηκε ως μνημειώδες ορόσημο. Ο Βαγγέλης Παπαθανασίου συνέβαλε τα μέγιστα στην καταθλιπτική δυστοπία με το διεισδυτικό ηλεκτρονικό score του. Μελαγχολική ατμόσφαιρα από τα κατηφή synthesizers, σπαρακτικά σόλο σαξόφωνου από τον Ντικ Μόρισεϊ και γοερά φωνητικά του Ντέμη Ρούσσου, ντύνουν εφιαλτικά το χαώδες Λος Άντζελες του 2019. Το «End Titles» δανείζεται από την προηγούμενη δεκαετία με σαφή ντίσκο electronica επιρροή και ταυτόχρονα προφητεύει το μέλλον ως πρωτόλεια techno. Όλα ενταγμένα στο πνεύμα του ερεβώδους μυαλού του Φιλιπ Κ. Ντικ. 

Ο Vangelis συνέθεσε για την ταινία ένα σκοτεινό ηχοτοπίο με ψήγματα μελωδικής ανθρωπιάς που παραμένει χωροχρονικά αδιευκρίνιστο και γι’αυτό αΐδιο. Ποτέ μια «ανόργανη» μουσική δεν άγγιξε με τέτοιο βάθος και πάθος, γνήσια «οργανικά» συναισθήματα. Κλείστε τα φώτα και απολαύστε ένα από τα καλύτερα soundtracks που γράφτηκαν ποτέ. Πάνος Γκένας

Blade Runner x 7: Οι επτά εκδοχές μίας ταινίας

* Η εκδοχή που βγήκε στις αμερικάνικες αίθουσες το 1982 ξανακυκλοφόρησε το 1992 ως «10th  Anniversary Εdition».

* Η κόπια εργασίας (1982) που προβλήθηκε σε δοκιμαστικές προβολές και φεστιβάλ.

* Το International Cut του 1982, το οποίο περιέχει περισσότερες σκηνές βίας.

* Η τηλεοπτική εκδοχή της ταινίας του 1986, η οποία ξαναμονταρίστηκε για να «ταιριάξει» στις απαιτήσεις του τηλεοπτικού κοινού.

* Το Directors Cut του 1991 που προβλήθηκε σε κινηματογραφικά φεστιβάλ με την άδεια του ίδιου του Ρίντλεϊ Σκοτ.

* Το επίσημο Directors Cut του 1992 που προέκυψε από την κόπια του 1991.

* To Final Cut του 2007 και 2012 (25η και 30η επέτειο της ταινίας) που κυκλοφόρησε σε DVD, HD-DVD και Blu-Ray.

Μια από τις πιο αξιομνημόνευτες προβολές του τα τελευταία χρόνια πραγματοποίησε την Δευτέρα 20 Ιουνίου 2022 το 12ο Athens Open Air Film Festival, με τον εορτασμό των 40 χρόνων από την πρώτη κυκλοφορία του «Blade Runner». Η προβολή ήταν και ένας ελάχιστος φόρος τιμής στον πρόσφατα εκλιπόντα, σπουδαίο Βαγγέλη Παπαθανασίου, ο οποίος μας άφησε με την ταινία αυτή παρακαταθήκη ένα από τα ωραιότερα soundtracks όλων των εποχών.