Κάννες 2024: Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο με το ελεγειακό «Caught by the Tides» του Ζία Ζάνγκε

Ακούραστος χρονικογράφος της πρόσφατης κινεζικής ιστορίας, και σταθερά ένας από τους σημαντικότερους σκηνοθέτες του σύγχρονου σινεμά, ο Ζία Ζάνγκε συνοψίζει ιδανικά το μέχρι τώρα έργο του χάρη σε μια σύνθετη περίπτωση ταινίας στην οποία δύο ήρωες και μια ολόκληρη χώρα προσπαθούν να μην παρασυρθούν από το διαβρωτικό πέρασμα του χρόνου και της προόδου. 

Aπό τον Λουκά Κατσίκα
Κάννες 2024: Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο με το ελεγειακό «Caught by the Tides» του Ζία Ζάνγκε

Τριάντα περίπου χρόνια έπειτα από το ξεκίνημα της σκηνοθετικής του καριέρας, κι ενώ έχει διεκδικήσει αρκετές φορές τον Χρυσό Φοίνικα του Φεστιβάλ Καννών και ήδη κερδίσει το Χρυσό Λιοντάρι του Φεστιβάλ Βενετίας με το πανέμορφο «Ακίνητες Ζωές», ο Ζία Ζάνγκε εξακολουθεί να υπηρετεί ένα σινεμά που μοιάζει με προσωπικό ημερολόγιο και με ιστορική μαρτυρία, πηγαινοέρχεται μεταξύ ντοκιμαντέρ και μυθοπλασίας και κινείται γύρω από τις ίδιες γεωγραφικές συντεταγμένες και τις ίδιες θεματικές κατευθύνσεις. 

Με την πλειοψηφία των συνήθως εξαιρετικών ταινιών του, ο 54χρονος δημιουργός παρακολουθεί τη ραγδαία βιομηχανοποίηση που συντελείται τις τελευταίες δεκαετίες στο εσωτερικό της Κίνας και τις ανυπολόγιστες συνέπειες που έχουν αυτές στη ζωή των κατοίκων: Όσων αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια και τις περιουσίες τους στο όνομα της εξέλιξης, όπως συνέβη όταν για τις ανάγκες κατασκευής ενός υδροηλεκτρικού φράγματος χρειάστηκε να βυθιστεί μια ολόκληρη πόλη στις όχθες του ποταμού Γιάνγκτσε, ή εκείνων που αδυνατούν να συμβαδίσουν με την εξαναγκασμένη μετάβαση προς ένα πλήρως τεχνοκρατικό μέλλον. 

Κάπου εκεί συναντάμε τους ήρωες όλων των ταινιών του Ζάνγκε, οι οποίοι εξακολουθούν να υπνοβατούν στο ξύπνημα μιας νέας τάξης πραγμάτων για τη χώρα τους και φυσικά για τις ζωές τους, Δύο τέτοιοι ήρωες σχηματίζουν και το ρομαντικό ζευγάρι του «Caught by the Tides». Η ιστορία τους ξεκινά με τον ερχομό της νέας χιλιετίας, μετακινείται γεωγραφικά από Βορρά προς Νότο και από την επαρχία προς την μεγαλούπολη και καταλήγει, είκοσι έτη μετά, όταν οι δυο τους συναντιούνται, μεσήλικες πλέον, σε μια Κίνα που ελάχιστα θυμίζει τη χώρα της νιότης τους και του μυαλού τους.

Μια ιστορία ατελέσφορης αγάπης και ματαίωσης που συμπίπτει με τις συνθήκες κάτω από τις οποίες μια χώρα υποχρεώνεται να χάσει σταδιακά την ταυτότητά της

Το ζευγάρι υποδύονται η (σύζυγος στη ζωή και μούσα του σκηνοθέτη) Τάο Ζάο και ο Λι Ζουμπίν, δυο ηθοποιοί που έχουν εμφανιστεί αρκετές φορές σε ταινίες του Ζία Ζάνγκε και τον οποίων η ενηλικίωση συντελείται με τρόπο φυσικό, μπροστά στον φακό, καθώς ο σκηνοθέτης τους κινηματογραφούσε επί δύο συνεχείς δεκαετίες. Η διαχείριση του φιλμικού χρόνου συντελείται πολλαπλά: από το 2000 ο Ζία Ζάνγκε ξεκίνησε να συγκεντρώνει ντοκιμαντεριστικό υλικό, δίχως να ξέρει αν αυτό θα κατέληγε να εξυπηρετήσει μια δημιουργία μυθοπλασίας ή τεκμηρίωσης. Από ετούτο το ψηφιδωτό υλικό, στο οποίο περνούν μεταξύ άλλων και σκηνές από προηγούμενες ταινίες του, ο σκηνοθέτης άντλησε μια σκελετική διήγηση ατελέσφορης αγάπης και ματαίωσης η οποία συμπίπτει με την καπιταλιστική μεταστροφή της κινεζικής πραγματικότητας και με τις συνθήκες κάτω από τις οποίες μια χώρα υποχρεώνεται να χάσει σταδιακά την εθνική και πολιτιστική της ταυτότητα.

Η ταινία έχει χαρακτήρα υβριδικό και πειραματικό. Πλάνα που έχουν συγκεντρωθεί σε διαφορετικές περιόδους μπλέκονται με τη διήγηση ενός καταδικασμένου έρωτα που γίνεται επίκεντρο και συναισθηματικό βαρίδι του φιλμ. Έτσι, όταν οι δύο πρωταγωνιστές-ήρωες καταλήγουν να συναντηθούν στην κατακλείδα της ταινίας, έχοντας στο μεταξύ ακολουθήσει χωριστές πορείες, το σμίξιμο γίνεται υπό το πρίσμα και με ορατά τα σημάδια της ηλικίας επάνω στα πρόσωπα των ηθοποιών, όπως και στον κορμό μιας ολόκληρης χώρας.

Πλημμυρισμένο τραγούδια και μουσικές που λειτουργούν δραματουργικά, με έναν χείμαρρο εικόνων να εμφανίζονται από το παρελθόν σαν φαντάσματα προκειμένου να επισημάνουν το τέλος ενός παραδοσιακού (και πιθανόν καλύτερου) κόσμου, το κινηματογραφικό πανόραμα του Ζία Ζάνγκε μοιάζει με ανακεφαλαίωση του έργου του. Ταυτόχρονα όμως γίνεται και ένα νοητό σταυροδρόμι, εκεί όπου το ιδιωτικό ενώνεται με το συλλογικό, το χθες συγκρούεται με το σήμερα και οι μικρές ιστορίες των ανθρώπων έρχονται να συμπληρώσουν το μεγάλο παζλ της Ιστορίας. 

Με τη μελαγχολική του ματιά, την ποιητική διάθεση με την οποία τακτοποιεί και προικίζει έναν χαοτικό οπτικοακουστικό ποταμό και τη συγκίνηση που κρυφά καλλιεργεί για όσα χάνονται και δεν πρόκειται ποτέ ξανά να υπάρξουν, το «Caught by the Tides» γίνεται μια από τις ωραιότερες δημιουργίες του Ζία Ζάνγκε.

Το cinemagazine ταξιδεύει στο 77ο Φεστιβάλ Καννών με την ευγενική υποστήριξη της Aegean Airlines.