Το «Κλείσε τα Μάτια» ξεκινάει με μια σκηνή για τον «θλιμμένο βασιλιά». Ένα πιόνι, έναν άνθρωπο, ένα κάστρο που φέρουν μεταφορικά ή κυριολεκτικά την ίδια ταμπέλα. Είναι στιγμιότυπο από μια ταινία που είχε γυριστεί στα 70's και η πλοκή της ήθελε έναν ντετέκτιβ του Β' Παγκοσμίου να αναλαμβάνει μια αποστολή αναζήτησης. Ένας πλούσιος άντρας στα τελευταία του, τον πληρώνει αδρά για να βρει την ασιατικής καταγωγής μοναχοκόρη του. Ο ηθοποιός που υποδυόταν το ντετέκτιβ κάποια στιγμή εξαφανίστηκε απ' τα γυρίσματα, με τους περισσότερους να νομίζουν πως έχει σκοτωθεί σε ατύχημα ή έχει αυτοκτονήσει. Σαράντα χρόνια μετά το μυστήριο της εξαφάνισής του γίνεται αντικείμενο σε μια εκπομπή έρευνας. Σε εκείνο το σημείο ξεκινά η ιστορία του Μιγκέλ, που τον υποδύεται ως έναν ακόμη θλιμμένο βασιλιά ο Μανόλο Σόλο κι είναι τοποθετημένη, διόλου τυχαία, στο 2012.
Υπάρχει μια σκηνή σχετικά νωρίς στο φιλμ, που η παραγωγός/παρουσιάστρια της εκπομπής πληρώνει τον Μιγκέλ για τη βοήθειά του, ένδειξη πως εκεί ξεκινάει η δική του αναζήτηση χωρίς ακόμη να το έχει καταλάβει. Αποφασίζει να τον πληρώσει με έναν άσπρο φάκελο γεμάτο 50ευρα. Δεν θα πω ψέματα, εκεί ήρθαν σαν τους πειρασμούς οι πρώτες αμφιβολίες, οι πρώτες υπόνοιες πως ο Βίκτορ Ερίθε έχει γίνει ο κλασικιάρης που φοβόμουν. Δηλαδή ένας άνθρωπος που δεν έχει εξελίξει τους τρόπους και τη μέθοδό του, ένας δημιουργός που οι έπαινοι τον κράτησαν σε μια κάποια επιτυχημένη συνταγή, ένας καλλιτέχνης που παρότι τα κάνει όλα σωστά και όμορφα δεν επικοινωνεί με την εποχή του. Κι αν ρωτάτε γιατί, επειδή μόνο σε ταινία ενός κλασικιάρη περιμένεις να δεις την ελαφρώς ρομαντική χειρονομία ενός ανθρώπου να πληρώνεται από μια εταιρεία παραγωγής με ένα φάκελο γεμάτο 50ευρα εν έτει 2012. Κι αν πει κανείς ότι ακόμη συμβαίνει αυτό, θα πω ναι από κλασικιάρηδες.
O Τιερί Φρεμό έχει ήδη κληθεί να δώσει εξηγήσεις για την απουσία της ταινίας απ' το επίσημο διαγωνιστικό. Δεν έπεισε κανέναν.
Στο παραπάνω συνέτεινε κι η απολύτως γνώριμη παρά το πιο σύγχρονο setting σκηνοθετική αύρα. Ο Ερίθε συνεχίζει απ' το σημείο που σταμάτησε τις μεγάλου μήκους ταινίες του, σα να μην έλειψε ποτέ (ή σα να μην τέλειωσαν ποτέ τα 90's θα συμπλήρωνε κάποιος κακοπροαίρετος). Σε κάθε περίπτωση πρόκειται για ένα φιλμ που επιμένει στις μεσαίες εστιακές αποστάσεις και στην απολύτως τυπική κάλυψη της κάθε σκηνής απ' την αξιόπιστη κάμερα. Χωρίς φαντεζί συνθέσεις, με τεχνική και απλότητα που καταλήγει αυθόρμητα όμορφη στο μάτι, χωρίς να προκαλεί. Που επιμένει στο συναίσθημα και την ψυχολογία κάθε πλάνου αποκλειστικά μέσα απ' το καδράρισμα, γιατί κατά τ' άλλα ησυχία και εξηγώ. Το «Κλείσε τα μάτια» είναι λες και γλίστρησε στο σήμερα απ' την εποχή που δεν είχαν τελειοποιηθεί τα ψηφιακά sound design. Είναι με διαφορά η πιο ήσυχη, η πιο ήρεμη ταινία που είδαμε όχι μόνο στις Κάννες, αλλά εδώ και αρκετό καιρό. Διακριτικές νότες και μουσικές παρεμβάσεις υπογραμμίζουν τη μελαγχολία της μνήμης, και συμπληρώνουν διακριτικά το κάθε τι υπόθεση που συνοδεύει την εξαφάνιση του Χούλιο Αρένας.
Λίγο αργότερα στην ταινία, ο Μιγκέλ επισκέπτεται έναν παλιό του συνεργάτη του μοντέρ. Η αποθήκη του είναι γεμάτη 35άρες μπομπίνες. Κοιτώντας τις αναφέρει πως ο κόσμος σήμερα τα βάζει όλα σε σκληρούς δίσκους αλλά το 90% της κινηματογραφικής ιστορίας είναι φυλαγμένο σε φιλμ. Και κάπου εκεί άνοιξα τα μάτια ορθάνοιχτα γιατί κατάλαβα πως ο φάκελος με τα 50ευρα είναι μια απειροελάχιστη αλλά συνεπής λεπτομέρεια με όσα καταπληκτικά θέλει μοιραστεί μαζί μας το φιλμ.
O Ερίθε μας αποχαιρετά με ένα παρολίγον αριστούργημα αντάξιο του θρύλου του
Ο Μιγκέλ που ήταν ο σκηνοθέτης της ταινίας για τον θλιμμένο βασιλιά, μέσα απ' την αναζήτηση διερευνά και την δική του άτυπη απουσία από τον κινηματογράφο. Επισκεπτόμενος φίλους και παλιές ερωμένες διερευνά τι ήταν αυτό που τον απομάκρυνε απ' τη σκηνοθεσία. Ο Ερίθε φυσικά και αναρωτιέται μαζί του, αφιερώνοντας την τελευταία απ' ό,τι φαίνεται δουλειά του (ο τίτλος της ταινίας του Μιγκέλ ήταν «Το Αποχαιρετιστήριο Βλέμμα») στην δύναμη του σινεμά. Η μεγάλη διάρκεια γίνεται σταδιακά σύμμαχός του, καθώς χτίζει ένα συγκινητικό φινάλε που κατατάσσεται αυτόματα στις κλασικές στιγμές της 7ης τέχνης.
Κι ειλικρινά ντρέπομαι και μόνο που αμφέβαλα, γιατί ο Ερίθε αποδεικνύεται κλασικός και κάθε άλλο παρά κλασικιάρης. Μας αποχαιρετά με ένα παρολίγον αριστούργημα αντάξιο του θρύλου του. Δένοντας μαεστρικά τα αισθητικά στοιχεία και τα επιμέρους της πλοκής καταλήγει σε ένα ολιστικό σχόλιο για τον κινηματογράφο που συνεχίζει να υπάρχει σε πείσμα της ψηφιακής ευκολίας. Παρά την εξαφάνιση των πρωταγωνιστών του και τις κλειστές αίθουσες. Θα μπορούσε να είναι το ρέκβιεμ για την αναλογική εποχή, στο τέλος όμως μετατρέπεται σε ένα διθυραμβικό και πολυδιάστατο φιλμικό ποίημα που δεν μπορεί παρά να αγγίξει όλους όσους άφησαν το σινεμά να διεισδύσει έστω στιγμιαία στη ζωή τους. Ιδίως όσους προσέφεραν τον αμφιβληστροειδή τους βορά στη δέσμη φωτός που διαχέει όνειρα από τα σπλάχνα του προτζέκτορα. Στο «Κλείσε τα Μάτια» η αναζήτηση αυτού του φωτός λαμβάνει τέλος. Νενικήκαμεν.
Βρείτε συγκεντρωμένες όλες τις ανταποκρίσεις, κριτικές, νέα και αφιερώματα του φετινού Φεστιβάλ Καννών εδώ: www.cinemagazine.gr/cannes
Το ΣΙΝΕΜΑ / cinemagazine.gr ταξιδεύει στις Κάννες με την AEGEAN και σας προσφέρει καθημερινές ανταποκρίσεις. Το 76o Φεστιβάλ Κινηματογράφου Καννών πραγματοποιείται 16 - 27 Μαΐου 2023.
