Ένα πολύ δυσάρεστο νέο για τους φίλους του κινηματογραφου, και δη του ευρωπαϊκού και γαλλικού, καθώς ο εκλιπών έφυγε πολύ νωρίς, στα 63 του, στο Παρίσι έπειτα από ασθένεια.
Ο Λοράν Καντέ, παρά την ολιγάριθμη φιλμογραφία του, μένει στην ιστορία με τρεις πανίσχυρους κύκλους που υποστυλώνουν στιβαρά ένα προσωπικής καταγραφής κοινωνικό/εργασιακό σύμπαν των άμεσα πρώτων χρόνων «ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης» σε μια χώρα-μείζονος οικονομικής, κοινωνικής και πολιτισμικής βαρύητητας όπως είναι η Γαλλία.
Πρώτα ήταν το «Ανθρώπινο Δυναμικό» (1999), μια ταινία που έφερε στο κινηματογραφικό λεξιλόγιό μας την ίδια την έννοια, μια ταινία που διαπίστωσε πολύ γρήγορα τις νέες (χαμένες;) ισορροπίες, είδε την αλληλεπίδραση ατομικού-οικογενειακού-εργασιακού, φωτογράφισε μια εποχή που συσκότιζε το πόσο πολιτική είναι η προσωπική στάση καθενός - και πόσο ετεροκαθοριζόμενη. Η ταινία τιμήθηκε με δύο Σεζάρ, διακρίθηκε στο φεστιβαλικό κύκλωμα, κι έβαλε μονομιάς στον χάρτη ημών σινεφίλ τον σκηνοθέτη.
Αμέσως μετά ήρθε το κλασικό «Ελεύθερος Ωραρίου» (2001), μια ταινία που 23 χρόνια μετά είναι σαν να βγήκε χθες, μια γυμνή σκληρή γροθιά ταινίας που ανατέμνει ρόλους και ατομική, ιδίως αρσενική, αποδιάρθρωση, ένα έργο που έγκαιρα και υπόγεια επισήμανε ότι η ευρωπαϊκή πραγματικότητα δεν είχε (και δεν της έμελλε) τίποτα το ονειρώδες, όπως σθεναρά πιστεύονταν τότε από την κεντρική προπαγάνδα. Ο Καντέ έφερνε ένα πολιτικό σινεμά που δεν έμοιαζε με κάποιο άλλο της εποχής του, συχνά έχει παραλληλιστεί με τον Κεν Λόουτς, ομοούσιοι μεν πολύ διαφορετικοί δε ως δημιουργοί, ανανέωνε μοναχικά πολιτικούς κινηματογραφικούς δρόμους που είχαν μείνει υποφωτισμένοι από την δεκαετία του '70.
Με το «Ανάμεσα στους Τοίχους» αναστατώνεται στο σύστημα, η ταινία κερδίζει Χρυσό Φοίνικα (βλέπεις σήμερα να κερδίζουν «Titane» και θλίβεσαι για το τι συζητάμε), είναι υποψήφια για το Ξενόγλωσσο 'Οσκαρ, ακόμα κι ο Πρόεδρος Σαρκοζί τότε παιανίζει την σημασία του έργου (ωστόσο ο ιδεολογικά αντίπαλος Καντέ αρνείται προσκλησή του), η φωτογραφία μιας ταξικής εκπαιδευτικής κατάστασης δεν είναι απλά μια σημαντική ταινία, είναι και μια δουλειά που γέννησε πολλές ομογάλακτες στην συνέχεια. Καμμία δεν την έφτασε - αν και ομολογουμένως είναι ένα ανθυπο-είδος τεράστιου κοινωνικού ενδιαφέροντος.
Ενδιάμεσα ο Καντέ είχε δώσει «Το Κάλεσμα του Νότου», πολιτικό επίσης, αλλά η άλλη γεωγραφία τον βγάζει κι απ' τα νερά του - κρατάμε όμως την ως συνήθως σιωπηλά ολοκληρωτική ερμηνεία της Σάρλοτ Ράμπλινγκ. Και στην συνέχεια δεν θα έφτανε ποτέ το ύψος των τριών αυτών ταινιών. Άλλωστε τρία τέτοια έργα δεν είναι και μικρο επίτευγμα, άλλοι, ειδικά σε τόσο αριθμητικά μικρές φιλμογραφίες δεν βρίσκουν ούτε ένα. «Το Ατελιέ», το 2017, θα ήταν μια επιστροφή στη φόρμα, μετά από μια ενδοαναφορική (ίσως) «Επιστροφή στην Ιθάκη» διαθλόμενη σε μια θεατρικότητα που δεν είχε πριν το έργο του.
Το πρόσφατο «Αρθούρος Ράμπο» (2021) το αγνοώ, διαβάζοντας περί τίνος πρόκειται δείχνει ιδιαίτερα ενδιαφέρον και συγγενικό στο σύμπαν του Καντέ, χρειάζεται να το αναζητήσουμε.
Ψύχραιμος αλλά και προσηλωμένος θεματικά, ενεργητικός (βοηθεία και των μοντάζ του συστηματικού συνεργάτη του Ρομπέν Καμπιγιό), με την πάγια ικανότητα των Γάλλων στην σκιαγράφηση χαρακτήρα αλλά και την διεύθυνση του διαλόγου, ο Καντέ με την ευαισθησία του αλλά και την επιμονή του σε θέματα που αλλάζουν την κεντρική αφήγηση της αστικής ευρω-ευμάρειας, μένει στην ιστορία και την προσωπική μας κινηματογραφική ιστορία. Κρίμα, κρίμα.
