Είναι πρακτικά αδύνατο να περιγράψεις το «Sound of Falling» με χαλαρούς όρους κινηματογραφικής κριτικής. Αν το εξετάσουμε αυστηρά μέσα από το πλαίσιο του Φεστιβάλ των Καννών και του τι σημαίνει για το διαγωνιστικό τους, πρέπει να γυρίσουμε πίσω στο «Δέντρο της Ζωής»  για να συναντήσουμε κάτι αντίστοιχα μοναδικό και με τέτοιο αντίκτυπο. Θα μπορούσαμε επίσης να προσθέσουμε δεκάδες ταινίες στις συγκρίσεις ή τις αναφορές, το «Sound of Falling» πάλι δεν θα μοιάζει με καμία απ' αυτές.

Δεύτερη μόλις ταινία της Μάσα Σιλίνσκι, με το ντεμπούτο της να μην προμηνύει σε τίποτα την πληθωρικότητα της σκηνοθετικής της ματιάς, θα μπορούσε απλά και βολικά να μπει στη λίστα των δραμάτων που πραγματεύονται το διαγενεολογικό τραύμα του να είσαι γυναίκα στον κόσμο των ανδρών. Ιστορίες γένους θηλυκού με κορίτσια κάθε ηλικίας, χωρισμένες σε τέσσερις κεντρικές υπoπλοκές που μπλέκονται διαρκώς με έναν ελεύθερο, έως άναρχο όσο πλησιάζουμε προς το τέλος τρόπο, απλωμένες σε τέσσερα στιγμιότυπα από τον 20ο αιώνα. Κοινός τόπος στην αφήγηση ένα αγρόκτημα στη γερμανική επαρχία, που κάποτε ήταν η φάρμα γουρουνιών μιας οικογένειας με τέσσερα μικρά κορίτσια. Στο πρώτο μέρος της ταινίας η σκηνοθέτις εστιάζει στη μικρή Άλμα με τα λευκόξανθα μαλλιά και την έμφυτη τάση προς το μακάβριο. Η Άλμα εκφράζει την παιδική της περιέργεια κοιτάζοντας από κλειδαρότρυπες και κάνοντας ερωτήσεις για τους νεκρούς. Είναι μια εισαγωγή και μια προέκταση ίσως στο ήθος και το ύφος που θέλει να επιβάλλει από το πρελούδιο ήδη η σκηνοθέτις. Τα όσα θεσπέσια (αισθητικά μιλώντας) συμβαίνουν εκεί δεν ξεφεύγουν από τον πρόλογο, καθώς το «Sound of Falling» μεταμορφώνεται διαρκώς από ψυχόδραμα σε οπτικοποιημένη ποίηση κι από διήγημα ενηλικίωσης σε ελεγεία.

Θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για έναν θρίαμβο αν κάπου είχε μπει ένα μέτρο κι αν το όραμα της Σιλίνσκι δεν ήταν τόσο αδιαπραγμάτευτα φαταλιστικό

Η μεταμόρφωση επεκτείνεται φυσικά και στη φόρμα. Γίνεται η κινητήρια ορμή σε μια συναρπαστική κινηματογράφηση, που αλλάζει καθώς αλλάζουν και οι εποχές. Στην αρχή της το ρυθμό ορίζουν μονοπλάνα, η κάμερα κινείται με την αύρα ενός απρόσκλητου επισκέπτη εισβάλλοντας στις ζωές των κοριτσιών, αποκαλύπτοντας μια οικογένεια όπου συνυπάρχουν η αγάπη με την απόλυτη σκληρότητα, τα μυστήρια της παιδικής ηλικίας με το θάνατο. Στη συνέχεια η Σιλίνσκι εισαγάγει δύο ακόμη ηρωίδες: την έφηβη Αγγέλικα που προσπαθεί να προστατεύσει τον εύθραυστο ψυχισμό της καθώς εξερευνά τη σεξουαλική της αφύπνιση υπό το αδηφάγο βλέμμα των αρσενικών συγγενών, και την επίσης νεαρή Λένκα η οποία ζει στην ενωμένη πια Γερμανία και το ενδιαφέρον της περιστρέφεται γύρω από μια πιο συνειδητοποιημένη συνομήλική της. Στις δικές τους ιστορίες η κινηματογράφηση είναι πιο πεζή, πιο κοινότυπη και δεν θα μπορούσε να υποστηρίξει ούτε την φιλοδοξία ούτε την πρόθεση για ένα φιλμ βαθιά ποιητικό, χωρίς αφηγηματικό κέντρο βάρους αλλά με μια αριστοτεχνικά θεμελιωμένη θεματική να διαπερνά κάθε κάδρο του. Γι' αυτό στην έντονη αφηγηματικότητα του δεύτερου μισού παρεμβάλλονται σκηνές από την ιστορία της Άλμα, διαβάλλοντας μια θύελλα από πληροφορίες και περιστατικά σε ένα μονοσήμαντο συναίσθημα. Ο θεατής μπαίνει σε μία κατάσταση όπου του είναι σχεδόν αδύνατο να ακολουθήσει γραμμικά τα συμβάντα, αλλά η διαδοχή των εικόνων περιγράφει με αδιαμφισβήτητη διαύγεια το άγος της γυναικείας φύσης. Όσο οι βασικές ηρωίδες διαμορφώνονται, γύρω τους γιαγιάδες, μητέρες κι αδερφές εκτίουν σιωπηλά την καταδίκη τους στο ανδροκρατούμενο ενδιαίτημά τους. Μεταφορικά αν το θέσουμε σε μια μεγάλη φάρμα γουρουνιών, όπου ζουν μαντρωμένες από τα ίδια τα γουρούνια. Μέχρι που οδηγούνται σε άδοξες εξόδους και γίνονται όνειρα, γίνονται λήθη.

Καθώς πλησιάζουμε προς το τέλος κι είναι ξεκάθαρο πια πως έχουμε να κάνουμε με έναν χείμαρρο από ιδέες (κάποιες καταπληκτικές κάποιες όχι και τόσο) η ταινία συνεχίζει να μεταμορφώνεται. Τα χρώματα ξεθωριάζουν κι οι εικόνες της γίνονται θολές. Θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για έναν θρίαμβο της φόρμας έναντι της αφηγηματικότητας αν υπήρχε κάπου ένα μέτρο κι αν το όραμα δεν ήταν τόσο αδιαπραγμάτευτα φαταλιστικό. Το «Sound of Falling» είναι μια εξεζητημένη σκηνοθετικά ταινία που προέκυψε στη μονταζιέρα, με τη Σιλίνσκι να αποπειράται (και να καταφέρνει σε ένα βαθμό πέραν του ικανοποιητικού) να βάλει τάξη σ' ένα αταξινόμητο χάος. Κι είναι βέβαιο πως κάπου μέσα όλο αυτό τον ορυμαγδό πληροφορίας κι ερεθισμάτων, αισθήσεων και παραισθήσεων, υπάρχει η έμπνευση ενός εκπληκτικού φιλμ. Μόνο που η σκηνοθέτις δεν συμβιβάστηκε με αυτό, ανέβασε την ένταση στο θανατερό και εξαπέλυσε μια ανεξέλγκτη θύελλα να την πάρει και να τη σηκώσει στον αιώνα τον άπαντα. Οδήγησε την ταινία στα ακρότατα του δυσβάσταχτου οράματός της, παρόλα αυτά τίποτα σε ολόκληρο το σώμα της είναι δεν φαίνεται επιπόλαιο - όπως και τίποτα δεν γίνεται θέμα απειρίας από μεριάς της. Υπάρχει αντίθετα μια ολοκληρωμένη δημιουργία και άφθονο καλλιτεχνικό ρίσκο από ένα πολύ σίγουρο χέρι.

Ρίσκο αν μη τι άλλο καλοδεχούμενο, που δεν αποδίδει ακριβώς γιατί μας αφήνει με το δυσβάσταχτο απόβαρο αλλεπάλληλων χαμένων ζωών και μια επαναλαμβανόμενη θλιμμένη μελωδία. Ένα τραγούδι για τον ξένο, που παίζει καθώς οι γυναίκες στην οθόνη μετατρέπονται σε φαντάσματα, στοιχειώνοντας αδιάκριτα το φιλμ και τη μνήμη. Και μόνο για το πως φτιάχνει αυτά τα φαντάσματα (τις γυναίκες, τα κορίτσια, τις μανάδες, τις γιαγιάδες και τις αδελφές που ξοδεύτηκαν κάτω απ' το ανδρικό βλέμμα) της αξίζει κάθε έπαινος. Δεν μπορούμε όμως να παραβλέψουμε την υπερβολή κι ας έρχεται ποιητική αδεία, δεν μπορούμε να μην σημειώσουμε το άνισο που χαρακτηρίζει τα επί μέρους και, τέλος, δεν μπορούμε να συμφωνήσουμε με το ήθος και το ύφος μιας φετιχιστικής νεκρολογίας. Το «Sound of Falling» εξακολουθεί να είναι μια μάλλον περίτεχνη παρά περίπλοκη ταινία, σφόδρα ενδιαφέρουσα και πρωτότυπη σε βαθμό που την καθιστά μοναδική.  

Διαβάστε επίσης:
«Ελευθερία, Ισότητα, Αδελφοσύνη!»: Ο Ρόμπερτ Ντε Νίρο εναντιώνεται στον Τραμπ και ξεσηκώνει τις Κάννες
Φεστιβάλ Καννών! Όλες οι ταινίες που έχουν κερδίσει τον Χρυσό Φοίνικα

Το cinemagazine ταξιδεύει στο 78ο Φεστιβάλ Καννών με την ευγενική υποστήριξη της AEGEAN.