1341 Καρέ Έρωτα και Πολέμου

«Μια φωτογραφία δεν θα αλλάξει ποτέ τον κόσμο». Από την αρχή του ντοκιμαντέρ του Ραν Ταλ, ο βιογραφούμενος καλλιτέχνης ξεκαθαρίζει, ίσως και με την σοφία της διανυόμενης δέκατης δεκαετίας της ζωής του, ότι η Τέχνη αβοήθητη δεν αρκεί. Και όσα θαυμαστά -ή συζητήσιμα- θα δούμε στην αδιανόητη, τυχερή και άτυχη μαζί, καλλιτεχνική του ζωή, επιβεβαιώνουν ότι ο ισχυρισμός του είναι θέση του, όχι άποψη σε άγρα προσοχής.

Η ζωή του Μπαρ-Αμ είναι απολύτως συνυφασμένη με την καλλιτεχνία του, ποτέ δεν διαχώρισε τη ζωή από το έργο του – ακόμα κι αν αυτό ήταν σε βάρος της οικογενειακής του ζωής ή της πατρικής του ιδιότητας (οι πιο αδύναμες στιγμές της ταινίας είναι όλες γύρω από αυτήν). Για έναν ορκισμένο μάρτυρα ορισμένων από τις σκοτεινότερες στιγμές του περασμένου αιώνα, η τέχνη δεν ήταν μποέμικο προνόμιο, αλλά αναπόδραστος ρόλος. Η καθημερινή ειδησεογραφία ήταν το έναυσμα της επόμενης αποστολής. Έτυχε η ειδησεογραφία αυτή να ξεκινήσει από την κάλυψη της δίκης του Άιχμαν και έφτασε να αποτυπώσει σχεδόν κάθε σύρραξη που σφράγισε την Μέση Ανατολή από την δεκαετία του ’60 κι έπειτα. Μέσα από μια σειρά πολέμων και ανακωχών που προμήνυαν εντονότερες συρράξεις, ο φωτογράφος κατέκτησε σχεδόν απαράμιλλη φήμη, όντας παράλληλα στην πρώτη σειρά του θεάτρου που γέννησε το ισραηλινό έθνος όπως το ξέρουμε σήμερα.

Αν προκύπτει κάτι που να μπορεί κάποιος να συνοψίσει επιγραμματικά, αυτό είναι μάλλον η φαυλότητα της βίας, ο εφιαλτικός τρόπος της να εξελίσσεται ακατάπαυστα, δυναμώνοντας σαν στοιχειό της φύσης, σαν σεισμός που στο τέλος ερειπώνει κάθε τι που πήγε να χτιστεί όταν αυτή κοίταζε αλλού. Η ταινία μπορεί να φέρνει «κάδρα έρωτα» στον τίτλο της, όντως παρόντα και ανακουφιστικά, όμως οι άνθρωποι we make war, not love, είμαστε πέρα για πέρα ασυναίσθητα αποφασισμένοι να μην ζήσουμε αρμονικά ο ένας με τον άλλον. Ακόμα και αυτός ο πιστός Ισραηλίτης Μπαρ-Αμ, θωρώντας τα αντίποινα για την δολοφονία του Μπασίρ Τζεμαγιέλ, του Λιβανέζου που συμμάχησε με τις -επιθετικές- Ισραηλινές Ομάδες Άμυνας ενάντια στην Οργάνωση για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης, έπαψε να φωτογραφίζει. «Δεν χρειάζεται να τα φωτογραφίζεις όλα», λέει - και δεν ξαναπήγε ποτέ σε ανάλογη αποστολή. Η ιστορία λέει ότι περιέπεσε για καιρό σε αλκοολικό σκοτάδι. Αυτός δεν μίλησε ποτέ γι’ αυτό στο ντοκιμαντέρ, οι κουβέντες και ο τόνος του όμως μπροστά στην σφαγή της Σάμπρα και της Σατίλα δεν αφήνουν περιθώρια παρερμηνείας.

Ο Ραν Ταλ, στα χνάρια ενός Μαρκέρ, αν θέλουμε να αναζητήσουμε τον διασημότερο ίσως του φορμά αυτού, στήνει ολόκληρη την ταινία του πάνω σε φωτογραφίες. Φροντίζοντας τον αφηγηματικό ήχο, την ραδιοφωνική υποστήριξη του πρωταγωνιστή, ενίοτε και της συζύγου του (στην αρχή έχουν και πολλή πλάκα σε μια διαφωνία τους – ακόμα ερωτευμένοι, έγκυρο) και σταδιακά κάποιες κινήσεις πάνω στις φωτογραφίες αλλά και περιορισμένη χρήση μιας slow motion εικόνας αρχείου, παραδίδει ένα αποτέλεσμα-υπόδειγμα της δύναμης της Φωτογραφίας. Μέσω αυτής, μέσω του αιώνιου mise en scene της, περνά βουβά το πιο γοερό μήνυμα: Η αλήθεια, είτε στην οδύνη είτε στην ευτυχία της (υπάρχουν και οι φωτογραφίες του τοκετού του πρώτου του γιου!), είναι πάντοτε εκεί. Όπως θα ‘λεγε και ο Μπαρ-Αμ, χρειάζεται μόνο να βρεις τη θέση σου για να τη δει ο φακός σου. Και, προσθέτουμε εμείς, να επιθυμείς να είσαι πλησίον της. Γιατί αν δεν θέλεις να την αγγίξεις εκείνη δεν έχει καμμία πρόθεση να σου εμφανιστεί ως θαύμα εξ ουρανού. Άλλωστε κι αυτά, τα θαύματα, ακόμα και για έναν φύσει τόσο αίσιο άνθρωπο όπως ο Ισραηλινός, δεν φαίνεται να κρατούν προνομιακή θέση στον ανθρώπινο κόσμο. 

Πανελλήνια πρώτη στο 28ο ΔΦΚΑ Νύχτες Πρεμιέρας.