Αντιγόνη

Η Αντιγόνη είναι μια νεαρή Αλγερινής καταγωγής που έχει μεγαλώσει στον Καναδά, παρότι κανείς απ' την οικογένειά της δεν έχει λάβει καναδική υπηκοότητα. Μια μέρα τα αδέρφια της Πολυνείκης και Ετεοκλής έρχονται αντιμέτωπα με δύο αστυνομικούς. Στην εμπλοκή που ακολουθεί ο Ετεοκλής σκοτώνεται και ο Πολυνείκης συλλαμβάνεται για αντίσταση κατά της αρχής, πράγμα που σε συνδυασμό με το βεβαρημένο ποινικό μητρώο του οδηγεί στη φυλάκισή του. Η Αντιγόνη έχασε ήδη έναν αδερφό κι είναι αποφασισμένη να κάνει τα πάντα για να σώσει το δεύτερο.

Αν και αρχικά φαίνεται πως η Σοφί Ντεράσπ θα αξιοποιήσει τους χαρακτήρες του πρωτότυπου σαν σύμβολα απ' τη μυθολογία του Θηβαϊκού Κύκλου που ενέπνευσε τον Σοφοκλή, δεν θα αργήσει να συναντηθεί με την τραγική τους διάσταση. Τραγική τεχνικά μιλώντας, όπως η λειτουργία τους σε μια αρχαία, αρχετυπική τραγωδία. Η «Αντιγόνη» της Ντεράσπ έχει εκσυγχρονιστεί για να χωρέσει τη σύγχρονη μεταναστευτική πραγματικότητα παράλληλα με gen z ανησυχίες. Μόλις όμως ξεμπερδέψει με τις συστάσεις και παραδώσει το κάδρο στην πρωταγωνίστριά της, παραδίδεται κι η ίδια στο πνεύμα του κλασικού κειμένου, υιοθετώντας τους μηχανισμούς του αρχαίου δράματος. Τα πάντα βέβαια ρεβιζιονιστικά δοσμένα, από τον χορό, κάποια κομμάτια του οποίου αντικαθίστανται από εμβόλιμα μοντάζ με insta-stories, μέχρι το «έρως ανίκατε μάχαν» και τις απελπισμένες παρεμβάσεις του Αίμονα που συνοψίζονται (ευφυώς αν λάβουμε υπόψη και το φινάλε) σε έναν ήχο κλήσης.

H «Αντιγόνη» της Ντεράσπ οφείλει να διαβαστεί ποιητική αδεία, αλλιώς αρκετά απ' όσα συμβαίνουν στην πλοκή της δεν βγάζουν κανένα νόημα. Πώς θα μπορούσε άλλωστε ένα μοντέρνο σενάριο να συγχωρήσει τον εκτεταμένο μονόλογο-ανάθεμα της ηρωίδας εν μέσω μιας παγωμένης αίθουσας δικαστηρίου. Ή ακόμη, την μεταμφίεση της Αντιγόνης στο σεσημασμένο Πολυνείκη ώστε να φυλακιστεί αυτή στη θέση του. Το ίδιο και την έκδηλη ένδεια της παραγωγής, που με τα απογυμνωμένα περιβάλλοντα της φυλακής και της ακροαματικής διαδικασίας καταφέρνει να αντανακλά επιτυχημένα μια αποστειρωμένη κοινωνία, όπου για να γίνει κάποιος μέλος της σημασία έχει το γράμμα των κανόνων κι όχι οι ανθρώπινες αξίες.

Η πιο ενδιαφέρουσα από τις αφηγηματικές και χαρακτηριολογικές ελευθερίες που έχει υιοθετήσει η «Αντιγόνη» είναι ότι ο Κρέων έχει αντικατασταθεί από μια προηγμένη δυτική δημοκρατία (έστω και βασιλευόμενη) όπως αυτή του Καναδά. Εκεί δηλαδή που ο Σοφοκλής έβαζε στο ρόλο του βασικού ανταγωνιστή έναν Τύραννο προς τέρψη του δημοκρατικού λαού των Αθηνών, στη σύγχρονη «Αντιγόνη» η πλήρης επικράτηση της δημοκρατίας δεν είναι αρκετή για να προϋποθέσει τη λύτρωση. Ίσως μια ένδειξη πως το δίκαιο δεν χωράει σε μικροπολιτικές, ούτε καν σε πολιτεύματα. Αν δούμε την «Αντιγόνη» στο πλαίσιο που την προβάλλει η Ντεράσπ, η συμπεριφορά όλων των εκπροσώπων του νόμου (αστυνομικοί, δικαστές, δικηγόροι, αρδ) είναι θέμα πολιτικής. Ομοίως, η αναμέτρηση κάθε κανόνα, νόμου και πολιτικής με την ηθική και το ανθρώπινο πνεύμα, είναι το βασικό ζητούμενο στα θεμέλια κάθε κοινωνίας. Ζητούμενο διαχρονικό που ορίζει μία από τις κλασικές αξίες που κληρονόμησαν οι αρχαίοι τραγικοί στην τέχνη.

Η έτερη είναι ο υπεραιώνιος ύμνος στην αγάπη, στην ερμηνεία του οποίου η σκηνοθέτης δεν τα καταφέρνει το ίδιο καλά, καταφεύγοντας στην πιο εύκολη λύση που μπορεί να φανταστεί κανείς. Σε γενικές γραμμές πάντως η εκδοχή της, αν και απαλλαγμένη απ' το ζοφερό θανατερό του πρωτότυπου, όχι απλά τη σέβεται, αλλά με ένα παράδοξο τρόπο αντέχει στη σύγκριση μαζί του. Για την ακρίβεια περισσότερο νόημα βρίσκω στο να την συγκρίνεις με το Σοφοκλή, παρά με το μέσο όρο της φεστιβαλικής παραγωγής, που πλέον μοιάζει να μην οδηγείτε από ιδέες όπως η Ντεράσπ, αλλά από το πόση καλλιτεχνική διεύθυνση μπορεί να αντέξει το μπάτζετ και πόση εκκεντρικότητα το σενάριο της εκάστοτε ιστοριούλας για το μη μου άπτου των ανθρωπίνων σχέσεων. Εδώ τα πράγματα πολύ πιο σοβαρά, πολύ πιο πειστικά κι αν κάτι τα στερεώνει κινηματογραφικά είναι η υποδειγματική ανάπτυξη του κεντρικού χαρακτήρα και η λιτή αλλά αποτελεσματική ερμηνεία της τότε πρωτοεμφανιζόμενης Ναέμα Ρίτσι.

(Και μιας και φτάσαμε στο τότε, γιατί η εξόχως ενδιαφέρουσα αυτή «Αντιγόνη» έκανε τέσσερα χρόνια να φτάσει στις αίθουσες της χώρας μας;)