Εμφύλιος Πόλεμος

Την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές εκτυλίσσονται τρεις πόλεμοι μόνο στην περιοχή της Ευρώπης και της Μέσης Ανατολής. Έχουμε κάθε λόγο, βλέποντας τις κινήσεις των πιονιών στη σκακιέρα, αλλά και δείκτες που πάντοτε έχουν μια ιστορία να διηγηθούν, να τρέμουμε (αν δεν τρέμαμε ήδη) την στιγμή μιας ακόμα μεγαλύτερης σύρραξης. Θα μπορούσες με ασφάλεια να πεις ότι το «κατά διαόλου», εδώ και καιρό, δεν είναι κάπου που δείχνουμε με το δάχτυλο προειδοποιητικά. Σε αυτό το περιβάλλον, η ταινία του Άλεξ Γκάρλαντ είναι η περιώνυμη «απόκριση του πνευματικού κόσμου». Ως τέτοια την σέβομαι απόλυτα, και την εκτιμώ. Και θα πρότεινα, όπως πάντα άλλωστε, να εκτεθούμε στο έργο. Η πάγια θλίψη με αυτά τα πράγματα, κάτι που θα μπορούσε να πει κανείς για κάθε ανάλογη προσπάθεια, είναι ότι αυτοί που θα την δουν δεν είναι αυτοί που θέλουμε να αλλαξοπιστήσουμε αποτρέποντάς τους από την επικείμενη συλλογική τραγωδία.

Το μάρκετινγκ έχει υποσχεθεί μεν (και) μια ταινία δράσης, η δραματουργία της όμως δεν σε προϊδέασε απαραίτητα γι’ αυτό

Έχει νόημα να γράψει κανείς μια κριτική σήμερα για ένα κοινό που, στην χειρότερη περίπτωση, το πολύ να διαφωνήσει με την αποτίμηση; Πάντα έχει νόημα να εξακολουθείς προσηλωμένα τη δουλειά σου, ο κόσμος συντίθεται από ανθρώπους που εξακολουθούν. Κι αν είναι όπως ο χαρακτήρας της πολεμικής ανταποκρίτριας Λη, που υποδύεται η Κίρστεν Ντανστ στην ταινία; Που κάπου ακούγεται να λέει «κάποτε πίστευα ότι με τις φωτογραφίες μου θα έστελνα ένα μήνυμα αποτροπής και κοίτα που είμαστε πάλι». Αλήθεια, άραγε, τόσες δεκαετίες μετά που ηρωικοί πολεμικοί ανταποκριτές μας έδειξαν την φρίκη, τι άλλο έχουμε καταφέρει από το να χωριζόμαστε σε συναισθηματικά ακρωτηριασμένους και απόλυτα εξοικειωμένους στην όψη της; Τι άλλο από συνέχιση μιας άπραγης συζήτησης, ή έμπρακτης συμμετοχής σε σπαραγμούς;

Προτού επιχειρήσω μια αισθητική προσέγγιση της ταινίας, οφείλω να επαναλάβω ότι σινεμά σημαίνει να εκτίθεσαι στις εικόνες και την σκέψη τους και ότι όση κριτική και να μπορεί (δικαιολογημένα) να ασκηθεί στην ιδεολογική ευκολία της ταινίας, ο Γκάρλαντ έχει προσπαθήσει να επιτεθεί όσο γίνεται λιγότερο τόσο στους πολεμοχαρείς, όσο και σε αυτούς που με κάθε τους πράξη οξύνουν την διχόνοια παριστάνοντας τους ειρηνόφιλους. Καλό ή κακό, αν θέλεις να δουν την ταινία σου ωφέλιμο. Και όντως η ταινία, παρότι καταδικασμένη να ξεχαστεί σχεδόν όσο σύντομα θα διαρκέσει η συζήτηση που θα γεννήσει, δεν είναι μια εμπορική αποτυχία. (Και προφανώς μακάρι να πέσω έξω και να συμβάλλει σε μια καλύτερη εκδοχή των πραγμάτων.)

Για την αισθητική συζήτηση θα φέρω πολύ λίγα μαθηματικά στην κουβέντα. Σκέφτομαι μια γραφική παράσταση μιας ταινίας. Στον οριζόντιο άξονά της είναι ο Χρόνος που διαρκεί και στον κάθετο τα δραματικά της συμβάντα. Η τελική εικόνα της παράστασης αυτής θα είναι ένα σύνολο κορυφών και κοιλάδων, ανάλογα με τον χρόνο και την έντασή τους. Υπάρχουν πολλές λογικές διάταξης των γεγονότων στον χωροχρόνο μιας ταινίας. Άλλη ξεκινά in media res, στην μέση των γεγονότων. Αυτό σημαίνει ότι δεν ξεκινάμε από το κατώτατο σημείο του κάθετου άξονα, αλλά από ψηλότερα. Άλλη, παραδοσιακότερη, ξεκινά την αφήγηση από το σημείο «μηδέν», το σημείο τομής των δύο αξόνων. Μια τρίτη ξεκινά από το τέλος προς την αρχή κι άλλη ανεβοκατεβαίνει με μπρος πίσω. Όλες τους όμως πρέπει να κάνουν ένα πράγμα. Μιλώντας πάντα για αφηγηματικό σινεμά, αν κάποιος ένωνε τις βουνοκορφές της δράσης και παράλληλα ένωνε και τις κοιλάδες της, τα πάνω και τα κάτω δηλαδή που ένα έργο εντείνει ή ξεκουράζεται για παρακάτω, θα έπρεπε να έχουμε δύο παράλληλες, ή έστω αμυδρά συγκλίνουσες/αποκλίνουσες, ευθείες προς τα πάνω δεξιά της γραφικής παράστασης. Είναι η απεικόνιση ενός έργου που σου κρατά το ενδιαφέρον, που θέλεις να μάθεις τι γίνεται παρακάτω με την πλοκή του, με το δράμα του, με τους χαρακτήρες του, με όλα μαζί. Στον Γκάρλαντ, και ειδικά σε τούτο το έργο, άλλα αντ’ άλλων.

Υπάρχουν πολλά να πεις. Ιδίως για το ότι επειδή μια ταινία «είναι για καλό» δεν είναι απαραίτητα και καλή ταινία

Σχεδόν ανά πάσα στιγμή αν ρωτήσεις ένα εύλογο «τι περιμένω;», όσοι ερωτηθούν τόσα θα απαντήσουν – αν και πιστεύω θα είναι και πολλοί που θα κοιτάξουν απορημένα. Στην πιο καλή περίπτωση συνεχίζεις γιατί θες να δεις πώς θα τελειώσει, γιατί είσαι άρρωστος σινεφίλ και σε ενδιαφέρει ό,τι βλέπεις. Δεν είναι καλός λόγος, απαραίτητα. Έχει μια σκηνή έντασης, που είναι και η καλύτερη της ταινίας (κανένας συνωστισμός να την ανταγωνιστεί, πάντως) την οποία διαδέχεται ένα ιντερλούδιο, παίζει ένα σχεδόν ολόκληρο τραγούδι, έχει κάτι «ωραία πλάνα», ίσως για να «νιώσεις» αν δεν τα κατάφερες νωρίτερα. Ένα βιντεοκλίπ λυρισμού. Χρειαζόταν; Αν η ταινία προηγούμενα είχε βρει την υψηλότερη κορφή της, τώρα το τέμπο και η ένταση πέφτουν στην κοιλάδα των Βασιλέων. Η ταινία πρέπει να ξαναρχίσει. Η γραφική παράσταση που λέγαμε πριν μοιάζει αφηγηματικά ανόητη. Λίγο μετά, ο Γκάρλαντ θα ξεκινήσει την επέλαση της Ελαφράς Ταξιαρχίας με μια πελώρια σκηνή πολεμικής δράσης – με «νόημα» σκηνοθετημένη. Το μάρκετινγκ έχει υποσχεθεί μεν (και) μια ταινία δράσης, η δραματουργία της όμως δεν σε προϊδέασε απαραίτητα γι’ αυτό. Για την ακρίβεια, με δεδομένες τις indie ευαισθησίες του Άγγλου ως προς τους χαρακτήρες, μπορούσες κάλλιστα να περιμένεις και ένα «θεατρικό» φινάλε τύπου Ανγκ Λι στο «Hulk», που μπορεί να είναι η καλύτερη υπερηρωική ταινία, αλλά δεν το λες αυτό ΠΟΤΕ σε Hollywood executives κι ας τους λεν Α24.

Υπάρχουν πολλά να πεις. Ιδίως για το ότι επειδή μια ταινία «είναι για καλό» δεν είναι απαραίτητα και καλή ταινία. Αλλά δεν χρειάζεται μια κριτική τόσο κοντά στον χρόνο της ταινίας να πει περισσότερα. Οι απόψεις θα αποφαίνονται με τον καιρό. Ο Γκάρλαντ είναι καλός άνθρωπος (ένα πλάνο που ο πολεμικά φωταγωγημένος ουρανός είναι φλου και ο άνθρωπος μπροστά είναι εστιασμένος είναι ένα ηθικό πλάνο), έχει πολλές ιδέες και σινε-αναφορές (όλες από αχανώς καλύτερες ταινίες), τις καλύτερες των προθέσεων. Μακάρι να κόψει εισιτήρια, να είναι εδώ, και να γίνεται καλύτερος. Οι κριτικές μπορούν να συνοδεύουν.