Close

Το παρακάτω κείμενο γράφτηκε πριν η ταινία κερδίσει το Μεγάλο Βραβείο της Επιτροπής των Καννών, πολύ πριν πέσει η αυλαία του 28ου Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Αθήνας όπου το «Close» πρωτοσυστήθηκε στο εγχώριο κοινό σαν η ταινία λήξης της διοργάνωσης, ακόμη περισσότερο πριν την ανακοίνωση των υποψηφιοτήτων για τα φετινά Όσκαρ (που φέρνει το φιλμ υποψήφιο στην ξένη ταινία). Στο χρόνο που μεσολάβησε η δεύτερη (μόλις) ταινία του Λούκας Ντοντ ενίσχυσε το μύθο της, χάρη στην ισοπεδωτική επίδραση που δύναται να έχει στο κοινό, ίσως και σε πείσμα της μαεστρικής χειραγώγησης του συναισθήματος από πλευράς του δημιουργού της. Η ιστορία ήδη την καταχώρησε σαν τη μεγάλη αδικημένη στην κούρσα για το Φοίνικα, κι εμείς εξακολουθούμε να πιστεύουμε μία προς μία στις παρακάτω λέξεις.

Σταθερά στις επιλογές των μεγάλων φεστιβάλ εδώ και χρόνια, με ένα από τα μεγαλύτερα ευρωπαϊκά κλάστερ παραγωγών στη Βαλλονία κι άλλο ένα εξαιρετικά δραστήριο στη Φλάνδρα, οι Βέλγοι έχουν καταφέρει την τελευταία τριετία να κυριαρχήσουν στις αγορές, να δουν ταλέντα τους να μετακομίζουν στο Χόλιγουντ και, το σημαντικότερο, έχουν παρουσιάσει ορισμένες από τις καλύτερες ταινίες στην πρόσφατη μνήμη. Όπως για παράδειγμα το «Στην Αυλή του Σχολείου» πέρυσι.

Στην αυλή του σχολείου ξεκινάει και το πρόβλημα στην ιστορία του Λέο, που βοηθάει τους γονείς του στην καλλιέργεια λουλουδιών, και του Ρεμί, που έχει ταλέντο στη μουσική. Οι δυο τους έχουν μεγαλώσει και κάνουν τα πάντα μαζί. Παίζουν τους ιππότες με ξύλινα σπαθιά, κοιμούνται ο ένας στο σπίτι του άλλου, συναντιούνται στην ίδια διασταύρωση κάθε πρωί για να πάνε με τα ποδήλατά τους στο σχολείο. Η σχέση τους μόνο απαρατήρητη δεν περνάει από τους συμμαθητές τους. Μια μέρα τα κορίτσια θα τους ρωτήσουν αν είναι ζευγάρι (τα αγόρια δεν μπήκαν καν στον κόπο). Ο Λέο θα μπει στην ομάδα χόκεϊ. Ο Ρεμί πηγαίνει για να δει το φίλο τους στις προπονήσεις, αλλά τους χωρίζει πλέον το πλεξιγκλάς. Ένα πρωί ο Λέο δεν θα περιμένει στη διασταύρωση. Το βράδυ η αλωνιστική μηχανή θα περάσει από το χωράφι ανάμεσα στα σπίτια τους και θα ξεριζώσει τα φρέσκα λουλούδια...

Οποιαδήποτε περαιτέρω αναφορά στην πλοκή και σε έννοιες όπως η τοξική αρρενωπότητα, είναι καλύτερο να μείνει στο δελτίο τύπου.

Αναβαθμίζοντας αισθητικά κάθε παράμετρο μιας τρομερά προβληματικής, αλλά κι ενδιαφέρουσας ταινίας όπως ήταν το «Κορίτσι», ο Ντοντ υπογράφει ένα ασφυκτικά προσωπικό μινιμαλιστικό δράμα, όπου κυριαρχούν οι σιωπές και ένα πολύ συγκεκριμένο, μονοσήμαντο συναίσθημα. Το «Close» δεν είναι ένα περίπλοκο φιλμ, είναι μάλλον μια «εύκολη» ταινία η οποία ξεμπερδεύει πολύ νωρίς με αυτό που θέλει να αφηγηθεί.

Επίσης το «Close», στο παραμικρό του βήμα προς τη λύτρωση, παραμένει μια εξαιρετικά σκηνοθετημένη δουλειά. Ο Ντοντ δεν ξοδεύεται στη μικρή ιστορία που έχει να μοιραστεί με το θεατή, όσο στην ψυχολογία μιας κατάστασης. Με σαφώς αφαιρετική διάθεση, επιδεικνύει ένα τρομερό έλεγχο στο φως, το χρώμα και το ρυθμό. Όπως και οι σκηνοθέτες της «Αυλής του Σχολείου» (η αναφορά στο οποίο μόνο τυχαία δεν ήταν και έχει να κάνει με το παρόμοια υπέρτερο φωτογραφικό στυλ των δύο ταινιών) δουλεύει κυρίως με τηλεφακούς, παρακολουθώντας τα αντικείμενά του από ασφυκτικά κοντά.

Μόνο που το «Close» κόβει πολύ πιο βαθιά. Συντηρεί, όχι μια πλοκή, περισσότερο μια εκκρεμότητα, ερμητικά προσαρμοσμένη στο πρόσωπο του νεαρού του πρωταγωνιστή. Με το Λέο να λάμπει στη μέση του κάδρου και τα πάντα γύρω του χρωματισμένο φλου, αυτή η εκκρεμότητα μετουσιώνεται σε ένα ιμπρεσιονιστικό πορτραίτο της απώλειας.

Η πραγματική έμπνευση στη σκηνοθεσία όμως, φαίνεται στη συνθλιπτική δύναμη των στιγμών που η κάμερα ξεκολλάει από τα μάτια του Λεό και συναντά λεπτομέρειες αφηγούνται λένε την ιστορία στις επίγειες διαστάσεις της. Μια πόρτα με σπασμένη κλειδαριά, μια μάνα, άνθη πεταμένα στο χώμα, χώροι που αδειάζουν κι όλα αυτά την ώρα που τα αγόρια της ομάδας του σχολείου μαθαίνουν να παίρνουν φόρα και ρίχνουν το σώμα τους στο πλεξιγκλάς, για να αντέξουν στις συγκρούσεις με τους αντιπάλους τους.

Επειδή ακριβώς το «Close» είναι μια εύκολη ταινία, είναι το ίδιο εύκολο να χάσει κανείς το διακριτικό μεγαλείο της σκηνοθεσίας της. Ο Ντοντ ξαναγράφει τα πέντε στάδια του πένθους σε κινηματογραφική γλώσσα για να προκύψει ένα έμμετρο και συγκλονιστικά όμορφο φιλμ. Αν το αφουγκραστείς λέει κάτι πολύ απλό, πολύ μικρό, πολύ ήσυχο για να το παρατηρήσεις. Απώλεια δεν είναι μόνο όταν δεν είναι κάποιος εκεί, είναι κι όταν δεν είναι κάποιος κοντά. Τόσο κοντά που να μπορείς να τον αγγίξεις.