Νταααααλί!

Ο σουρεαλισμός, έναν ακριβώς αιώνα από την επίσημη εμφάνισή του στον Μεσοπόλεμο, είναι μια έννοια μεμιάς πανταχού παρούσα, αφού σύμφυτη με την ανθρώπινη παρουσία, και ταυτόχρονα λες κλινικά νεκρή αφού η ελευθερία του, η καθαρότητα της έκφρασής του και η μετά πολλής δουλειάς συγκροτημένη του ασυναρτησία δεν φαίνεται να διαπνέουν σε κάτι τον ορθολογικό, καταποντισμένο στα άγχη και τα προβλήματα κόσμο μας. Σουρεάλ, ε;

...η ευφορική διάθεση που τριγυρίζει τους μπουνιουελικούς απόηχους σε κάνει να χαμογελάς ικανοποιημένος

Αποφεύγοντας όπως η λυγερόκορμη καμηλοπάρδαλη την φλογισμένη παπαρούνα την προσπάθεια όποιας παραπάνω ανάλυσης επί αυτού, λόγω αναρμοδιότητας πρωτίστως (ίσως και λόγω διαχεόμενης πλήξης, που θα έλεγε ο Νταλί), στο ψητό. Η ταινία του Κεντέν Ντουπιέ λογαριάζεται σαν μουσική παραλλαγή σ’ ένα θέμα, όπου «θέμα» η προσπάθεια μιας δημοσιογράφου (η Ντεμουστιέ, αξιολάτρευτη) κι ενός λίγο παράξενου παραγωγού (ο Ντουρίς, άψογος) να πείσουν τον Σαλβαδόρ Νταλί να τους κάτσει για μια συνέντευξη. Από εκεί κι έπειτα αρχίζει να ξετυλίγεται ένα νήμα σκηνών που εσωτερικεύει, κατά το δυνατόν, μια σουρεαλιστική λογική, κυρίως στο σκέλος του ξεριζώματος της αφηγηματικής λογικής και της κοινότοπης αιτιοκρατίας. Κάπως έτσι αντικαθιστά με μια διάθεση φτερουγίσματος, ενός σβησίματος του ερωτήματος από την θέση ενός νέου ή, ακόμα καλύτερα, μιας πρότασης διαρκούς φαντασιακής ονειροπόλησης που «δεν την βρίσκεις πουθενά» εκτός και αν κλωτσήσεις τις χάρτινες αλυσίδες της αφηγηματικότητας με σκοπό να παιδιαρίσεις, να διασκεδάσεις και να γελάσεις. Η ταινία δεν είναι για σένα αν δεν καταφέρει να σε κάνει να γελάσεις. (Όχι ότι είναι καμμιά ντροπή αυτό. Εκτός κι αν δεν σε κάνει τίποτα να γελάς οπότε μπαίνουμε σε άλλες σφαίρες.)

Τον Νταλί ερμηνεύουν πέντε ηθοποιοί (ξεχωρίζει αυτός ο άτιμος ο Ζιλ Λελούς), που μπαινοβγαίνουν με αέρα και αναζωογονητική έλλειψη δικαιολόγησης, οι οποίοι στην αρχή μπορεί να μοιάζουν έτοιμοι να χαθούν στην καρικατούρα μορφής και ομιλίας. Η στιγμή όμως που αυτό φαίνεται προβλεπόμενο από την σκηνοθεσία δεν αργεί. (Κανείς τους πάντως δεν βρίσκει την κωμική αριστεία του «Ραϊνόσερους!» του Έιντριεν Μπρόντι στα γουντιαλενικά «Μεσάνυχτα στο Παρίσι».) Όταν δε μπαίνουμε στο όνειρο της ταινίας, και αρχίζει να ξεφλουδίζεται μια πειστικά ατέρμονη σειρά «ταινιών μέσα στην ταινία», η ευφορική διάθεση που τριγυρίζει τους μπουνιουελικούς απόηχους σε κάνει να χαμογελάς ικανοποιημένος. 

Γιατί 2½ αστεράκια, κι όχι 3 που θα ήταν και η οροφή μιας ταινίας υπερφιλόδοξα αδιάφορης προς τις κοινές μετρήσεις; Ίσως γιατί κάπου διαισθάνθηκα λιγότερη αγάπη για τον Νταλί και περισσότερο μετασχηματισμό του σε εύκολο στόχο-όχημα του τρελού καλλιτέχνη («το ξέρω ότι είμαι τρελός», θα απαντούσε ο Νταλί) που έχει ξεφύγει τόσο στην διασκεδαστικά πολύχρωμη αυτοαναφορά του, ώστε να ξεχνάμε την λειτουργία που πράγματι είχε σαν δημιουργός – έστω κι αν ο ίδιος έκανε (ποικιλοτρόπως) συντρίμμια την θέση του. Το πιο πιθανό είναι πως κάνω λάθος και η ταινία να μου είπε στα (μόλις) 78 λεπτά της ότι σημασία έχει η διάθεση, η ηλιοφάνεια του δικαιώματος στην κάποια εκτροπή της λογικής, όχι το πρόσωπο. Το πρόσωπο δεν έχει ανάγκη, όπως διαλαλεί το γεγονός ότι ακόμα γεννά ταινίες γύρω του. Σωστό. Θα βάλω τρία.    

Υ.Γ. Καταγγέλλεται η διανομή για την κλοπή ενός άλφα στην μετάφραση του πρωτότυπου τίτλου.