Έγκλημα στον Νείλο

Πέρα από την ακαταμάχητη (και οριακά αναίσχυντη) επίδειξη γνώσης των μηχανισμών ενός whodunit, την απορροφητική ίντριγκα και τη λεπτοδουλεμένη χαρακτηρολογία, τα καλύτερα βιβλία της Άγκαθα Κρίστι έχουν (τουλάχιστον) μια θεματική που διατρέχει άλλοτε εμφανώς, άλλοτε υπογείως τις σελίδες τους. Στους «Δέκα Μικρούς Νέγρους» πχ. είναι η ώρα της κρίσης, στο «Ποιος Σκότωσε τον Ρότζερ Ακρόιντ» η σχετικότητα της αλήθειας, στο «Έγκλημά στο Οριάν Εξπρές» η σύγκρουση φυσικού και θετικού δικαίου. Ο Κένεθ Μπράνα που, λόγω και της βρετανικότητάς του, αντιμετωπίζει τα γραπτά της με τον ίδιο σεβασμό που μεταχειρίζεται κι εκείνα του αγαπημένου του Σαίξπηρ, εντοπίζει αυτή τη θεματική και την αναδεικνύει σε κορμό και καρδιά της εκάστοτε διασκευής του.

Το «Έγκλημα στον Νείλο» μιλά αφενός για τον έρωτα ως κινητήριο μοχλό κάθε συνειδητής κι ασυνείδητης ανθρώπινης ενέργειας και συμπεριφοράς, ως δύναμη που δυναμιτίζει την κοινωνική ειρήνη, ως βάλσαμο αλλά κι ως βάσανο ταυτόχρονα και ισόποσα. Κι αφετέρου πραγματεύεται εκείνο που κρύβουμε κάτω από την  επιφάνεια, την απόσταση ανάμεσα στο φαίνεσθαι και το είναι, με το πρώτο να διαμορφώνεται έτσι ώστε να καλύψει τα τραύματα του καταρρακωμένου δεύτερου, αλλά και τις σκοτεινότερες παρορμήσεις του. Ο Μπράνα, μετά του σεναριογράφου του Μάθιου Γκριν, ορθά θα στηρίξουν τη μεταφορά τους γύρω από τις δύο αυτές αλληλεπικαλυπτόμενες θεματικές.

Η υπερ-σκηνοθεσία του πρώτου μέρους καταπίνει την ιστορία, πνίγει και την ελαφρότητα, όπου αυτή επιχειρείται

Αν όμως η μεγαλόσχημη σκηνοθετική προσέγγιση του βρετανού δημιουργού στο «Έγκλημα στο Οριάν Εξπρές» είχε ένα έρεισμα - έπρεπε κάπως να αποδοθεί η πλευρά του φυσικού δικαίου, που υπερβαίνει τα ανθρώπινα- εδώ, που κινητήριος μοχλός της πλοκής και του δράματος είναι η εσωτερική κάψα, που το διφυές πρωτοστατεί, ίσως να χρειαζόταν λίγο μέτρο. Η υπερ-σκηνοθεσία του πρώτου μέρους καταπίνει την ιστορία, πνίγει και την ελαφρότητα, όπου αυτή επιχειρείται. Πιάνεις τον εαυτό σου να αποπροσανατολίζεται συχνά, μια παρενέργεια που οφείλεται (και) σε μια αδικαιολόγητα βιαστική αφήγηση. Πάντα ήταν μειονέκτημα του Μπράνα η βιασύνη - θυμίζουμε πχ. ότι έγραψε την αυτοβιογραφία  του στα είκοσι οκτώ του χρόνια ή ότι γύρισε και πρωταγωνίστησε σε μια ατυχή αναθεωρητική ταινία για τις τελευταίες μέρες του Σαίξπηρ πριν τέσσερα χρόνια, όταν ο ίδιος ήταν πενήντα οκτώ ετών, πολύ μακριά από το λυκόφως της δικής του ζωής δηλαδή.

Υστερεί και το καστ αυτή τη φορά σε σχέση με την προηγούμενη, οι απόπειρες κινηματογράφησης της ηδυπάθειας δεν έχουν τα αναμενόμενα αποτελέσματα, ενώ η ψηφιακή σκηνογραφία αδυνατεί να λειτουργήσει ως επαρκές υποκατάστατο αυθεντικού κοσμοπολιτισμού. Στο δεύτερο μέρος πάντως, δηλαδή από τον φόνο κι έπειτα, η κατάσταση βελτιώνεται, ίσως επειδή ο Μπράνα έχει χρησιμοποιήσει στο μεταξύ όσα σκηνοθετικά τρικ πάντα ήθελε - μαζί με άλλα εκατό - οπότε έχει ξεδώσει και αποφασίζει να εξυπηρετήσει την ιστορία. Σίγουρα νιώθει και πιο άνετα καθώς οι διαστάσεις της ερωτικής τραγωδίας γίνονται εντονότερες - ο σοβαρός τόνος πάντα του πήγαινε περισσότερο. Η επιλογή ενός μπλουζίστικου σάουντρακ δεν είναι τυχαία, τα μπλουζ μιλούσαν πάντα με τη δέουσα ευθύτητα για τα «μαύρα φεγγάρια του έρωτα». Η ανάγνωση του Πουαρό ως ήρωα μιας μπλουζίστικης ιστορίας είναι από τα θετικά στοιχεία της διασκευής, έστω κι αν θα ξενίσει μερίδα των παραδοσιακών οπαδών της Κρίστι. Ο Πουαρό του Μπράνα έχει την οξυδέρκεια, την έπαρση και την ενοχλητική απουσία διακριτικότητας του Πουαρό της Κρίστι – το ίδιο το μουστάκι του, που εδώ λαμβάνει μια πρόσθετη δραματική λειτουργία, είναι αδιάκριτο. Έχει, όμως, κι ένα δραματικό υπόβαθρο, μια εύθραυστη ανθρώπινη πλευρά που ο ηθοποιός Μπράνα, εν αντιθέσει με τον σκηνοθέτη, διαχειρίζεται με αξιοθαύμαστη ισορροπία και καίριες εμπνεύσεις – προσέξτε το χέρι του όταν κρατά το περίστροφο.

Στην τελική σκηνή ο ήρωας αποδέχεται ολοκληρωτικά την «μπλουζίστικη πρόσκληση» που έλαβε και που του έλαχε. Μόνο που την εκλεκτή(;) μαυροψυχία αυτου του φινάλε δεν την έχει κερδίσει η ταινία που προηγήθηκε. Ίσως γιατί ο έρωτας εκτός από οδύνη, έχει και χαρά, έχει στιγμές ψυχικής αγαλλίασης, έστω και φευγαλέες, που απουσιάζουν από την ταινία του Μπράνα.