Φαντάσματα της Επανάστασης

Η ιδέα ενός ντοκιμαντέρ για την Επανάσταση του ’21, «έτρεξε» πολύ την περασμένη διετία, και θα έτρεχε περισσότερο αν δεν είχε μεσολαβήσει εκείνο το τοσοδά γεγονός μιας πανδημίας που πήγε να μας χαλάσει, γενικώς, τη γιορτή. Τελικά δεν μας τη χάλασε καθόλου, όλοι έξω γιορτάζουμε την ελευθερία μας, εκτός βέβαια από αυτούς που πέθαναν ή τους συγγενείς τους. Η ελευθερία μας, έτσι ωφελιμιστικά και παρτάδικα όπως την εννοούμε, είναι υπεράνω όλων. Ακόμα και της ελευθερίας του συγχωριανού μας, ελευθερίας από εμάς ασυγχώρετης.

Την ελευθερία αυτή μας την διασφάλισαν εν μέρει και οι επαναστάτες του 1821 ένα μέρος των οποίων συνοψίζεται στο πρόσωπο του Ρήγα και των συν αυτώ της Τεργέστης, μια περιοχή της οποίας η ελληνικότητα, πνευματικά κι εμπορικά (επικοινωνιακά το λέμε σήμερα), υπήρξε καίριας σημασίας. Οι εναπομείναντες Έλληνες της Τεργέστης είναι και αυτοί που ζήτησαν από τον Θάνο Αναστόπουλο (κάτοικο της πόλης εδώ και κοντά 20 χρόνια) ένα ντοκιμαντέρ για την προεπαναστατική τους συμβολή και ιστορία.

Εν μέσω πανδημίας ο τελευταίος αποφάσισε να στήσει κάτι πιο ελεύθερο, πιο άναρχο από ένα κλασικό ντοκιμαντέρ ή μια τυπική «μυθοπλασία». Το αποτέλεσμα είναι κάτι ανάμεσα σε Νέο Ελληνικό Κινηματογράφο και Σοκούροφ («Η Ρωσική Κιβωτός», «Francofonia»), ένα εύθυμο κράμα ματιάς Παναγιωτόπουλου (χωρίς ανάλογο χιούμορ, αλλά με παρόμοια ανάπλαση παιδικότητας) και ιστορικής καταγραφής. Χωρίς την σπονδυλική στήλη ενός σεναρίου με τις ιστοριογραφικές επεξηγήσεις, αλλά με την σκωπτικότητα προς μια μυθοπλασία ριζωμένη σε πραγματικά περιστατικά, ο κ. Αναστόπουλος παραδίδει ένα σινεφιλικό παιχνίδι ειδών που δεν εξυπηρετεί είναι αλήθεια ένα μάθημα ιστορίας, που έπρεπε να συναποτελεί το έργο, αλλά προτρέπει με τον τρόπο του σε μια προσωπική ανασκαφή κειμένων και ιστοριών εκ μέρους του θεατή.

Όσα λείπουν – και είναι αρκετά – στην πληρότητα της επιστημονικής καταγραφής και τον ιστορικό στοχασμό, αντισταθμίζονται εν μέρει από την διόλου ωραιοπαθή καλή προαίρεση, από την θαυματουργή (ανάλογα με τα μέσα) καλλιτεχνική διεύθυνση, από τον πνευματικό (ευρω)αέρα που πνέει ανάμεσα στα σκώμματα της «υπόθεσης», από τις μουσικές αναφορές (Μπετόβεν, φον Βέμπερ, Ροσίνι, αλλά και μεταπλασμένοι δημοτικοί ανασασμοί), τις αναπαραστάσεις εποχής στο Παλάτσο Καρτσιότι της πόλης και στην εκ των έσω ευλύγιστη καταγραφή της ίδιας της Τεργέστης και των φαντασμάτων που με λίγη φαντασία εξακολουθούν, ακόμα και 200+ χρόνια μετά, να την στοιχειώνουν.

Ο Γιώργος Χωραφάς είναι τυπικά κομψός και άνετος στο κοστούμι του Δημητρίου Καρυτσιώτη, η Πηνελόπη Τσιλίκα είναι βγαλμένη από τον Ντελακρουά ως Ελλάδα, Ελευθερία και Γυναίκα, ενώ οι (σποραδικές) ατάκες - «οι πλούσιοι επιστρέφουν ως βρυκόλακες, οι φτωχοί σαν ζόμπι» - συμβάλλουν σε μια γενικότερη ευφορία, ενίοτε και συγκινητική, που διαφέρει από τα τυπικά προϊόντα ανάλογων επετείων.