Ο Κήπος των Φίντσι Κοντίνι

Το 1938 η νοοτροπία του Χίτλερ στον αντιεβραϊκό φυλετισμό του, καταφθάνει επίσημα στην ως τότε πρακτικά αμόλυντη μουσολινική Ιταλία. Η εβραϊκή αριστοκρατική οικογένεια των Φίντσι Κοντίνι και η πανέμορφη κόρη Μικόλ (Ντομινίκ Σαντά, στην ίδια χρονιά με τον «Κονφορμίστα» του Μπερτολούτσι), που την έχει ερωτευθεί παράφορα παιδιόθεν ο μεσοαστός Βιτόριο, ζουν εν αγνοία τους τις τελευταίες μέρες του δύοντος κόσμου τους.

Στα τέλη του '60, ο ανυπολόγιστου έρματος Βιτόριο Ντε Σίκα βιώνει μια κριτική ανυποληψία (που, φοβάται κανείς, κρατά ως σήμερα) εξαιτίας μιας αλυσίδας εμπορικών και καλλιτεχνικών αποτυχιών - στην οποία ο υπογράφων δεν μπορεί βέβαια να συνυπολογίσει το «Ροζ Λαγωνικό» με τον Πίτερ Σέλερς, άλλο που η ιστορία διαφωνεί. Όλα αυτά τα μυστηριώδη κριτικά συνέβαιναν μολονότι το 1970 ο δημιουργός επέστρεφε με το μαγικό «Ηλιοτρόπιο» (Λόρεν-Μαστρογιάνι) και, ακόμα πιο πολύ ίσως, τούτο εδώ: Μια φαινομενικά μικρή ραψωδία πάνω στο τέλος του κόσμου που έφερε ο 2ος Παγκόσμιος Πόλεμος, ένα έργο που περιφέρει κάτω από ρομαντική, σχεδόν ανάλαφρη σε στιγμές, φορεσιά, την οδύνη του ανεκπλήρωτου, την ανθρώπινη τραγωδία της Ιστορίας που τρέχει ερήμην και, συχνά, εναντίον μας.

Ο συμβολισμός του τείχους των Φίντσι Κοντίνι, που χωρίζει τον κόσμο από τον κόσμο τους, η αινιγματική σεξουαλική ψυχρότητα της Μικόλ, που εσωκλείει και την διττή ταξική κατανόηση του Ντε Σίκα, η απονευρωμένη ομοφυλοφιλία του αριστοκράτη Αλμπέρτο (Χέλμουτ Μπέργκερ), η προπολεμική Φεράρα, η φθινοπωρινή μουσική του 27χρονου Μπιλ Κόντι, που έχασε το credit από τον γιο Ντε Σίκα, όλα τους και άλλα τόσα συμβάλλουν στην αρυτίδωτη, σοφή ματιά του 70άρη Ντε Σίκα στο ομότιτλο βιβλίο του Τζόρτζο Μπασάνι. Στον φακό του, περιδιαβαίνουν αβίαστα η σύνθεση του δικού του ρεαλισμού με την βισκοντική μελαγχολία: η αριστοκρατία είχε γραφτή της την εξαφάνιση, όμως η θύμησή των τρόπων της είναι σύμφυτη με το τέλος μιας αθωότητας. Και ο φασιστικός/ναζιστικός παράγοντας είναι το εδώ εφιαλτικό αίτιο.

Όσκαρ Καλύτερης Ξένης (νυν Διεθνούς) Ταινίας στην 44^η Απονομή και υποψηφιότητα Διασκευασμένου Σεναρίου στον Ούγκο Πίρο (που την ίδια χρονιά ήταν ξανά υποψήφιος στο Πρωτότυπο για το «Υπεράνω Πάσης Υποψίας» του Έλιο Πέτρι, το οποίο ονομάστηκε Καλύτερη Ξένη Ταινία την προηγούμενη χρονιά!) και Χρυσή Άρκτος στο Φεστιβάλ του Βερολίνου.