Τα Σαγόνια του Καρχαρία

Παρά το ότι, δικαιολογημένα, τα «Σαγόνια του Καρχαρία» βάλλονται για την (αμφίβολη) τιμή να είναι η ταινία που δημιούργησε το κινηματογραφικό αμερικανικό καλοκαίρι και την εμπορική στρατηγική του, παραμένουν μια άξια θαυμασμού περιπέτεια στη Φύση αλλά και μια εκπληκτική ιστορικο-πολιτική αλληγορία.

Για την αλληγορία αυτή, το σενάριο θέτει τις βάσεις με τρεις τρόπους: Πρώτον, τοποθετώντας την ιστορία στο αρχετυπικό θέρετρο, σκόπιμα ονοματισμένο Amity (Συμφιλίωση), κατά την διάρκεια μάλιστα εορτασμού της 50ής του επετείου. Δεύτερον, δημιουργώντας έναν από τους πληρέστερους και λειτουργικότερους «δεύτερους» ρόλους όλων των εποχών, τον Κουίντ – μια αξέχαστη ερμηνεία από τον Ρόμπερτ Σο. Τρίτη και νευραλγικότερη σεναριακή προσθήκη, είναι η σεκάνς του U.S.S. Indianapolis, εκεί που οι τρεις «τελευταίοι» Αμερικανοί συζητούν την παράδοση της ατομικής βόμβας τον Ιούλιο του '45 στο νησί Τίνιαν στην θάλασσα των Φιλιππίνων – σκηνή κεντρική, απόδοσης υπό-κειμένου σε ένα στην πρόσοψη crowd-pleasing έργο. 

...μια αποθέωση της πολιτικής του δημιουργού στο αμερικανικό σινεμά του '70, που απέδειξε ότι το ταλέντο και η παραγωγική άνεση μπορούν να αποφέρουν και οικονομική ευτυχία και καλλιτεχνικό μεγαλείο

Και τα τρία αυτά σημεία της πλοκής συστήνουν έναν ανθεκτικό, στηρικτικό ιστό που εξακτινώνεται διαρκώς προς μια μυθοποιητική αλληγορία που θα συμπεριλάβει τον αγώνα του Ανθρώπου ενάντια στη Φύση, αλλά και την τραυματική ιστορία ενός έθνους. Ενός έθνους που πίσω από κραυγαλέους εορτασμούς εμπορευματοποιημένης (πια) Ανεξαρτησίας κρύβει εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, τον οποίων η ώρα να τακτοποιηθούν, μέσω της συμβολικής τιμωρίας που αντιπροσωπεύει ο καρχαρίας (και τα σαγόνια του), έχει έρθει. Βλέπεις, το «Jaws» δεν είναι μια ταινία για το όχι και τόσο εγκάρδιο σελαχίμορφο, όσο ένα δράμα που θα το χρησιμοποιήσει σαν καταλυτική νέμεση για την λύση του.

Ο Κουίντ, παρά την φυσική του έλξη και το υπαρξιακό του βάρος, δεν παύει να είναι ο «άδικα» επιζών μιας εγκληματικής πράξης και γι’ αυτό η τιμωρία του θα είναι συμβολικά αναλογική. (Ο παραλληλισμός με μια ακόμα ταινία του είδους, την αριστουργηματική «Ομίχλη» του Τζον Κάρπεντερ που ακολούθησε πέντε χρόνια αργότερα, είναι εμφανής, αφού και εκεί οι δράστες ενός ιστορικού εγκλήματος, συναντούν την αναλογική τους νέμεση έναν αιώνα αργότερα, συμπωματικά (;) και εκείνοι κατά την διάρκεια ενός εθνικού εορτασμού, ξανά σε ένα τυπικό παραθαλάσσιο θέρετρο.)

Οι τρεις βασικοί χαρακτήρες του έργου χαρακτηρίζονται όλοι τους από μια βασική αντίφαση. Ο Κουίντ παρολίγο να καταβροχθισθεί από καρχαρίες, όμως επαγγέλλεται το κυνήγι τους, ο ωκεανογράφος καταγίνεται με την μελέτη τους μολονότι απειλήθηκε και αυτός στο παρελθόν, ενώ ο αστυνόμος Μπρόντι φοβάται θανάσιμα το νερό και...υπηρετεί σε νησί. Από τη μήνιν του Θηρίου (της Μοίρας σα να λέμε) θα γλυτώσει ο ωκεανογράφος, που αντιπροσωπεύει μια νέα γενιά ελαφρυμένη από τα κρίματα των προηγουμένων. Με θαυμασμό και δέος προσεγγίζει αυτό που ξέρει ότι τον υπερκερνά και μόνο αμυνόμενος θα επιτεθεί. Ταυτόχρονα, ο αστυνόμος είναι εκείνος που θα διαδεχθεί την γενιά των στρατιωτικών με μια γνήσια αίσθηση καθήκοντος και υπηρεσίας προς τους πολίτες. Ως υπερασπιστής, αντί κοσμοσωτήριος, δικαιούται όχι την επιβολή επί της φύσης, αλλά απλά την προστασία των ανθρώπων του. Το ανθρώπινο είδος έχει μια ακόμα ευκαιρία.

Η επίδοση του 28χρονου Σπίλμπεργκ, αυτού του ατόφιου, γεννημένου για σινεμά καλλιτέχνη, αγγίζει το αδιανόητο, τόσο στην ενορχήστρωση των πίσω από τη κάμερα δυνάμεων όσο και στα αυστηρώς σκηνοθετικά του καθήκοντα. Το δέσιμο της ιστορικής μουσικής του Τζον Γουίλιαμς (Όσκαρ εδώ) με το μεθοδικό μοντάζ της Βέρνα Φιλντς (Όσκαρ εδώ, επίσης), η φωτογραφία του μεγάλου, όχι όσο θα έπρεπε αναγνωρισμένου, Μπιλ Μπάτλερ, η πρωτοποριακή εννόηση του ήχου στην δημιουργία διηγητικής ατμόσφαιρας, δεν έχουν προηγούμενο. Έμπροσθεν της μηχανής δε, τι να πρωτοθυμηθείς. Από το υποκειμενικό πλάνο του…serial killer, μέχρι το αξεπέραστο τελευταίο ημίωρο που ως γνήσιο τέκνο αριστοτελικής τραγωδίας διατηρεί περίπου αρραγή ενότητα χρόνου/χώρου/δράσης, το «Jaws» είναι διάστικτο από αξέχαστα αγγίγματα, απίστευτος χρονισμός και auteur-ίστικες πινελιές - τα αστέρια που πέφτουν πίσω απ’ τους ήρωες προλογίζουν τις «Στενές Επαφές» και δημιουργούν μια μαγικά παράταιρη αίσθηση παραμυθιού. Μια από τις συναρπαστικότερες ταινίες όλων των εποχών και μια αποθέωση της πολιτικής του δημιουργού στο αμερικανικό σινεμά του '70, που απέδειξε ότι το ταλέντο και η παραγωγική άνεση μπορούν να αποφέρουν και οικονομική ευτυχία και καλλιτεχνικό μεγαλείο.