Αγάπη Μόνο

Δύσκολο μα συναρπαστικό το έργο που έχει αναλάβει ο Νταγκ Γιόχαν Χάουγκερουντ με την «τριλογία του Όσλο» (Sex, Dreams – προβάλλεται φέτος στις Νύχτες Πρεμιέρας – και το παρόν). Με επίκεντρο την πόλη του και μια σειρά χαρακτήρων που αλλάζουν από ταινία σε ταινία προσεγγίζει με τρόπο υπαρξιστικό, ψυχολογικό και κοινωνιολογικό την θεματική του, αναδεικνύοντας τόσο τις από μια πλευρά αποθαρρυντικές περιπλοκές της, όσο και την καίρια σημασία της για μια ισόρροπη προσωπικότητα εντός του κοινωνικού συνόλου.

Εδώ ειδικότερα, με επίκεντρο δύο χαρακτήρες που έχουν για αφετηρία τους μια αδέσμευτη ζωή, η οποία όμως θέλουν να εμπεριέχει «εκ του ασφαλούς» την εμπειρία των άλλων, καταφθάνει στην κορυφή της πυραμίδας (ή, κατά τους θρησκευόμενους, και την Δημιουργίας), την Αγάπη. Μια ψυχική κατάσταση που ο Χάουγκερουντ βλέπει συναισθηματικά, στην λειτουργική (ή δυσλειτουργική) της πλευρά, καθώς και υπαρξιακά ως προς τις επιλογές όπως αυτές συντίθενται (ή και αποσυντίθενται) μέσα από φάσεις και αντιφάσεις στον καθένα μας.

Όχι ότι ποτέ ήταν εύκολα τα πράγματα, όπως μας διδάσκουν προκάτοχοι του Χάουγκερουντ που κινηματογράφησαν τους ανθρώπους των εποχών τους. Η σύγχρονη ιδιαιτερότητα, ωστόσο, συνίσταται στην υπόσταση μιας εποχής της οποίας οι δυνάμεις είναι τόσες πολλές και τόσο αντίρροπες που να περιπλέκουν συχνά αξεδιάλυτα την δυνατότητα και την επιθυμία, την ανάγκη και τον πόθο, την διευκρίνιση τελικά μέσα στον καθένα μας εκείνων που θα άθροιζαν την ευτυχία που διακαώς (και ίσως ατυχώς) εξακολουθούμε να «περιμένουμε να ‘ρθεί».

Έτσι μέσα στο σενάριο του έργου συνωθούνται, οργανωμένα και εύρυθμα για τον υπομονετικό θεατή, οι σεξουαλικές ταυτότητες, οι εξελισσόμενες κοινωνικές νόρμες, η πάλη εντός του συντηρητικού Ατόμου να υιοθετήσει εκείνο που προοδευτικά διδάσκει (θαυμάσιος ο υποστηρικτικός χαρακτήρας της Χάιντι), η αγωνία του χρόνου καθώς οι περιστάσεις αλλάζουν και επιτίθενται στα μαθημένα σημερινών ενηλίκων στην περιοχή των 40 και άνω, οι ορισμοί της επιθυμίας και της ερωτικής συμπεριφοράς, η απλούστευση αλλά όχι και απλοποίηση που επέφεραν οι μηχανές αναζήτησης σεξουαλικού παρτενέρ στη ζωή μας. Περισσότερο όλων, όμως, εδώ ο Χάουγκερουντ – πλησιέστερα ίσως και στο, κατά τον ίδιο, κισλοφσκικό πρότυπό του, θέτει το ερώτημα του τι είναι (αυτό που το λένε) Αγάπη. Όχι η φιλοσοφική της ενατένιση, αλλά το πώς μπορεί έμπρακτα να περιγραφεί σαν αποτέλεσμα σοβαρής εσωτερικής πάλης και αλληλεπίδρασης με τον Άλλον.

Δεν είναι εύκολο να βάζεις τόσα υλικά στη χύτρα μιας ιστορίας και να αποδίδεις ένα όχι απλά εύγευστο και ισόρροπο, αλλά θρεπτικό έργο. Ένα έργο που μπορείς να κρατήσεις μέσα σου, να αναμοχλεύσεις, να συζητήσεις. Ο Χάουγκερουντ το καταφέρνει. Με έναν ήρεμο ρυθμό, ο οποίος θεμελιώνεται στην βεβαιότητα του κειμένου (που όσο προχωρά το έργο όλο και καλυτερεύει λες και απηχεί την εξέλιξη/εκλέπτυνση των ζητημάτων) και την απόφαση της σκηνοθεσίας να στηριχθεί πάνω σε πλήρεις σκηνές. Σκηνές όχι από έναν γάμο, αλλά από μια αναζήτηση, και εν συνεχεία μια σειρά, πράξεων αγάπης.

Αρωγοί άπαντες. Οι ερμηνείες, η κλινικά διαυγής φωτογραφία που λες και δεν θέλει να εκτρέψει μάτι και μυαλό σε εικαστική εκζήτηση, το χαϊδευτικό σάουντρακ και βέβαια η γεωγραφία μιας πόλης και περιχώρων που βαπτίζουν και οριοθετούν τους συλλογισμούς του Χάουγκερουντ. Είναι ίσως και αυτό που αποτελεί μια αδυναμία του έργου (μαζί, κατά την γνώμη μου, με το ισόπεδο οπτικό ερέθισμα): Όλα εκτυλίσσονται σε μια χώρα και σε μια τάξη ανθρώπων πλήρως «νορβηγικά», σχεδόν αδύνατον να τα αναγνωρίσεις γύρω σου σε έναν εντελώς άλλο κόσμο, τον δικό μας, όπου τόσο η οικονομική ηρεμία όσο και (δραματικά περισσότερο) η πνευματική ενασχόληση με τον εαυτό και το ανθρώπινο περιβάλλον δείχνουν να έχουν δώσει απελπιστικά τη θέση τους σε μια διαρκή αγωνία πρακτικής ευμάρειας και συνάμα βίαιης καθημερινής επιβολής σε καθετί (aka όλα) που λογίζεται ως εχθρός. Η αγάπη στις μητροπόλεις ίσως καθυστερήσει λίγο παραπάνω.