Αρκούδες δεν Υπάρχουν

Είναι δύσκολο να διαχωρίσεις την πολιτική επικαιρότητα και τη σημασία της ίδιας της ύπαρξης της ταινίας, κάθε φορά που γράφεις για μια νέα δουλειά του Τζαφάρ Παναχί. Η επιμονή του να γυρίζει στη ζούλα ταινίες παρά μια αδιανόητη απόφαση που του απαγορεύει την κινηματογράφηση, συνιστά κίνηση ανταρσίας απέναντι σε ένα ανελεύθερο καθεστώς.  Είναι στη μέση και οι διαρκείς διώξεις του από το ιρανικό καθεστώς. Μόλις πρόσφατα, έπειτα από απεργία πείνας και με εγκληματική καθυστέρηση τεσσαρων μηνών αποφυλακίστηκε από το σωφρονιστικό κατάστημα που βρισκόταν υπό κράτηση για αδίκημα που είχε παραγραφεί – είπαμε, συμβαίνουν τρομερά πράγματα στο Ιράν, η έννομη τάξη του οποίου φαίνεται να βρίσκεται σε ρήξη με το κράτος δικαίου.

Κι από την άλλη πρέπει να λογαριάσεις κι εκείνον που θα δει το έργο, αγνοώντας το σχετικό υπόβαθρο και την εξωκινηματογραφική σημασία του. «Αρκούδες δεν υπάρχουν» λέγεται λοιπόν το φιλμ και έχει ταινία μέσα στην ταινία, η μεν πρώτη αφορά ένα ζευγάρι στην Τουρκία σε αναμονή πλαστών διαβατηρίων για μια καλύτερη ζωή στην Ευρώπη, η δε δεύτερη έχει τον ίδιο τον Παναχί να υποδύεται εαυτόν και πάλι σε μια μυθοπλαστική εκδοχή του, και από τη μία να δίνει εντολές στο συνεργείο μέσω zoom, ενώ από την άλλη να βρίσκεται σε ένα απομονωμένο χωριό, στα σύνορα Ιράν και Τουρκίας, με τα ήθη της περιοχής  να γεννούν μια παρεξήγηση που σύντομα παίρνει ευρύτερες διαστάσεις. Η σύνδεση ανάμεσα στις δύο ιστορίες μοιάζει χαλαρή, το δίλημμα παραμονής ή φυγής μοιάζει να είναι ένα κοινό σημείο, στο μεταξύ, όμως, ο Παναχί έχει καταστήσει σαφή τα πιστεύω του – σε μια χαρακτηριστική σκηνή που του ζητούν να ορκιστεί στο Κοράνι, εκείνος προτάσσει τον κινηματογραφικό φακό σαν πειστήριο ειλικρίνειας και σχεδόν όλοι στέκονται προσοχή- και έχει καταστήσει σαφές ότι αρκούδες υπάρχουν, όσο κι αν διαψεύδουμε καθησυχαστικά την ύπαρξή τους, και ότι ο ίδιος δεν δείχνει διατεθειμένος να διαλέξει τον εύκολο δρόμο της φυγής και να σταματήσει να τα βάζει μαζί τους.

Συμπτωματικά, ο υιός Παναχί γύρισε πρόσφατα το «Hit the Road», μια ταινία με μια οικογένεια που ταξιδεύει προς τα τουρκικά σύνορα και έχει μεν θεματικές συγγένειες με το «No Bears», αλλά δεν θα μπορούσαν να διαφέρουν περισσότερο μεταξύ τους. Εκείνη του υιού Παναχί είναι φρέσκια, ίσως να μην μοιάζει επακριβώς με τίποτε από όσα έχουμε δει από το Ιράν, ενώ αυτή του μπαμπά Παναχί συνεχίζει να περπατά στα γνωστά κιαροσταμικά μονοπάτια, με αξιέπαινο πείσμα μεν, αλλά αφήνοντας και την αίσθηση μιας κινηματογραφικής ρουτίνας που χρειάζεται απαραιτήτως την εξωκινηματογραφική της διάσταση για να «μεγαλώσει».