O Nόμος του Μέρφυ

Εδώ και 25 σχεδόν χρόνια ο Άγγελος Φραντζής κινηματογραφεί κι εκθέτει τα προσωπικά του πολυσύμπαντα μία ταινία τη φορά. Με αφορμή τις δικές του υπαρξιακές αναζητήσεις καταθέτει κινηματογραφικές εξομολογήσεις, νεανικές ανησυχίες, μυστηριώδη όνειρα, ενστικτώδεις επιθυμίες, υπαινίσσεται, πιστεύει και τραγουδά με διάθεση ανατροπής. Φέτος, πέντε χρόνια μετά την εμπορική και καλλιτεχνική επιτυχία της «Ευτυχίας», επιστρέφει με ένα φιλμικό σπιράλ που προτάσει την αναρχία της κωμωδίας για να διερευνήσει όλα όσα μας καθηλώνουν σε ταυτότητες που επιλέγουμε ή που μας επιβάλλονται. Και το κάνει με λυτρωτικό χιούμορ και χαρακτηριστική, συμπονετική μελαγχολία.

Ο «Νόμος του Μέρφυ» μιλά για θέματα σοβαρά χωρίς όμως να είναι σοβαροφανής. Η Μαρία Αλίκη (Κάτια Γκουλιώνη) είναι μία ηθοποιός που ακροβατεί σε θέλω και σε πρέπει. Ακόμα και το όνομά της είναι αποτέλεσμα του διχασμού των γονιών της. Η ζωή της μία σαστισμένη αλληλουχία γεγονότων που δεν έχουν τον έλεγχό της. Μία γυναίκα που δοκιμάζει και δοκιμάζεται «όπως κάνουν όλοι». Φορτωμένη με ενοχές και αποκομμένη από την έκφραση των συναισθημάτων της (η Μαρία Αλίκη δεν κλαίει), ονειρεύεται και ρωτά με ειλικρινή απορία τον ουρανό «γιατί σε ‘μένα;». Ασφαλώς και η απάντηση δεν μπορεί να είναι απόλυτη ή η λύση πανάκεια, αλλά ο Φραντζής φροντίζει να ξορκίσει τα πυκνά σκοτάδια των εσωτερικών της (και μας) σπηλαίων με φως.

Το φως εδώ έχει πηγή το γέλιο. Με κεντρική αφηγηματική βάση την καθαρότητα μιας μέινστριμ κωμωδίας (που κακά τα ψέματα λείπει από το ελληνικό σινεμά) ο «Νόμος του Μέρφυ» αποδέχεται πως «αν κάτι είναι να πάει στραβά, θα πάει» και προσφέρει στη Μαρία Αλίκη τις εναλλακτικές των εαυτών που θέλησε, ζήλεψε, ονειρεύτηκε, αποδοκίμασε. Με ένα πυκνό, παιχνιδιάρικο σενάριο (σε συνεργασία με την Κατερίνα Μπέη και τον Κωστή Σαμαρά) που φλερτάρει με το ατακαδόρικο σκρούμπολ της αμερικανικής κωμωδίας και την ελαφράδα του μπουλβάρ, ο Φραντζής στήνει απαιτητικά μονοπλάνα, σαν να πρόκειται για την οπτική γωνία μιας ιστορίας ή ενός ονείρου στο οποίο γινόμαστε συμμέτοχοι, και τοποθετεί την Μαρία Αλίκη στο κέντρο. Μετά από ένα ατύχημα, το σύμπαν θα της δώσει την ευκαιρία να ζήσει τις ζωές που δεν έζησε: επιτυχημένη influencer, πολύτεκνη σύζυγος, απρόθυμη ψυχαναλύτρια, μεταιχμιακή νεκροζώντανη, πρωταγωνίστρια σε μιούζικαλ. Ακόμα και τον ρόλο της μητέρας της. Το πιο σημαντικό, όμως, είναι πως θα της δώσει την δυνατότητα να «συνδεθεί», να βιώσει όσα νόμιζε πως θα την κάνουν να «ζήσει» πραγματικά και να συνειδητοποιήσει πως η σταθερά ενός απλού χαμόγελου είναι το αναγκαίο φίλτρο που θα άρει τη συντριβή της υπαρξιακής θλίψης.

Η γενναιοδωρία της ταινίας έγκειται στο γεγονός πως ελίσσεται μέσα από αντιθέσεις. Η διακωμώδηση της βαριάς θεματικής της είναι το μεγάλο ατού της και η υψηλή αισθητική της το ιδανικό μέσο για να απαλύνει τον ψυχαναλυτικό της φόρτο. Ο Γιώργος Καρβέλας στη φωτογραφία, ο Μιχάλης Σαμιώτης στα σκηνικά και η Νατάσσα Σαρρή στα κοστούμια, πλάθουν τις εναλλακτικές πραγματικότητες της Μαρίας Αλίκης με ευρηματικότητα και φαντασία. Ο Φραντζής ως αθεράπευτος σινεφίλ εμποτίζει στα κάδρα κάτι από την τεκνικολόρ ιδιοσυγκρασία των μιούζικαλ του Ζακ Ντεμί («Τα Κορίτσια του Ροσφόρ» έχουν διακεκριμένη θέση) και προκαλεί τους ηθοποιούς του με ρόλους που δεν τους είχαμε φανταστεί.

Χαμαιλεοντική δύναμη και παλλόμενη καρδιά της ταινίας είναι ασφαλώς η Κάτια Γκουλιώνη σε έναν ή μάλλον πολλούς ρόλους - αποκάλυψη. Η σαρωτική Γκουλιώνη ενσαρκώνει κι εμψυχώνει την μπερδεμένη Μαρία Αλίκη, κατανοεί και υιοθετεί με διαχυτικότητα τους πολλαπλούς εαυτούς της, σωματοποιεί την κωμική συνθήκη που της υπαγορεύει το σενάριο και εκείνη την υπογραμμίζει αφτιασίδωτα με τέτοια άνεση που κάνει να μοιάζει εύκολο αυτό που δεν είναι. Τολμηρή και δοτική σε κάθε συνεργασία της με τον Άγγελο Φραντζή, εδώ δοκιμάζεται σε ένα πεδίο επικίνδυνης ισορροπίας, κουβαλά τα απαιτητικά μονοπλάνα της ταινίας χωρίς να χάνει στιγμή από την ενέργειά της και στο τέλος σε παρασύρει συγκινησιακά σε ένα ταξίδι που νόμιζες δικό της, αλλά στην πορεία το περπατήσατε μαζί.

Στο ίδιο μήκος κύματος, όλοι οι ηθοποιοί από το πλούσιο καστ της ταινίας συντονίζονται για να «εξαφανιστούν» και να (αντι)δράσουν ανατρεπτικά, ο καθένας και η καθεμία ως ένα μυστικό, μία έκπληξη. Η Τόνια Σωτηροπούλου είναι μία λαμπερή influencer αλλά και μία Μαρία Αλίκη από την ανάποδη, ο Ανδρέας Κωνσταντίνου ένας ευθυνόφοβος άντρας αλλά και ένας στοργικός πατέρας, ο Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης ένας σκηνοθέτης σαπουνόπερας αλλά κι ένα σαιξπηρικό αντιδάνειο των Ρόζενκραντζ και Γκίλντενστερν του «Άμλετ» (το αγαπημένο θεατρικό έργο της πρωταγωνίστριας), η Βαγγελιώ Ανδρεδάκη μία ανακόλουθη ψυχαναλύτρια αλλά και μία άτεγκτη σκηνοθέτις, ο Θάνος Τοκάκης σε έναν βουβό, μα καταλυτικό ρόλο, αποδεικνύεται το κλειδί της αυτογνωσίας και ο Νίκος Κουρής… ας μην προδώσουμε καλύτερα τι κάνει, πιστέψτε μας, όμως, πως το επίθετό του δεν θα ηχήσει ποτέ ξανά το ίδιο μετά τη θέαση της ταινίας.

Ο «Νόμος του Μέρφυ» είναι μία υπαρξιακή κωμωδία για τη χαμένη αυτοεκτίμηση και το βιωματικό μας χάος. Ο Φραντζής εμπνέεται από τη σύγχυση της ταυτότητας και το ανοίκειο των (φροϋδικών ή παιδικών) απωθημένων και δημιουργεί μία απολαυστική κωμωδία, πολύ ξεχωριστή για τα ελληνικά δεδομένα, που έχει τόσο προσωπική σφραγίδα, όσο και γενική απεύθυνση. Ο «Νόμος του Μέρφυ» καλωσορίζει το κοινό σε ένα καλειδοσκοπικό σύμπαν, στο οποίο όλοι και όλες μπορούν να ταυτιστούν και (κυρίως) να νιώσουν. Με οδηγό το τελευταίο μας καταφύγιο, το απελευθερωτικό χιούμορ, στήνει έναν «χαμένο παράδεισο» για όσα «μπράβο» δεν ακούσαμε ποτέ και στο φινάλε ενορχηστρώνει μία ομάδα ανθρώπων που χορεύουν και τραγουδούν ως αντίδοτο στη θλίψη.

Γιατί όπως είχε γράψει κάποτε ο ίδιος στην θρυλική «Βαβέλ», η ευτυχία χορεύεται.