Προετοιμασίες για να Είμαστε Μαζί, Άγνωστο για Πόσο

Οι ταινίες που αναπνέουν δικό τους οξυγόνο μετεωριζόμενες σε ανώτερα ατμοσφαιρικά κινηματογραφικά στρώματα, διακρίνονται αμέσως. Το ίδιο συμβαίνει και εδώ, στην δεύτερη ταινία της Λίλι Χόρβατ. Στα πρώτα 2-3 λεπτά παίρνεις το μήνυμα, στα επόμενα 10 αγωνιάς μην και υπάρξουν ενδείξεις διαφυγούσας ωραιότητας και μετά, ανακουφισμένος, εισπνέεις άλλο σινεμά. Αυτά, σχεδόν, με τις αγωνίες του θεατή-κριτικού.

Εξωτερικά είναι οι αδρές γραμμές τής «σαν φιλμ» φωτογραφίας, των γλυκών χρωμάτων. Είναι ο ήρεμος ρυθμός, η στιλπνότητα της αφήγησης που δεν πάει από δω κι από κει, όπως στις ταινίες που δεν ξέρουν πώς να αρχίσουν, που κάνουν «εισαγωγή». Είναι η διαύγεια μιας ταινίας που ξέρει τι ακριβώς πραγματεύεται και δεν χαζολογάει διαιρώντας τις δυνάμεις της. Είναι η επιλογή του πρωταγωνιστικού προσώπου· η Νατάσα Στορκ, πέραν της τυπικά ουγγρικής, μαγνητικής καλλονής της, έχει κάτι το δισυπόστατα βλοσυρό και αδιαπέραστο που υπηρετεί άριστα την αντιψυχολογιστική σκηνοθεσία της Χόρβατ. Ο αέρας οφείλει σε ένα περιβάλλον που αντλεί στυλιστικά από το σινεμά των τελών του ’70 – αρχών του ’80, έχει ένα κλείσιμο ματιού στην κισλοφσκική λεπτομέρεια (και τα χρώματα της ωριμότητας του Πολωνού), καθώς και μια ατμοσφαιρική προσήλωση που θυμίζει περιοχές ακμαίου Μάικ Φίγκις – εκεί ανάμεσα «Stormy Monday» και «Liebestraum». Μια σκηνή παραπέμπει ανοιχτά στον Φρανσουά Τριφώ. Μια-δυο άλλες στιγμές θυμίζουν το «Φάντασμα του Έρωτα» του Ντίνο Ρίζι. Μια υπέροχη σκηνή παραπέμπει ξεκάθαρα σε ένα εντελώς άγνωστο μικρό κόσμημα του Κάρολ Ριντ από τα ‘70ς, το «Follow Me». Όμως παρά την ανάμνηση των καταβολών, ο τελικός χώρος της είναι αποκλειστικά δικός της.

Κι αυτό διότι ο ρομαντισμός της, διαπεραστικός σαν το βλέμμα της Στορκ και οξύς όσο το ποίημα της Σίλβια Πλαθ που την προλογίζει (κι εν μέρει την αποκωδικοποιεί), ηχεί τόσο ευλογημένα παράταιρα στην εποχή μας. Μπορεί οι άνθρωποι του σινεμά να παίζουν τους αυλούς τους προχωρώντας εμπρός, όμως το συλλογικό κλίμα απορρίπτει τα μελωδικά κελεύσματα και αστράφτει και βροντά έναν κόσμο που κάνει τις «Προετοιμασίες» να μοιάζουν ρομαντική φαντασία. Ως τέτοια δεν μπορείς παρά να την αντιμετωπίσεις – και ει δυνατόν να της αφεθείς.

Με τέτοια έργα, που κεντρικό τους μοτίβο είναι η απόσταση πραγματικότητας και φαντασίωσης για το ερωτευμένο μυαλό, το ερώτημα μετατίθεται και βαραίνει απολύτως την σκηνοθεσία. Το σεναριακό χαρτί μπορεί να λέει «δεν ξέρουμε αν είναι αλήθεια ή ψέμα», ή «νομίζει πώς τον βλέπει», όμως χρειάζεται μια διεύθυνση, μια εφεύρεση, μια επιλεκτικότητα πλάνων και ένα μοντάζ που θα υποθάλψουν μετρημένα την αίσθηση της αβεβαιότητας. Το να είσαι, ενδεχόμενα, στο μυαλό ενός χαρακτήρα μπορεί να γίνει με τον κραυγαλέο τρόπο που όλοι ξέρουμε από ταινίες δημιουργών που έστησαν καριέρα έτσι (στις ΗΠΑ), όμως τότε το ενδεχόμενα πάει περίπατο. Χρειάζεται πειθώ, χρειάζεται τακτ και χρειάζεται και καλό γούστο η σπορά της αμφιβολίας. Και η Χόρβατ καταφέρνει για την μεγαλύτερη διάρκεια του έργου να τα έχει και τα τρία.

Τα πρόβλημα πάντα με αυτές τις ταινίες (νάτος πάλι ο κριτικός-θεατής) είναι ο φόβος του επιλόγου. Πώς θα κλείσει η ταινία χωρίς να προδώσει αυτό (που εσύ νομίζεις) ότι τόσο μεθοδικά έχτισε; Το φινάλε των «Προετοιμασιών» θα γεννήσει ενστάσεις. Ακόμα και οι θεατές που θα βρουν μια ανακούφιση στην φαινομενική του σαφήνεια, ίσως αισθανθούν μια στυφή επίγευση σχετικής απογοήτευσης. Ας το πούμε δίχως spoilers, όσο γίνεται, είναι ένα φινάλε για ευαίσθητους αλλά λιγότερο, ίσως, για ρομαντικούς. Ένας τρίτος δρόμος είναι να διαλέξεις την ανάγνωση που εξακολουθεί τους συνειρμούς αμφιβολίας ολόκληρης της ταινίας. Και να είμαστε όλοι ευχαριστημένοι. Διαλέγω αυτόν.

Ως τότε πάντως οι θεατές της θα έχουν απολαύσει ένα σινεμά που σε καρδαμώνει βαθιά μέσα σου για, έστω σκόρπιες, δημιουργίες που πάντα προκύπτουν. Ένα σινεμά συμβολικών σημείων (ένα διαμέρισμα που δεν επιπλώνεται ποτέ, ένα παράθυρο, μια γέφυρα, μια εγχείρηση εγκεφάλου), μια ρομαντική επέλαση (πανηγυρικά αντίθετη ας πούμε από ένα απολύτως εναρμονισμένο με το σήμερα «Περασμένες Ζωές»), μια εμμονική πίστη όχι μόνο στα δραματουργικά ζητούμενα αλλά και στην αισθητική δύναμη του κινηματογράφου να αφηγείται ιστορίες δίχως τον τρόμο της ανυπομονησίας του ταχύρρυθμου μοντέρνου θεατή.

Ναι, στους κύκλους των πραγμάτων οι «Προετοιμασίες» ξέμειναν 180 μοίρες πίσω στο παρελθόν. Ξέροντας όμως ότι υπό μια άλλη (ρομαντική βέβαια) οπτική κάποιων θεατών στρογγυλοκάθονται 180 μοίρες μπροστά, στο μέλλον.