Ρισελιέ

Ένα από τα χαρακτηριστικότερα παραδείγματα της αλλοίωσής μας στα χρόνια του «καπιταλιστικού ρεαλισμού», και η πιστοποίηση ότι συχνότατα τα πράγματα έχουν πρόσωπο, είναι η δημιουργία μιας ομάδας ανθρώπων που είναι υφιστάμενοι μιας εργοδοσίας αλλά προϊστάμενοι των τελευταίων τροχών της εργασιακής αμάξης και, μυστηριωδώς θα έλεγες, προασπίζονται την πρώτη αντί τους τελευταίους. «Μυστηριωδώς» γιατί δεν είναι και πολύ λιγότερο αναλώσιμοι, απλώς πληρώνονται λίγο παραπάνω. Ίσως και γιατί πρέπει να κάνουν την βρωμοδουλειά να «πάρουν αποτελέσματα» από τους κωπηλάτες της γαλέρας. Από την άλλη, προσωποποιούν πώς μια δουλειά, ασφαλώς και λόγω της ισχύος ενός φαινομενικού προϊστάμενου, διαβρώνει τον ηθικό χαρακτήρα.

Η ταινία του πρωτοεμφανιζόμενου Σεβινί έχει την ακεραιότητα του τυπικού Λόουτς (του οποίου τα «I, Daniel Blake» και «Sorry We Missed You» εκτιμώ υπερκερνά), την σφοδρότητα του Μπριζέ («O Νόμος της Αγοράς», αξεπέραστος, «Ένας Άλλος Κόσμος») και την προσήλωση στην κινηματογράφηση ενός θέματος που θα βρει, μόλις, μια ανθρώπινη εκτόνωση. Επισημαίνει έξοχα τον ρόλο του προαναφερθέντος ανθρωπότυπου, οριοθετεί μέσω της πρωταγωνίστριας (Αριάν Καστελάνος, επιβλητική) τον ηθικό ρόλο που ίσως θα έπρεπε τουλάχιστον να φαντασιωνόμαστε ότι μπορούμε να διαδραματίσουμε βοηθώντας, και χαρτογραφεί το σύστημα των σχέσεων σ΄ έναν κόσμο που πολλοί τράβηξαν το μικρό ξυλάκι και πρέπει να πεθάνουν για την κερδοσκοπία αόρατων ελάχιστων.

Παρατηρεί την πραγματικότητα, βλέπει από το ύψος μας την αποτυχία ενός αλλοτινού φιλελεύθερου ρομαντισμού...

Σε τέτοια έργα η καθοδήγηση του συναισθήματος δεν αποφεύγεται – και δεν πρέπει, οφείλω να πω, μιας και κάπου πρέπει να χαράσσεται μια γραμμή δικαίου-αδίκου και να διατυπώνονται (ακόμα πιο) σαφείς θέσεις. Αναπόφευκτα η δραματουργία δεν απογειώνεται στην περιπλοκή της, αλλά εδράζεται στην καταγραφή της κατάφωρης κατανομής ισχύος, επιτείνοντας μια αίσθηση αποδυνάμωσης του ατομικού και του συλλογικού μας χαρακτήρα. Δεν είναι δραματουργία πρώτης κλάσης, αλλά αυτό το σινεμά διεκδικεί άλλου τύπου ρόλο, καθαρά πολιτικό, έξω από την τυπολογία μιας φιλμικής απόδρασης.

Υπολείπεται στην εξέλιξη της τρίτης πράξης, ωστόσο, μη διεκδικώντας ένα δραματικό μεγάλωμα – ίσως τύπου Μπριζέ (που με την σειρά του είναι ευάλωτος σε κατηγορίες μανιχαϊσμού ή/και δημαγωγίας). Παρατηρεί την πραγματικότητα, βλέπει από το ύψος μας την αποτυχία ενός αλλοτινού φιλελεύθερου ρομαντισμού, κρατά έναν απειροελάχιστο αίσιο τόνο στην λειτουργία θεσμών και σβήνει σιγά-σιγά με μια συγκινητική, αλλά ποτέ μελοδραματική, επιβεβαίωση ανθρωπιάς.

Οπωσδήποτε κάποιοι θα δουν καθοδήγηση εδώ, ωστόσο είναι η κινηματογραφική εκτέλεση που πρυτανεύει. Η κάμερα καταγράφει γοργά κι επιδέξια την οπτική γωνία, το μοντάζ τσεκουρώνει κάθε χρόνο που θα μπορούσε να εκληφθεί διδακτικά ή ψευτοσυναισθηματικά, τα πάντα υπολογίζουν τους χαρακτήρες και το τί διακυβεύεται ανά πάσα στιγμή και συνολικά. Εξαίρεση, η κεντρική σκηνή στο νοσοκομείο, αν δεν απατώμαι η μόνη με μη διηγητική ηχητική μπάντα (μια εμφανής «εισβολή σινεμά», αφού την ακούμε μόνο εμείς), μια σκηνή ομολογουμένως άνιση σε σχέση με το μέτρο της υπόλοιπης ταινίας, ίσως επίσης ευάλωτη σε κατηγορίες εκβιασμού, αλλά και μια σκηνή μεγαλειώδους συμπόνιας που αποτυπώνει την φρικαλεότητα να βλέπεις ανθρώπους ως διεκπεραιωτές ενός ποσοστού εργοστασιακής απόδοσης. Χαλάλι η όποια κινηματογραφική «έκπτωση».