Ζωικό Βασίλειο

Δεν γνωρίζουμε κατά πόσο είναι πνευματικά ορθό και καλλιτεχνικά φορτισμένο να περιγραφεί η κινηματογραφική εμπειρία με νομική ορολογία, αλλά ας πούμε ότι κάθε φορά που ετοιμάζεσαι να δεις μια ταινία, καλείσαι να υπογράψεις μια σύμβαση. Ο δημιουργός προτείνει τους όρους, συστήνοντας το φιλμικό σύμπαν στα πρώτα λεπτά, κι εσύ, ως θεατής, καλείσαι να τους διαβάσεις και να αποφασίσεις αν θα υπογράψεις. Φυσικά, όπως σε κάθε σύμβαση αν το ένα μέρος καταπατήσει τους συμφωνηθέντες όρους μετά την έναρξή της, το άλλο, ο θεατής εν προκειμένω, μπορεί να την καταγγείλει, να αποχωρήσει, όπως λέμε στην καθομιλουμένη, εκτός κι αν βρει τους τροποποιημένους όρους ευνοϊκότερους –χαρακτηριστικό το παράδειγμα του «Ψυχώ», όπου οι όροι αλλάζουν ριζικά με τη σκηνή στο ντους, μα έλα που η νέα ταινία που ξεκινά δείχνει ακόμα πιο συναρπαστική από εκείνη που παρακολουθούσε νωρίτερα. Φυσικά, πρόκειται για αμφοτεροβαρή σύμβαση, οφείλει και ο θεατής την πλήρη προσοχή του, την όσο το δυνατόν πιο αμερόληπτη στάση του προς τη δημιουργία, ειδάλλως είναι εκείνος που έσφαλλε και ο δημιουργός, αν είχε τη δυνατότητα, θα μπορούσε να εξασκήσει το δικαίωμα της καταγγελίας και να τον αποβάλλει  από την αίθουσα.

Στο «Ζωϊκό Βασίλειο» μια επιδημία μετατρέπει τους ανθρώπους σε ζώα – μια μεταβολή που έρχεται σταδιακά και… εξελικτικά – διόλου τυχαία η λέξη. Ξεκινά λοιπόν η ταινία, πατέρας και γιος έχουν εγκλωβιστεί σε μποτιλιάρισμα. Παραδίπλα εξελίσσεται το δράμα μιας σύγκρουσης στο εσωτερικό κλούβας. Η πίσω πόρτα ανοίγει βίαια και από εκεί ξεπροβάλλει ένας άνθρωπος με φτερά. Δεν τον βλέπουμε ποτέ από κοντά κι ολόκληρο, οι δυο ήρωες δείχνουν ανήσυχοι και τρομαγμένοι κι εμείς, ως θεατές, αισθανόμαστε έκπληξη με το θέαμα. Μια ανησυχία στους οδηγούς των γύρω αυτοκινήτων υπάρχει, δεν φαίνεται, όμως, να επικρατεί μαζικός πανικός. Έπειτα, ο υβριδικός αυτός άνθρωπος πετά μακριά, οι ήρωές μας επιστρέφουν στις θέσεις του και το μποτιλιάρισμα συνεχίζεται, με έναν άλλον οδηγό να αναρωτιέται «πού οδηγείται αυτός ο κόσμος».

Ο Τομά Καεγιέ, λοιπόν, γνωρίζει ότι το εύρημα των (κυριολεκτικών) ζωανθρώπων  – θα μας πείτε, και ο άνθρωπος ζώο είναι επί της ουσίας, άλλο αυτό- ανήκει στο σινεμά του φανταστικού και ξέρει ότι η αντίδρασή μας στη θέα ενός τέτοιου για πρώτη φορά θα είναι ανάλογη με εκείνη των δύο ηρώων και γι’ αυτό τους βάζει να συγχρονίζονται μαζί μας. Αφού συστήσει το εύρημα λοιπόν, με τον τρόπο που (εύλογα) θα το αξιολογούσαμε, επαναφέρει άμεσα την «κανονικότητα» και έτσι, μετά το δέος και τον φόβο, εξάρει ένα άλλο μας συναίσθημα, εκείνο της περιέργειας. Ταυτόχρονα, μας δηλώνει άμεσα ότι θα δούμε μια ταινία όπου το εξω-πραγματικό εύρημα είναι μέρος μιας πραγματικότητας συναφούς με τη δική μας.

Εκεί βρίσκεται η δύναμη και η γοητεία της ταινίας, στο γεγονός ότι το στοιχείο του φανταστικού ενσωματώνεται σε ένα ρεαλιστικό πλαίσιο, όχι, όμως, με τον τρόπο του μαγικού ρεαλισμού, εκεί ο δημιουργός υφαίνει μια αλαφροϊσκιωτη ατμόσφαιρα. Με την παραπάνω εισαγωγή ο Καεγιέ συγχρονίζεται με τους περισσότερους από εμάς και μας λέει «καταλαβαίνω ότι έχετε συνηθίσει να βλέπετε αντίστοιχα θεάματα με αυτούς τους όρους, αλλά εγώ θα προτείνω λίγο διαφορετικούς, τους αποδέχεστε»; Ε, αν δεν έχεις αλλεργία σε οτιδήποτε δεν μοιάζει με όσα θα δεις ανοίγοντας τα παντζούρια σου, είναι δύσκολο να μην τους αποδεχτείς.

Περαιτέρω, αυτός ο ιδιαίτερος τρόπος ενσωμάτωσης του φανταστικού στο σύμπαν της ταινίας, σε βαθμό που καταλήγει μη φανταστικό, υπογραμμίζει και τα θέματα της, επισημαινει κινηματογραφικά όσα έχει να πει γύρω από αυτά ο Καεγιέ Γιατί θέλει να τονίσει τη φυσικότητα της αλλαγής, είναι μέρος της φύσης η αλλαγή, η δική μας ιδιοσυγκρασία είναι εκείνη που αναπτύσσει αντιστάσεις, επειδή τις περισσότερες φορές έρχεται πέρα από τον έλεγχό μας. Και όλη μας η ζωή συνοψίζεται σε μια διαρκή πάλη με την (μη κοινώς παραδεδεγμένη) αλήθεια ότι τα περισσότερα από όσα την απαρτίζουν βρίσκονται πέρα από τον έλεγχό μας.

Δεν είναι όλα πλασμένα ρόδινα στο «Ζωϊκό Βασίλειο». Ο Καεγιέ δεν έχει αποφασίσει αν θα εστιάσει αφηγηματικά  στη γενικότερη αντίσταση στην αλλαγή ή στην ειδικότερη αμφιθυμία ενός νέου ανθρώπου που αλλάζει. Η πυκνότητα της αρχικής σκηνής δεν διέπει και τη συνέχεια, ευτυχώς όχι σε βαθμό φλυαρίας, το κατά τα άλλα ωραιότατο και αξιοσφύριχτο μουσικό θέμα του Ιταλού Αντρέα Λάσλο Ντε Σιμόν επαναλαμβάνεται σε βαθμό πλημμελήματος, ενώ ο χαρακτήρας της Αντέλ Εξαρχόπουλος περιττεύει δραματουργικά - η κόντρα ερμηνεία της ήταν που έφερε την υποψηφιότητα για Σεζάρ. Ευτυχώς, τίποτα από αυτά δεν αποτελεί ουσιώδη λόγο υπαναχώρησης από τη σύμβαση, τα συμβαλλόμενα μέρη λογικά θα μείνουν ευχαριστημένα μετά τη λήξη της, με τους θεατές πρόθυμους να συμβληθούν ξανά με το σινεμά του Καεγιέ. Ο οποίος εξελίχθηκε σημαντικά σε σχέση με το ντεμπούτο του, τον «Έρωτα με την πρώτη μπουνιά».