Το Χρήμα της Οργής

Από το σκοτάδι, κατευθείαν στο φως. Το πρώτο πλάνο οδηγεί τα άλογα του ιπποδρόμου από το τούνελ στο στίβο και μαζί τις ελπίδες μιας χούφτας ανθρώπων να «τερματίσουν» έστω και μια φορά στη ζωή τους στην πρώτη θέση. Το κόλπο έχει ήδη κανονιστεί, η μπάζα είναι μεγάλη. Ένα κόλπο σαν τόσα και τόσα, μια μπάζα σαν κι αυτή που όλοι ονειρεύονται και μια ιστορία που θα επαναλαμβάνεται αδιάκοπα όσο υπάρχουν άνθρωποι, όπως οι κούρσες του ιπποδρόμου που διαδέχονται η μια την άλλη. 

Μια φωνή off μας βάζει κατευθείαν στη δράση και μας συστήνει τους πρωταγωνιστές του δράματος. Τέσσερις άντρες και ο Τζόνι Κλέι, πρώην κατάδικος και οργανωτής της ληστείας, μαζεύονται να συζητήσουν τις λεπτομέρειες. Μέσα σε λιγοστές, σύντομες μα καίριες σκηνές, η κάμερα μας έχει ήδη περιγράψει τι τους ενώνει, τι τους χωρίζει και τι τους έχει φέρει ως εκεί. Δεν μένει παρά η πορεία προς την προδιαγεγραμμένη κατάληξη. 

Losers που απλώνουν το χέρι τους ψηλότερα απ' όσο φτάνουν, ονειροπόλοι, που σ' έναν απελπισμένο αγώνα τα βάζουν με το σύστημα το οποίο τους ορίζει και τους κρατά στο περιθώριο, οι ήρωες του «Χρήματος» δεν διαφέρουν σε τίποτα από τον «Σπάρτακο», τον καθηγητή Χάμπερτ της «Λολίτας» ή τον Συνταγματάρχη Νταξ στο «Σταυροί στο Μέτωπο». Όλοι τους κυνηγούν το αδύνατο, προκαλούν τη Μοίρα και ξεσηκώνονται απέναντι σε μια αδιασάλευτη τάξη, πληρώνοντας τελικά το αναπόφευκτο τίμημα.

Οι απόκληροι του αμερικανικού ονείρου, η αποδιοργάνωση ενός οργανωμένου εγκλήματος, η ζούγκλα της ασφάλτου, ριφιφί. Πάνω στις σταθερές του φιλμ-νουάρ και των γκανγκστερικών ταινιών του '40, ο 28χρονος Στάνλεϊ Κιούμπρικ διασκευάζει το μυθιστόρημα του Λάιονελ Γουάιτ «Clean Break» και σε λιγότερη από μιάμιση ώρα, αφήνει τη δική του υπογραφή σε ένα ολόκληρο κινηματογραφικό είδος. Ανατροπή της γραμμικής αφήγησης, παράλληλο μοντάζ, χρονικά πισωγυρίσματα, επανάληψη της ίδιας σκηνής από διαφορετική γωνία και μια απίστευτη σκηνοθετική ακρίβεια που τονίζει τις λεπτομέρειες με ντοκιμαντερίστικο ρεαλισμό, αφήνοντας στους χαρακτήρες όσο χρόνο χρειάζονται για να νιώσουν εγκλωβισμένοι σε ένα αναπόδραστο αδιέξοδο. 

Σπουδή πάνω στη νεο-νουάρ αστυνομική περιπέτεια, το σκηνοθετικό της στιλ μοιάζει ακόμη και σήμερα απόλυτα μοντέρνο, υιοθετημένο πλήρως όχι μόνο από τον Ταραντίνο αλλά και από ολόκληρο το ανεξάρτητο σινεμά. Μελέτη της ανθρώπινης ματαιοδοξίας και του τέλους του αμερικανικού ονείρου, το «Χρήμα» σηματοδοτεί την πρώτη ώριμη,  αριστουργηματική, κινηματογραφική δουλειά του Κιούμπρικ. Αφήνοντας πίσω την b-movie περίοδο του, ο ίδιος είναι πλέον έτοιμος να βαδίσει στα «μονοπάτια της δόξας».

Η κριτική της ταινίας δημοσιεύτηκε στο Περιοδικό ΣΙΝΕΜΑ, Τεύχος 101, Μάιος 1999