Οι Παρατηρητές

Υπήρχε κάποτε μια εποχή που το όνομα Μ. Νάιτ Σιάμαλαν αποτελούσε συνώνυμο του καλού μυστηρίου, του περίτεχνου σεναρίου και του νοηματοδοτικά «φορτισμένου» plot twist, βασικά δηλαδή γνωρίσματα μιας καλής ταινίας που αποτελούσε πάντα μια φροντισμένη, τίμια προσθήκη στο είδους του ελαφριού τρόμου.

Δυστυχώς αυτές οι εποχές έχουν περάσει ανεπιστρεπτί, αφού μπορεί ο Σιάμαλαν να έχει ακόμα ορισμένες δημιουργικές εκλάμψεις επιπέδου «Split», αλλά κατά κύριο λόγο αναγκαζόμαστε να υπομένουμε ταινίες όπως το «Old» και το «Knock at the Cabin» επειδή ο Αμερικανός δημιουργός δεν λέει να ξεπεράσει με τίποτα την αυτοαναφορικότητά του σε επίπεδο ανατροπής πλοκής. Αν τώρα κρίνουμε και από το πρώτο, μεγάλου μήκους δείγμα της κόρης Σιάμαλαν, τότε μάλλον έπρεπε να το περιμένουμε ότι «το μήλο κάτω από τη μηλιά θα πέσει».

Η Μίνα (Φάνινγκ) δουλεύει σε ένα pet shop και πρέπει να μεταφέρει έναν παπαγάλο σε έναν ζωολογικό κήπο κάπου πέρα από το Μπέλφαστ. Το ταξίδι της θα λήξει απρόσμενα, όταν το αυτοκίνητό της χαλάσει στη μέση ενός δασικού πουθενά και προσπαθήσει να βρει βοήθεια. Αντ’ αυτού, θα βρει τρία άτομα μέσα σε ένα τσιμεντένιο οικοδόμημα με έναν μεγάλο καθρέφτη στη μια πλευρά, που την ενημερώνουν για τους Παρατηρητές, κάτι περίεργα πλάσματα που βγαίνουν μονάχα τη νύχτα και τους παρατηρούν μέχρι την ανατολή του ηλίου, όταν και αποσύρονται στα λαγούμια τους. Η Μίνα είναι αποφασισμένη να εξιχνιάσει την υπόθεση, αλλά με τι κόστος;

«Οι Παρατηρητές» είναι μια ταινία κάποιου που θέλει να κάνει λαογραφικό τρόμο, αλλά δεν ξέρει πως. Η ιδέα υπάρχει (και είναι βασισμένη στο ομότιτλο βιβλίο του A.M. Σάιν), όμως η αδυναμία εκτέλεσης και υλοποίησης είναι αυτό που τελικά προδίδει την ταινία, καθιστώντας το ντεμπούτο της Ισάνα Σιάμαλαν ένα άνισο αποτέλεσμα με βασικό πρόβλημα την αδέξια προσαρμογή του σεναρίου.

Υπάρχουν πολλά θέματα που τίθενται στο τραπέζι. Αρχικά έχουμε μια φολκ ραχοκοκαλιά που διατρέχει το φιλμ από την αρχή μέχρι και το τέλος – τι είναι οι παρατηρητές;, γιατί βρίσκονται στον κόσμο μας και τι θέλουν από εμάς; Έπειτα υπάρχει η θεματική του τραύματος που κάπου πρέπει να «χωρέσει» και αυτή κι εδώ γίνεται βιαστικά και εντελώς σχηματικά. Στη συνέχεια πρέπει να «χτιστεί» το φαντασιακό σύμπαν προκειμένου να «δουλέψει» η ιστορία και ως προς αυτό υπάρχει τεράστιο θέμα. Δεδομένου ότι ο λαογραφικός τρόμος απαιτεί χρόνο και λειτουργική αφαιρετικότητα προκειμένου να πείσει, η Σιάμαλαν κατασκευάζει ένα καθόλα μη οργανικό φολκ κόσμο, τόσο αποκομμένο από τους ανθρώπους και από το φυσικό του περιβάλλον, που καταλήγει ολότελα ξένο, εντελώς δίχως ταυτότητα λόγω απουσίας ενός πληθωρικότερου και απαραίτητου lore.

Τα μέτωπα που ανοίγονται είναι πολλαπλά και η Σιάμαλαν δεν έχει την πείρα του πατέρα της (στις καλές του στιγμές) προκειμένου να διαχειριστεί καταστάσεις με το λιγότερο δυνατό exposition. Οι ήρωες μιλούν και εικάζουν για πράγματα που δεν έχουν ιδέα, μέσα σε ένα στείρο αισθητικά πλαίσιο που παραπέμπει στο σωρό των generic horror βγαλμένα, θαρρείς, από τα 2000 – μπλε σκοτάδι και αμφιβόλου ποιότητας CGI. Ίσως το μοναδικό πράγμα που σώζεται τελικά, να είναι το μουσικό score του Άμπελ Κορζενιόφσκι, μια αλληλουχία συναισθηματικά φορτισμένων εγχόρδων που αν κάτι σου θυμίζουν, είναι γιατί είχε προηγηθεί αρκετά χρόνια πριν το μουσικό αριστούργημα του Τζέιμς Νιούτον Χάουαρντ για το «Σκοτεινό Χωριό» του Σιάμαλαν. Εδώ τουλάχιστον το πετύχαμε.

Μέσα σε όλες τις πιθανότητες και τις απιθανότητες της ταινίας (υπάρχει μια συγκεκριμένη απιθανότητα που σε κάνει να αναρωτιέσαι, «γιατί δεν το είχαν βρει αυτό νωρίτερα»;) το φιλμ αποτελεί μια ολότελα χαμένη ευκαιρία για την τόνωση του είδους του λαογραφικού τρόμου. Δεν είναι τόσο ότι το μυθολογικό στοιχείο δεν μπορεί να σταθεί (αν δεν μπορεί να σταθεί δηλαδή στην Ιρλανδία, τότε που;), όσο ότι υπάρχει η πεποίθηση πως η αφηγηματική του διαχείριση μπορεί να είναι τέτοια ενός ακόμη φιλμ τρόμου και «Οι Παρατηρητές» δεν είναι ταινία τρόμου. Μυστηρίου ναι, υποβόσκοντος δράματος ίσως, αλλά τρόμου;