Αβάνα, Η Πόλη των Κατασκόπων

Δεν υπάρχουν πάρα πολλές ταινίες κατασκοπείας. Υπάρχουν όμως αρκετές καλές ώστε να ωχριά το «Wasp Network», χαλώντας ένα καλό σερί (με την κριτική τουλάχιστον) του Ολιβιέ Ασαγιάς εδώ και περισσότερα από 10 χρόνια. Το πρόβλημα είναι ένα, η τηλεοπτικότητα. Εκείνο που είναι καλό (ή ανεκτό) για την τηλεόραση δεν είναι απαραίτητα καλό και για τον κινηματογράφο.

Το ζήτημα της τηλεοπτικότητας είναι καθαρά αισθητικό. Κι όχι μονάχα στο ότι τα πάντα εκτυλίσσονται στο κέντρο του κάδρου (και γι’ αυτό ένοχη η ταινία), όσο στον κανόνα της αφήγησης. Η οποία αφήγηση εδώ παίρνει μια ποταμιαία ιστορία, ικανή να δώσει μια μίνι σειρά τουλάχιστον 8 ωριαίων επεισοδίων και πασχίζει καλά και σώνει να την συμπυκνώσει σε δύο ώρες. Ως γνωστόν όμως η δυσκολία του σινεμά (και η ευκολία της τηλεόρασης) είναι η ανάγκη να εξοικονομήσεις επεισόδια, να χωρέσεις οικονομικά (άρα και να επιλέξεις) τα απαραίτητα στοιχεία, που θα αφηγηθούν επαρκώς μια ιστορία. Το «Wasp Network» εκπίπτει και από την επεισοδιακότητα, καταντά αποσπασματικό.

Οι χαρακτήρες είναι αρκετοί, οι ιστορίες διαπλέκονται, οι γεωγραφίες αντιπαρατίθενται, η δράση κινείται προς πολλές κατευθύνσεις. Ο Ασαγιάς, που έχει γράψει και το σενάριο βασισμένος στο βιβλίο του Φερνάντο Μοραΐς «The Last Soldiers of the Cold War», καταλαβαίνει άριστα πως όση ταχύτητα και αν επιστρατεύσει, όσο σκορσεζισμό (που είχε έξοχα αποφύγει στον «Carlos» του δέκα χρόνια πριν), όσες κάρτες στην οθόνη, μουσικές και βιρτουοζιτέ να στρατολογήσει, κάτι θα χαθεί. Κι αυτό που χάνεται είναι ένας χαρακτήρας (η ταχέως ανελισσόμενη Άνα Ντε Άρμας), η συναισθηματική εμπλοκή, η χαρακτηρολογική ένταση. Από το twist της μέσης, που δεν είναι καν ανατροπή για τους γνωρίζοντες την ιστορία, η ταινία, εθισμένη στις εναλλαγές και τους διπλούς επί διπλών πρακτόρων, έχει χάσει όλο της το καύσιμο και προχωρά με τα καυσαέρια.

Ο Ασαγιάς δεν παύει να εμπλουτίζει με ποικίλους δεξιοτεχνικούς τρόπους ανάμειξης της αλήθειας με την κινηματογραφική πραγματικότητα (ακόμα και πραγματικές δηλώσεις Κλίντον-Κάστρο περιλαμβάνονται), τεντώνει και συσφίγγει τον ρυθμό, κρατά οπωσδήποτε το ενδιαφέρον αλλά χάνει κάθε συγκίνηση, κάθε ουσιαστική δραματική αγωνία.

Αν σε αυτό προσθέσεις την επιλογή ενός «μακιγιάζ Πενέλοπε Κρουζ», που μαζί με την εκτυφλωτική της οδοντοστοιχία δεν περνά ποτέ για εργάτρια βυρσοδεψείου και μια ιδεολογική ασάφεια ανάμεσα στην οικονομική καχεξία και την ηθική ανωτερότητα του καθεστώτος Κάστρο, έχεις στα χέρια σου μια κατασκοπεία για τον καιρό της τηλεόρασης. Που παρά την έμφυτη αινιγματικότητα και ίσως μελαγχολία του είδους, δεν αποδίδει εδώ παρά ένα αμυδρό οικογενειακό δράμα και μια προβλέψιμη καταδίκη του ρόλου των ΗΠΑ στην υπονόμευση της κομμουνιστικής Κούβας. Που, ωστόσο, αν θέλουμε να είμαστε αντικειμενικοί είναι εξίσου δικαιολογημένος με αυτήν της κατασκοπείας του Κάστρο για την σωτηρία της δικής του πατρίδας. Και δυστυχώς αυτές οι εκατέρωθεν πολιτικές βόμβες, καθεμιά με το βεληνεκές της, δεν βρήκαν το πολιτικό δράμα που τους αναλογούσε.