Οι ταινίες με θέμα την ενηλικίωση είναι ένα ευρύτατο είδος ταινιών που καλύπτει απροσδόκητα από το θαυμάσιο ενδοσχολικό «Booksmart» αυτής της εβδομάδας μέχρι εντελώς εξωσχολικά horror αριστουργήματα όπως το σκανδιναβικό «Άσε το Κακό να Μπει». Πρακτικά, μια ταινία με ήρωες παιδικής/εφηβικής ηλικίας για πρωταγωνιστές σε σιγουρεύει πως κάπου στην γραφή της θα περιέχει νύξεις περί της πραγματικότητας της ενηλικίωσης.

Η διαλογή και η επιλογή δεν είναι εύκολη, ως συνήθως, γι' αυτό και τέθηκε ένα όρος που θα απλοποιήσει (κάπως) την διαδικασία και θα την φέρει και πιο κοντά στην ταινία που στέκεται αφορμή μας: Να αποτελεί το σχολείο φόντο αλλά και δραματουργική αφορμή. Τέλος ας θυμίσουμε για ακόμα μια φορά το αυτονόητο. Αναπόφευκτα μια κινηματογραφική λίστα είναι σχεδόν πάντοτε ελλιπής. Ο ρόλος της παραμένει αυτός της σύνοψης, της παραπομπής και της όξυνσης μιας σινεφιλικότητας.

«Κες» (Kes, 1969) του Κεν Λόουτς

H δεύτερη ταινία μιας 55ετούς, σταθερά εξαιρετικής φιλμογραφίας, αφηγείται με στεγνή, εγγλέζικη ποίηση την ιστορία ενός μαθητή προερχόμενου από μια φτωχή οικογένεια που βιώνει την απόρριψη από παντού και βρίσκει καταφύγιο στην σχέση του μ' ένα γεράκι. Μοναδικό έργο μετατροπής της απελπισίας σε ελπίδα κι ενατένιση του μέλλοντος, μοναδικό στο πως καταφέρνει ακόμα και τον σπαραγμό του φινάλε να τον ταιριάξει με μια αισιοδοξία ανυπολόγιστη.

«Χάρτινες Χειροπέδες» (The Paper Chase, 1973) του Τζέιμς Μπρίτζες

Μικρή παρέκκλιση καθώς το σχολειό εδώ γίνεται Πανεπιστήμιο, μέσα από την ιστορία φοιτητών της Νομικής, και ειδικά ενός, μ' έναν από τους πιο εκφοβιστικούς, ιδιότροπους αλλά και (για κάποιους) τελικά ωφέλιμους χαρακτήρες-πατρικές φιγούρες. Ο απίθανος Τζον Χάουζμαν, Όσκαρ Β' Ρόλου, είναι ο αυστηρός, αγενής με το γάντι, «σωκρατικός» καθηγητής που σου βγάζει το λάδι, σαδομαζοχιστές του κόσμου ενωθείτε, ωστόσο κάποτε ο δρόμος προς την αριστεία δεν είναι στρωμένος με τριαντάφυλλα.

«Το Μυστικό του Βράχου των Κρεμασμένων» (Picnic at Hanging Rock, 1975) του Πίτερ Γουίαρ

Πρώτο μεταξύ ίσων, το αριστούργημα του Γουίαρ, που θα έχουμε την τύχη φέτος να προβάλλουμε στο Athens Open Air Film Festival στις 25 Ιουνίου, είναι η άφατης ποίησης ιστορία μιας παρέας κοριτσιών στην διάρκεια της ανακάλυψης. Το περιεχόμενο της ανακάλυψης αυτής, τυλιγμένο στην αχλή και του μεθυστικούς ήχος της φύσης, του Ζαμφίρ και της μυστηριακής σκηνοθεσίας του Γουίαρ, είναι μια αλλόκοσμη επιταγή που καλά θα κάνεις να απολαύσεις παρά να διαβάσεις.

«Η Κουκλίτσα με τα Ροζ» (Pretty in Pink, 1986) του Χάουαρντ Ντόιτς

Η μοναδική προσθήκη του «παράγοντα Τζον Χιουζ» στη λίστα αυτή, ίσως δεν είναι η τυπικά καλύτερη («Breakfast Club»;), είναι όμως τόσο τρυφερή, τόσο χαρακτηριστική στους δεύτερους ρόλους της (Τζον «try a little tenderness» Κράιερ, Τζέιμς Σπέιντερ, Χάρι Ντι Στάντον) και τόσο ακαταμάχητη στην πρωταγωνίστριά του, Μόλι Ρίνγκγουoλντ, που τελικά δεν έκανε ποτέ καριέρα, που θα ήταν αμάρτημα της γενιάς του να παραλειφθεί.

«Νεανικά Μπερδέματα» (Dazed and Confused, 1993) του Ρίτσαρντ Λίνκλεϊτερ

Αμέσως πριν ο Λινκλέιτερ αποφασίσει μας ξελογιάσει με τα «Πριν» του και μ' εκείνο το θαυμάσιο το «Boyhood» που δεν θα είναι στη λίστα, αλλά χρονικό ενηλικίωσης θα είναι πάντα, οριστικό, έκανε τούτο εδώ  τον επίσης οριστικό (για τα '90ς) ύμνο αλλοτινών εποχών μεγαλώματος. Τρέλλα, χωρίς δομή φυσικά αλλά με στιβαρότητα, χωρίς σοβαροφάνεια αλλά με βλοσυρή προσήλωση στα good times της εφηβείας, τα «Νεανικά Μπερδέματα» έχουν καστ κλάσεως και σάουντρακ να ζεις μαζί του.

«Καλώς Ήρθατε στο Κουκλόσπιτο» (Welcome to the Dollhouse, 1995) του Τοντ Σόλονζ

Το 1995 έχει τόσες μεγάλες ταινίες που έργα όπως αυτό να τα βάζει και στην τσέπη και να τα ξεχνά. Άδικο όμως καθώς η μαύρη αυτή κωμωδία, που πήρε και το βραβείο της Επιτροπής στο Σάντανς,  είναι και αστεία αλλά και διάνα στην περιγραφή της περιρρέουσας, δύσκολη να την πιστέψεις αλλά, τώρα πια ξέρουμε, εγκληματικά αληθινής, σκληρότητας του σχολικού περιβάλλοντος. Ανθρωπολογικής-κοινωνιολογικής ακρίβειας και πεσιμιστικά κωμικής (μεγάλης) εμβέλειας έργο, ενός σταθερά ενδιαφέροντος σκηνοθέτη.

«Το κορίτσι του Μπέβερλι Χιλς» (Clueless, 1995) της Έιμι Χέκερλινγκ

Το απ' ευθείας ανάλογο του φετινού «Booksmart» στην δεκαετία του '90, ξανά το '95, και αυτή τη φορά από την Έιμι Χέκερλινγκ (που είχε κάνει και το '82 το ντεμπούτο της με το πολύ καλό - κι απίστευτα τιτλοφορημένο εδώ - «Πλακατζήδες και Μπουμπούκια», με τον Σον Πεν), που γράφει και συλλαμβάνει έξυπνα κι εφευρετικά το πνεύμα μιας εποχής, τόσο μακριά-τόσο κοντά στην δική μας. Είσοδος Πολ Ραντ στο στερέωμα επίσης, λόγος συμπάθειας αρκετός δηλαδή.

«Ο Αρχάριος» (Rushmore, 1998), του Γουές Άντερσον

Ο υπογράφων δεν είναι φαν του hip σκηνοθέτη, του οποίου τα περισσότερα έργα είναι της κατηγορίας που ασχολούμαστε σήμερα πάντως, όμως η δεύτερή του ταινία, ιδιωματική και αλλόκοτη πολύ πριν ο ίδιος το κάνει μόδα (και αρχίσει και συνειδητά να το περιπλέκει), είναι τέλειο κράμα Γούντι Άλεν και απογόνων, έχει twist την εγκεφαλικότητα μιας εποχής που δεν την αποτιμά και είναι και εξωφρενικά αστείο κι εύστοχο στην γνήσια εκκεντρικότητα που καταγράφει.

«Αυτόχειρες Παρθένοι» (The Virgin Suicides, 1999) της Σοφία Κόπολα

Η καλύτερη ταινία της Κόπολα είναι πάντα το ντεμπούτο της, γενεαλογικό εντελώς κι αυτό στον τρόπο, τον νεορομαντισμό που αποτύπωνε και χρωμάτιζε το μιλένιουμ, το καστ που άνδρωσε μετέπειτα, την πλαστική, αέρινη, «γυναικεία» κοψιά που έφερε σ' ένα είδος που ποτέ δεν είχε τέτοιες υφές.

«Και ένα... και δύο... οικογενειακοί ρυθμοί» (Yi Yi, 2000) του Έντουαρντ Γιανγκ

Μείζων κι ευρύτατος καμβάς εδώ, αριστούργημα κανονικό, τόσο περιεκτικό που να μπορείς να πάρεις μια από τις ιστορίες του, αυτή του μικρού που γίνεται ερασιτέχνης φωτογράφος, και να το χωρέσεις με ηγεμονική άνεση και στη λίστα αυτή. Ταινία ηθογραφίας, τέτοιου πλούτου και τόσο ανθρώπινου οξυγόνου που στην κυματιστή, αβίαστη ροή της ενυπάρχει η γνώση του κόσμου και η απόσταξη των σημαντικών.

«Superbad» (2007) του Γκρεγκ Μοτόλα

Όπως και πολλές παρόμοιες ταινίες, από το «Αμέρικαν Γκραφίτι» ως την σημερινή μας αφορμή, εκτυλίσσονται πρακτικά σ' ένα 24ωρο, εντός του οποίου συνοψίζεται η σχολική εμπειρία. Όχι μόνο. Εδώ, εν μέσω αυτής της φοβερής ιδιοσυγκρασιακής πλάκας των δύο πρωταγωνιστών (ιδίως αυτού του ιδιοφυή του Τζόνα Χιλ), που ενίοτε φυσικά θα γίνει και χονδροειδής για εφήβους μιλάμε, θα πάρεις το ίχνος μιας ηλικίας, των δυσκολιών της και των τρόπων που μαθαίνεις χωρίς να το καταλαβαίνεις να παραμένεις παιδί ενώ μεγαλώνεις.