«Οργισμένος Γίγαντας» (1936) του Φριτς Λανγκ
Η πρώτη αμερικανική ταινία του Φριτς Λανγκ είναι ένα δριμύ κατηγορώ σε μια ασθένεια που ανέκαθεν υπέσκαπτε νομιμότητα και δικαιοσύνη στον μάταιο τούτο ανθρώπινο κόσμο. Ο μαινόμενος όχλος, η αυτοδικία της μάζας, το λιντσάρισμα σαν μέθοδος της τρέλλας ενός κόσμου που μεταθέτει τις αδυναμίες του σε ψευδαισθήσεις εξουσίας. Εκπληκτικό, ουσιαστικό και αναγκαίο με μια μαινόμενη ερμηνεία από τον Σπένσερ Τρέισι.
«Μάρτυς Κατηγορίας» (1957) του Μπίλι Γουάιλντερ
Αγκάθα Κρίστι, Μπίλι Γουάιλντερ, Τσαρλς Λότον, Μάρλεν Ντίτριχ και Τάιρον Πάουερ είναι υλικά ευτυχίας, ο δεύτερος το στήνει ρυθμικά και επιδέξια, εκπλήξεις και ένα από τα θαυμάσια twist της ιστορίας του σινεμά, ένα δικαστικό θρίλερ που τιμήθηκε με έξι υποψηφιότητες για Όσκαρ και παραμένει αξέχαστο δείγμα της ψυχαγωγικης εντέλειας του σκηνοθέτη του.
«Οι Δώδεκα Ένορκοι» (1957) του Σίντνεϊ Λιουμέτ
Τα λόγια έρχονται δεύτερα για την αφορμή του αφιερώματος, κινηματογραφικό ντεμπούτο του Λουμέτ και οπωσδήποτε αγαπημένη ταινία από στρατιές σινεφίλ - που παραδόξως για μια σπάνια φορά δεν ενοχλούνται από το ασπρόμαυρο «παλιό» φιλμ, Ύψιστη ηθικολογία και θα έλεγες πολιτειακής εμβέλειας εγκυρότητα, σινεμά που φτιάχνει καλύτερους ανθρώπους. Υπάρχουν διασκευές στα επόμενα χρόνια, εκ των οποίων αυτή του Μιχάλκοφ είναι μια πέρα για πέρα αξιομνημόνευτη. Τρεις οσκαρικές υποψηφιότητες.
«Compulsion» (1959) του Ρίτσαρντ Φλάισερ
Βασισμένο στην αληθινή ιστορία των εγκληματιών της δεκαετίας του '20 Λίοπολντ και Λεμπ, στην οποία βασίζεται και η «Θηλειά» του Χίτσκοκ, η ταινία του Φλάισερ κερδίζει στο διεστραμμένο ντουέτο πρωταγωνιστών της (ειδική μνεία στην συγκρατημένης υστερίας εμφάνιση του Ντιν Στόκγουελ), στην δεσποτική παρουσία ενός μειλίχιου Γουέλς και στην τελική σεκάνς του δικαστηρίου που ο τελευταίος κάνει μια παραδειγματικά λιτή ερμηνευτική σάρωση αγορεύοντας κατά της θανατικής ποινής. Βραβεία ερμηνείας στις Κάννες εκείνης της χρονιάς και για τους τρεις πρωταγωνιστές, γερή σεναριακή δομή και περιρρέουσα ατμόσφαιρα ηθικής απώλειας που μένει στο δέρμα σου και πολύ μετά το τέλος της ταινίας.
«Η Ανατομία ενός Εγκλήματος» (1959) του Ότο Πρέμινγκερ
Σε μια δεκαετία που διέπρεπε στο είδος, ο Πρέμινγκερ παραδίδει την υποδειγματικότερη μυθοπλαστική εξ αυτών, ένα έργο που συνδυάζει το κλασσικό και το επελαύνον μοντέρνο των τελών του '50 φτιάχνοντας τον αντιηρωϊκό δικηγόρο που θα στοιχείωνε το σινεμά του είδους στα επόμενα χρόνια. Επτά υποψηφιότητες σε όλες τις βασικές κατηγορίες.
«La Verite» (1960) του Ανρί-Ζορζ Κλουζό
Εγκληματικά άγνωστη σήμερα, «Η Αλήθεια» του Κλουζό συγκροτεί τέλεια την αλυσίδα των αριστουργημάτων του, παινεύεται την καλύτερη στιγμή της Μπριζίτ Μπαρντό στην συγκλονιστική απόδειξη του ερμηνευτικού της φάσματος και απογειώνεται στην στρατόσφαιρα του είδους καθώς μέσα από την πρωτότυπη δομή του (όλο το έργο δένεται γύρω από φλασμπάκς) περιγράφει συνταρακτικά τον δικαστικό κυνισμό, την ήττα του ατόμου και την διαρκώς διαφεύγουσα αλήθεια.
«Η Δίκη της Νυρεμβέργης» (1961) του Στάνλεϊ Κρέιμερ
Πολλά μπορείς να προσάψεις στο σινεμά του «επαγγελματία φιλελεύθερου» Στάνλεϊ Κρέιμερ, όμως σε τούτο, το θέμα (η περίφημη δίκη των εγκληματιών Ναζί) και τα ερμηνευτικά μεγέθη σε συγκλονίζουν και (κάνεις ότι) δεν τα βλέπεις. Κλίφτ, Γκάρλαντ και Ντίτριχ είναι συνταρακτικοί, Λάνκαστερ και Τρέισι ορθώνουν ανάστημα αποστομωτικό και η Ακαδημία, φυσικά, αναγνωρίζει με 11 υποψηφιότητες και δύο βραβεία. Βασικό ανάγνωσμα.
«Σκιές και Σιωπή» (1962) του Ρόμπερτ Μάλιγκαν
Αντίθετα εδώ δεν μπορείς να προσάψεις τίποτα, αυτή είναι η κεφαλαιώδης διαφορά Μάλιγκαν-Κρέιμερ, ο πρώτος ξέρει πως το ήθος, η σεμνότητα και το υλικό (εδώ το σπουδαίο βιβλίο της Χάρπερ Λι) δεν χρειάζονται δημαγωγική υστερία, μανιχαϊσμούς και στερεοτυπικότητες. Ο Μάλιγκαν έχει την ιδεώδη επιλογή στο κάστιγνκ του, τον Γκρέγκορι Πεκ, που δημιουργεί στερεότυπο αντί να το αναπαράγει κι έχει και την μετρημένη ευφυία να εξυπηρετήσει πιστά το αντιρατσιστικό πνεύμα της πρώτης ύλης του. Βασικό έργο, αλλά αυτό να υποθέσω ήδη το ξέρατε.
«Η Ετυμηγορία» (1982) του Σίντνεϊ Λουμέτ
Σκοτεινή και εξαίσια επιστροφή του Λιούμετ στο είδος που τον ανέδειξε, μια μελαγχολική ετυμηγορία από μεριάς των αδυνάτων εναντίον των μεγαλοκαρχαριών ενός κόσμου που γέρνει απελπιστικά σε βάρος μας, πριμοδοτημένη από την κυριαρχική και εκπληκτικά εσωστρεφή ερμηνεία του Νιούμαν - που οι παλαιότεροι πολύ πονέσαμε όταν είχε χάσει το Όσκαρ της εκείνη τη χρονιά. Πέντε ανευόδωτες υποψηφιότητες για Όσκαρ αλλά και μια πλήρως ευοδωμένη προσπάθεια συγκερασμού των καλύτερων χολιγουντιανών στοιχείων από τις αρτιότερες εποχές της δραματουργίας του.
«Η Άκρη του Νήματος» (1985) του Ρίτσαρντ Μάρκαντ
Όχι κάτι μεγάλο, αλλά οπωσδήποτε ένα καλογραμμένο (από τον νεαρό και ανερχόμενο τότε, Τζο Έστερχαζ) glamour δικαστικό, με Γκλεν Κλόουζ και Τζεφ Μπρίιτζες μπροστάρηδες κι ένα (ακόμα) φανταστικό ηλεκτρονικό score από τον Τζον Μπάρι. Ψυχαγωγικό, με το ωραίο του twist και στρωτά σκηνοθετημένο από τον πρόωρα χαμένο Ρίτσαρντ Μάρκαντ («Η Επιστροφή των Τζεντάι»).
«Αθώος Μέχρι Αποδείξεως του Εναντίου» (1990) του Άλαν Πάκουλα
Πως να μην συμπεριλάβεις τον Πάκουλα σε μια τέτοια λίστα; Δεν γίνεται. Χάρισον Φόρντ στην μεγάλη του ακμή ως κατηγορούμενος, Γκρέτα Σκάκι στις μεγάλες της ομορφιές ως αντικείμενο του πόθου και της δικαιοσύνης, μαγικές ώχρες και καφετιά από τον ειδήμονα Γκόρντον Γουίλις στη φωτογραφία και μια απαραίτητη σπονδή από έναν βαθιά πολιτικό σκηνοθέτη πάνω στην συνταγματική αναγκαιότητα του τεκμηρίου της αθωότητας. Ένα από τα βασικά twist εκείνων των εποχών, επίσης.
«Το Γύρισμα της Τύχης» (1990) του Μπάρμπετ Σρέντερ
Παραδόξως ξεχασμένη ταινία πάνω στην ηθική ευθύνη και την διαφεύγουσα πολλές φορές του δικαστηρίου αλήθεια, ωραιότατο ταξικό δράμα με μεγαλοαστικά σαλόνια έναντι πανεπιστημιακών/εργατικών γραφείων υπεράσπισης (πυρηνοκίνητος Ρον Σίλβερ) και έκτακτο αν και απρόβλεπτο Όσκαρ πρώτου ρόλου στον σαρδόνιο Τζέρεμι Άιρονς στην μοναδική του ως σήμερα βράβευση και υποψηφιότητα.
