Ταινίες παρόμοιου θέματος είναι εξαιρετικά σπάνιες όσο πηγαίνεις προς τα πίσω, αν και είναι εντυπωσιακή συχνά η τέχνη του υπαινιγμού που αναπτύσσουν κάποια έργα για να μιλήσουν περί των «απαγορευμένων» παθών. Σήμερα βέβαια η εικόνα είναι αντιδιαμετρική, πράγμα που θα πρέπει έτσι κι αλλιώς να αναμένεται αφού το καπάκι παραέμεινε κλειστό για χρόνια και ο ατμός των πολλών καταπιέσεων είναι δεδομένα εκρηκτικός.
Αποφεύγοντας τις εντελώς προφανείς επιλογές («Ζωή της Αντέλ», «Κάρολ» ή και την «Ανυπακοή» που –δεν- είδατε στις αίθουσες πριν από λίγες εβδομάδες, ας πούμε), αλλά και τις «Κληρονόμους» (κριτική εδώ), ορίστε έξι περιπτώσεις η λεσβιακή σχέση αντιμετωπίστηκε όχι απλά με γραφική τόλμη, αλλά με καλλιτεχνικό όραμα δέουσας ματιάς σε διπλανούς μας ανθρώπους.
«Οι Ψίθυροι» (1961) του Γουίλιαμ Γουάιλερ
Μόνο ο Γουάιλερ θα μπορούσε να φτιάξει ένα έργο ταυτόχρονα πρωτοφανούς τόλμης και υπόκωφης αμφισημίας, σε βαθμό που να αισθάνεσαι «σοκαρισμένος» αλλά να μην μπορείς να εντοπίσεις πότε ακριβώς συνέβη το ερέθισμα. Η ιστορία μιας μικρής μαθήτριας (ένας από τους αντιπαθητικότερους χαρακτήρες που θα 'χεις δει ποτέ) που κατηγορεί δύο δασκάλες της ως λεσβίες, είναι ένα έργο εκπληκτικού μέτρου και τυπικά, για Γουάιλερ, υποδειγματικής σκηνοθεσίας βλεμμάτων, σωμάτων και πυραμιδοειδούς κλιμάκωσης με Όντρεϊ Χέπμπερν και εύθρυπτη «αφέντρα» Σίρλεϊ Μακ Λέιν σε μια συγκινητική ερμηνεία. Χάρμα οφθαλμών – και να φανταστείς πως δεν είναι κι από τις κορυφαίες στιγμές του σκηνοθέτη…
«The Killing of Sister George» (1968), του Ρόμπερτ Όλντριτς
Ο μέγας Όλντριτς αγοράζει τα δικαιώματα ενός, συγκριτικά, ήπιου θεατρικού και μεταφέρει στο σινεμά εξωφρενικά πρώϊμα (…), την ιστορία μιας ηθοποιού σαπουνόπερας (η Μπέριλ Ριντ που τελικά κράτησε τον ρόλο από το θεατρικό, παρότι ο Όλντριτς αρχικά ήθελε την Μπέτι Ντέιβις) που είναι μια επιθετική λεσβία εκτός πλατώ κι έχει υπό την (ποικιλόμορφη) κηδεμονία της την νεαρή Άλις (η Σουζάνα Γιορκ, αντί της Άντζελα Λάνσμπερι που αρνήθηκε). Η κατά τον σκηνοθέτη αγαπημένη του ταινία, κοτσάρει μια τεράστια λεσβιακή σκηνή στη μέση, που δεν υπήρχε στην παράσταση, σοκάρει το σύμπαν του 1968, φέρνει κι έναν απαράμιλλο λόξυγγα στη λογοκρισία της εποχής που της φοράει κι ένα X rating ίσαμε το μπόι της, που χρειάστηκαν τέσσερα χρόνια για να ξεφορτωθεί η ταινία. Ωραίο.
«Τα Πικρά Δάκρυα της Πέτρα φον Καντ» (1972), του Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ
Σεναριακός ποταμός (ταιριαστά αργότερα έγινε ακόμα και όπερα!) βυθισμένος στο φασμπιντερικό πολύχρωμο μπαρόκ και λουσμένος στον Βέρντι, τον Κιούκορ και το οριακό camp, το κέντημα του πολυγραφότατου Γερμανού (σε μισή μέρα το έγραψε σε δέκα μέρες το γύρισε…) είναι ένα υστερικής μαεστρίας κράμα λεσβιακού πόθου κρυμμένου σε κοιτάσματα σαδομαζοχισμού και ψυχαναλυτικής γιορτής για επίδοξους αναγνώστες του φιλμ. Στο κέντρο η Κάρστενσεν, με αντικείμενο του πόθου της την Χάνα Συγκούλα και πλαίσιο ένα σπίτι υπό την επήρεια της αισθητικής του Πουσέν, στο οποίο στεγάζονται μελόδραμα, οικογενειακό παρελθόν, λογιών συμπλέγματα και την πάλη να τα καταλάβεις μα και πολύ-πολύ σινεμά που ο Φασμπίντερ αχόρταγα αναμόχλευε.
«Οι Ώρες» (2002) του Στέφεν Ντάλντρι
Πολυσυζητημένη ταινία με ορκισμένους λάτρεις αλλά και βάσιμους αντιπάλους, στηριγμένη στο βιβλίο-σταθμό του Μάικλ Κάνινγχαμ, στήνει ένα πολυδιάστατο πορτρέτο γυναικείας φυσιολογίας, πρωτοφεμινισμού και νευραλγικών λεσβιακών αποχρώσεων, φωτογραφημένων σε περιόδους εξέλιξης της αγγλοσαξονικής συλλογικής ψυχής και οδηγείται, αν μη τι άλλο βοηθούμενο από ένα διαστρικό καστ σε ανεξαιρέτως καλή στιγμή, σε μια συγκινητική (αν είχες επιλογή ο Ντάλντρι βάζει τον Φίλιπ Γκλας να στην αφαιρέσει) τελική αναμέτρηση με το θηρίο της ζωής και των χρονομετρημένων της δικαιωμάτων.
«Cloudburst» (2011), του Τομ Φιτζέραλντ
Μπορεί να βλέπεις άπειρες ταινίες λεσβιακού περιεχομένου πια, στην συντριπτική τους πλειοψηφία όμως η νεότητα των πρωταγωνιστών χαρακτηρίζει τις σεναριακές ιδέες. Εδώ, όπως και στις «Κληρονόμους», αν και με διαμετρικά αντίθετη αισθητική, στο επίκεντρο είναι ένα ζευγάρι ηλικιωμένων λεσβιών, η Ολυμπία Δουκάκις και η Μπρέντα Φρίκερ, που ξεκινούν ένα ταξίδι με αυτοκίνητο με κατεύθυνση την επικύρωση του δεσμού τους και την ελευθερία. Ζεστό, με «ανεξάρτητη» ευαισθησία στο γύρισμα, φθινοπωρινή αίσθηση, χιούμορ και ζηλευτή φεστιβαλική καριέρα με πλήθος βραβεύσεων που δυστυχώς δεν βοήθησαν την αιθουσιακή διανομή του.
«Ο Δούκας της Βουργουνδίας» (2014), του Πίτερ Στρίκλαντ
Η παιδεμένη κινηματογραφική πληροφόρηση του σινεμά του σκηνοθέτη βρίσκει εδώ μια ακόμα εστέτ στιγμή της. Λεσβιακή σχέση σαδομαζοχιστικών αποχρώσεων που εσωκλείουν όμως άλλου τύπου ψυχολογικές ανάγκες, ο «Δούκας» αναφέρεται ευλαβικά στον Φασμπίντερ (άλλωστε «Τα Δάκρυα» είναι δηλωμένη πηγή έμπνευσης για τον Στρίκλαντ), αλλά ξεκλέβει κι από τον ‘70ς ερωτισμό ταινιών φαινομενικά εντελώς ασύνδετων. Μια γιορτή του περιεκτικού στυλιζαρίσματος, τρομερή δουλειά στον ήχο, μαστόρικο φινίρισμα και μια θαυμάσια ερμηνεία από την Κνούτσεν. Έδεσμα για τα μάτια.
