Το «Νο Other Land», που κέρδισε Βραβείο Καλύτερου Ντοκιμαντέρ στο Φεστιβάλ Βερολίνου, αλλά και τη Χρυσή Αθηνά πριν λίγες μέρες στις 30ές Νύχτες Πρεμιέρας, ξεκίνησε να προβάλλεται στις εγχώριες αίθουσες. Προϊόν σύμπραξης Παλαιστίνιων και Ισραηλινών ακτιβιστών, φέρνει στην επιφάνεια μία από τις πολλές ιστορίες της κατεχόμενης Δυτικής Όχθης, τον εκτοπισμό των Παλαιστίνιων κατοίκων στην περιοχή της Μασαφέρ Γιάτα με το πρόσχημα της κήρυξής της ως στρατιωτικής ζώνης. Μπορείτε να διαβάσετε περισσότερα για αυτό στην (πάντα ωραία, καταρτισμένη και καλοζυγισμένη) κριτική του Ηλία Δημόπουλου.

Μιλήσαμε με δύο από τους δημιουργούς της ταινίας, των Παλαιστίνιο Μπάζελ Άντρα και τον Ισραηλινό Γιουβάλ Άμπραχαμ.

Ποιο ήταν το σημείο που αποφασίσατε ότι πρέπει να συνεργαστείτε και να κάνετε ταινία αυτή την ιστορία;

Μπάζελ: Ήταν πέντε χρόνια πριν. Είχαν γραφτεί πράγματα για αυτό που συμβαίνει στη Mασαφέρ Γιάτα και μας απασχολούσε και τους τέσσερις και συνειδητοποιήσαμε ότι, σε αντίθεση με τα γραπτά κείμενα, η εικόνα είναι κάτι που δεν μπορεί να αμφισβητηθεί . Γι΄ αυτό θελήσαμε να συγκεντρώσουμε οπτικοακουστικό υλικό για να δείξουμε σε όλο τον κόσμο αυτό που συμβαίνει κάθε εβδομάδα στην περιοχή.

Κάποια στιγμή στην ταινία σας ακούγεται η ατάκα «είναι αδύνατο να ξεχάσεις το μέρος που γεννήθηκες» και ομολογώ ότι τη σκεφτόμουν κατά τη διάρκεια όλης της υπόλοιπης προβολής.

Μπάζελ: Μα είναι πραγματικά αδύνατο. Είναι η γη που περπάτησε ο πατέρας σου, που περπάτησε η μητέρα σου, είναι το μέρος που έκανες κι εσύ τα πρώτα σου βήματα. Είναι η κοινότητα στην οποία μεγάλωσες. Με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο γίνεται μέρος του εαυτού σου. Και στην περίπτωσή μας, όταν η κοινότητα σου δοκιμάζεται έτσι και κινδυνεύει με καταστροφή, οφείλεις να την προστατεύσεις. Είναι μέρος της ταυτότητας μου ο τόπος που μεγάλωσα. Είναι μέρος της ταυτότητας όσων μεγαλώσαμε εκεί.

Προς το τέλος του ντοκιμαντέρ κάνετε μια συζήτηση για τον ευρύτερο αντίκτυπό του εκεί έξω. Πιστεύετε ότι το σινεμά έχει τη δύναμη να αλλάξει τον κόσμο;

Γιουβάλ: Δεν ξέρω αν έχει τη δύναμη να αλλάξει τον κόσμο αλλά πιστεύω ότι έχει τη δύναμη να αλλάξει το άτομο. Και τα άτομα, για διαφορετικούς λόγους το καθένα, επιχειρούν και καταφέρνουν να αλλάξουν τον κόσμο. Κι εγώ, ως Ισραηλινός, μεγαλώνοντας άλλαξα ριζικά παρακολουθώντας ντοκιμαντέρ για τη στρατιωτική κατοχή στη Δυτική Όχθη. Και πιστεύω ότι συμβαίνει σε πολύ κόσμο, ειδικά στην περίπτωση των ντοκιμαντέρ, επειδή έχουν τις ρίζες τους στην αλήθεια. Δεν λέω ότι ένα  ντοκιμαντέρ μπορεί να τελειώσει άμεσα την κατοχή και να κάνει τη Μασαφέρ Γιάτα ελεύθερη, θα ήταν αφελές αν πίστευα κάτι τέτοιο. Νομίζω, όμως, ότι το σινεμά και η τέχνη γενικότερα είναι καταλυτικοί παράγοντες στην πορεία προς μια πολιτική αλλαγή.

Είχατε περιπτώσεις ανθρώπων που ήρθαν και σας είπαν ότι μετά την προβολή του ντοκιμαντέρ σας άλλαξε η άποψή τους για όσα συμβαίνουν στην περιοχή;

Γιουβάλ: Δυστυχώς, το ντοκιμαντέρ ακόμα δεν έχει προβληθεί ευρέως στα μέρη μας, οπότε ακόμα δεν γνωρίζουμε τι θα συμβεί. Ως δημοσιογράφος, όμως, έχω γράψει μέσα στα χρόνια πάρα πολλά κείμενα στα εβραϊκά  και έχω λάβει σχετικά μηνύματα από ανθρώπους. Μου είπαν ότι το κείμενό μου άλλαξε κάτι μέσα τους, ότι διεύρυνε τον κόσμο τους και τους έκανε πιο ανοιχτούς σε νέες ιδέες. Αλλάζουν οι άνθρωποι. Δεν είναι εύκολο να αλλάξεις τους ανθρώπους, αλλά αλλάζουν. Αν δείχνεις κατανόηση προς την πλευρά τους και αν τους δείξεις πράγματα που αγνοούν, μπορούν να αλλάξουν. Φυσικά, δεν θα συμβεί σε όλους. Ειδικά την τρέχουσα περίοδο είναι ακόμα πιο δύσκολο, λόγω της εντονότερης πόλωσης, αλλά πιστεύω  στην ικανότητα των ανθρώπων να αλλάξουν. Οφείλω να πιστεύω. Είναι η κινητήριος δύναμη όλου του έργου μου.

Παρακολουθώντας την ταινία σας, αναρωτιέται κανείς όλα αυτά τα χρόνια πόσες ιστορίες σαν αυτή έχουν μείνει άγνωστες, επειδή δεν μπόρεσε κανείς να τις καταγράψει.

Μπάζελ: Πάρα πολλές δυστυχώς. Και είναι κι ο λόγος που εμείς μέσα στην ταινία δεν περιοριζόμαστε μόνο σε αυτό που συμβαίνει σε ένα σπίτι, αλλά σε περισσότερα, είναι  ο λόγος που αφήνουμε να ακουστούν κι άλλες ιστορίες από τους κατοίκους, που δεν σχετίζονται μόνο με τον εκτοπισμό. Θέλαμε να δοθεί μια ευρύτερη εικόνα για τις συνθήκες κατοχής υπό τις οποίες ζουν την καθημερινότητά τους οι Παλαιστίνιοι αυτών των περιοχών. Και είναι πολύ σημαντικό να συνεχίσουμε να μιλάμε για αυτές τις ιστορίες και να τις καταγράφουμε με τον φακό μας.

Το είδος του ντοκιμαντέρ μοιάζει πιο δημοφιλές από ποτέ στην εποχή μας. Ποιοι είναι κατά τη γνώμη σας οι λόγοι που οδήγησαν στην άνοδό του;

Γιουβάλ: Αυτή είναι μια καλή ερώτηση. Δεν έκατσα ποτέ να το σκεφτώ, αλλά νομίζω ότι συνέβαλαν αρκετοί παράγοντες. Σίγουρα ένας είναι η απογοήτευση των ανθρώπων, τόσο από τα παραδοσιακά μέσα ενημέρωσης, που συχνά είναι κατευθυνόμενα, όσο και από τα social media, όπου διαδίδονται διαρκώς fake news. Ο κόσμος είναι απογοητευμένος από την επιπολαιότητα με την οποία καλύπτονται τα περισσότερα θέματα, ιδίως στην τηλεόραση. Τα ντοκιμαντέρ ασχολούνται βαθύτερα με ένα ζήτημα και συνήθως προσφέρουν μια συγκεκριμένη, καθαρή θέση. Και δεν στέκονται μόνο στην αντικειμενική αλήθεια, όπως την αντιλαμβάνεται η δημοσιογραφία, εστιάζουν και στη συναισθηματική αλήθεια. Και στην εποχή μας, που είναι γεμάτη από πολιτικές κρίσεις και αναταραχές σε διάφορα μέρη του πλανήτη, το κοινό θέλει και αυτή τη συναισθηματική αλήθεια, θέλει να γνωρίσει τα συναισθήματα των ανθρώπων που τις βιώνουν, κάτι που δεν θα πάρουν από τις ειδήσεις. Ένας άλλος λόγος είναι φυσικά οι streaming πλατφόρμες, που διεύρυναν το κοινό τους και αύξησαν και τον προϋπολογισμό τους. Παλιότερα στα ντοκιμαντέρ έβλεπες έναν άνθρωπο με μια κάμερα, που έλεγε μεν μια πολύ σοβαρή ιστορία, αλλά η ποιότητα του αποτελέσματος τεχνικά δεν  μπορούσε να συναγωνιστεί τη μυθοπλασία. Τώρα, ως προς αυτό το σκέλος, τα ντοκιμαντέρ που βλέπεις στο Netflix δεν έχουν τίποτα να ζηλέψουν από τη μυθοπλασία του Netflix. Κι αυτό προφανώς αυξάνει το ενδιαφέρον του κοινού. Σίγουρα υπάρχουν κι άλλο λόγοι που μου διαφεύγουν αυτή τη στιγμή.

Και μια τελευταία ερώτηση, ποιες ήταν οι αντιδράσεις στα μέρη σας μετά τη νίκη σας στο Βερολίνο;

Γιουβάλ:  Ήταν ανάμικτες. Στην πατρίδα μου αρκετοί διαμαρτυρήθηκαν, επειδή στον λόγο μου δεν ανέφερα τίποτα για τους Ισραηλινούς ομήρους. Μίλησα πολύ για την ανισότητα, μίλησα συγκεκριμένα για την ανισότητα ανάμεσα σε εμένα και στον Μπάζελ, και για την ανάγκη παύσης πυρός. Το μετάνιωσα που δεν έκανα σαφές τότε αυτό που πιστεύω τώρα. Ότι ο μόνος τρόπος για να επιστραφούν οι Ισραηλινοί όμηροι είναι να σταματήσουν οι βομβαρδισμοί και οι δολοφονίες στη Γάζα. Δυστυχώς, μεγάλη μερίδα των ανθρώπων που δικαίως ζητούν την επιστροφή των ομήρων, τους χρησιμοποιούν ως πρόσχημα για να δικαιολογήσουν τους βομβαρδισμούς και την αιματοχυσία. Οι αντιδράσεις εστίασαν κυρίως εκεί, υπήρξε όμως και μεγάλο ενδιαφέρον από άλλους ανθρώπους, που ήθελαν να μάθουν περισσότερα για την ταινία και να την παρακολουθήσουν. Ξέρετε, δεν γυρίζονται κάθε μέρα ταινίες από ομάδες Παλαιστίνιων και Ισραηλινών και σίγουρα δεν προβάλλονται σε ένα από τα μεγαλύτερα φεστιβάλ στον κόσμο. Εύχομαι να δουν το «No Other Land» όσο περισσότεροι άνθρωποι στον κόσμο γίνεται.

Κι εγώ εύχομαι να προβληθεί κανονικά και στα μέρη σας.

Μπάζελ: Σας ευχαριστούμε, το ευχόμαστε κι εμείς.

INFO