Θέτοντας στο προσκήνιο την προοδευτική εξαφάνιση ενός χωριού σε ένα άγνωστο πότε και που, η Τσαγγάρη μας μίλησε για την έμπνευση πίσω από την ταινία, τον καπιταλισμό και τις συνακόλουθες ιμπεριαλιστικές του συνδέσεις, αλλά και για τη σημασία της διατήρησης των κοινοτήτων και της αντίστασής (τους) στην εξουσία.

κεντρική φωτογραφία: (c) Ian Hassett | φωτογραφίες άρθρου: (c) Jaclyn Martinez

Ας ξεκινήσουμε με μια ερώτηση που είμαι σίγουρη πως σας την έχουν κάνει επανειλημμένα. Τι σας ιντρίγκαρε περισσότερο στο ομώνυμο βιβλίο του Τζιμ Γκρέις και αποφασίσατε να γυρίσετε την ταινία; Βασίστηκε απόλυτα πάνω στο βιβλίο;

Ναι, βασίστηκε 100% πάνω στο βιβλίο. Απλώς επειδή πρόκειται για ένα χειμαρρώδες κείμενο με μια δράση η οποία είναι ακατάπαυστη, ήταν κυρίως μια διαδικασία αφαίρεσης πλοκής, ώστε να μείνουμε στα πιο αρχετυπικά στοιχεία της ιστορίας.

Αυτό που μου άρεσε περισσότερο ήταν αυτός ο κεντρικός ήρωας ο οποίος στην ουσία ήταν απών, η δειλία του και η συνενοχή του με την εξουσία. Το «Harvest» δεν είναι μία ηρωική ταινία, δεν είναι ένας ηρωικός κόσμος, είναι ένας κόσμος στο μεταίχμιο σαν αυτόν που βρισκόμαστε αυτήν τη στιγμή και δεν μιλάω μόνο για τον καπιταλισμό, αλλά και στο πλαίσιο της ανθρώπινης ηθικής. Είμαστε σε ένα μεταίχμιο, αυτή τη στιγμή, για όλους αυτούς τους λόγους που ξέρεις.

Θα λέγατε πως υπάρχει μια κοινή βάση φύλου ανάμεσα στο «Harvest» και την προηγούμενη μεγάλου μήκους ταινία σας το «Chevalier»; Το λέω περισσότερο υπό την έννοια της ανδρικής, κυριαρχικής επιβολής. Στο «Chevalier» ο κάθε χαρακτήρας επιβαλλόταν στον άλλον, στο «Harvest» βλέπουμε πως η εξουσιαστική εισβολή στην κοινότητα έχει ανδρικό πρόσημο.

Αυτό δεν μου το έχουν ξαναπεί ποτέ. Φυσικά είναι συνειδητή η επιλογή, είναι κάτι που ίσχυε παλιά και ισχύει και σήμερα, γι' αυτό και με την συν-σεναριογράφο μου την Joslyn Barnes αλλάξαμε αρκετά τους γυναικείους χαρακτήρες. Στην ουσία είναι οι μόνες οι οποίες αντιδρούν. Για εμένα ήταν σημαντικό το να μπορέσουμε και οι δυο γυναίκες να βάλουμε τη δικιά μας ματιά πάνω σε αυτόν τον πολύ αντρικό κόσμο.

Το «Harvest» μιλά για ένα χωριό το οποίο προοδευτικά εξαφανίζεται, αλλά όχι με κάποιο μαγικό τρόπο. Εξαφανίζεται πολύ ηθελημένα και πολύ πραγματικά. Και θέλω να σταθώ στο εξής. Πρόκειται για μια εδαφική αγωνία αναφορικά με αυτόν τον νέο κόσμο που φέρει άλλα ονόματα. Βλέπουμε, για παράδειγμα, πως ο χαρτογράφος δίνει ονόματα στα πάντα, η αλλαγή είναι αναπόφευκτη. Είναι μια κατάσταση που, νομίζω, πως βρίσκει σύγχρονη ανάγνωση και με βάση τα όσα συμβαίνουν σε χώρες όχι και τόσο μακριά από εμάς. Είναι το «Harvest» μια ταινία διαχρονικής αλήθειας σε ό,τι αφορά στα αποτελέσματα του ιμπεριαλισμού;

Αυτή η ερώτηση είναι ένα σχόλιο και θα πρέπει να συμφωνήσω. Δεν είναι μια ταινία η οποία είναι δύσκολη να την καταλάβεις. Με κάποιο τρόπο είναι αρκετά απλοϊκή, γιατί είναι στην ουσία σαν παραμύθι. Υπάρχει ένα χωριό το οποίο ζει ευτυχισμένο, οι άνθρωποί του είναι ερωτευμένοι με τη γη, είναι αθώοι και ξαφνικά φτάνει μια ομάδα ξένων και διακόπτουν και καταστρέφουν αυτήν την Εδέμ, αυτόν τον παράδεισο. Και μετά έρχεται ο κακός ο οποίος στην ουσία διώχνει όλους αυτούς τους αφελείς και αθώους ανθρώπους. Είναι μια αρκετά απαισιόδοξη και βαθιά μηδενιστική ταινία από την άποψη ότι κανείς στην ουσία δεν αντιστέκεται ή μάλλον δεν μπορούν να αλλάξουν κάτι και αυτό είναι εντελώς σύγχρονο. Είναι μια ιστορία, αυτή του επεκτατισμού, η οποία είναι ατέρμονη και η οποία μας βασανίζει ακόμα εξαιτίας της ανθρώπινης μας φύσης, που είναι επεκτατική γιατί είμαστε κυνηγοί. Στην ουσία είναι μια ταινία η οποία απλώς παρατηρεί τη φύση. Είτε αυτή η φύση είναι τα δέντρα, η γη, το χώμα, τα πουλιά ή η ανθρώπινη φύση.

Πρόκειται μια μεγάλη παραγωγή. Πώς οργανώθηκε το θέμα των γυρισμάτων με αυτόν τον μεγάλο αριθμό ηθοποιών και των πολλών εξωτερικών γυρισμάτων; Συναντήσατε αντιξοότητες;

Ήταν μια φοβερή εμπειρία. Και σε σχέση με αυτό που βγήκε τελικά πάνω στο πανί είχαμε πολύ λίγα χρήματα. Είναι σίγουρα η μεγαλύτερη ταινία που έχω κάνει ποτέ, όμως κατά τη διάρκειά της δημιουργήσαμε όλοι μας μια κοινότητα. Ήμουν εκεί για 2,5 χρόνια. Έφευγα, ξαναπήγαινα, έγραφα το σενάριο, επέστρεφα, έγινα φίλη με όλους τους ντόπιους, οι οποίοι τελικά παίξανε και στην ταινία.

Ζούσαμε όλοι μαζί και υπήρχε μια φοβερή δημιουργική αντιμετώπιση από όλους και από το cast και από το συνεργείο. Ήταν κάτι που στήθηκε με τόση συντροφικότητα και με τόση αγάπη γιατί όλοι είδαν τον εαυτό τους σε αυτήν την ταινία, ο καθένας με διαφορετικό τρόπο. Οτιδήποτε συνέβαινε απλώς το συμπεριλαμβάναμε, για παράδειγμα αν έβρεχε συνεχίζαμε να γυρνάμε μέσα στη λάσπη ή όταν δεν είχαμε φώτα χρησιμοποιούσαμε το φυσικό φως και τα κεριά. Όταν κάνεις μια ταινία την οποία δεν αντιμετωπίζει ως καθαρό, βιομηχανικό προϊόν και την κάνεις χειροποίητα είναι διαφορετική η αίσθηση. Εκεί κάναμε πρόβα όλοι μαζί επί 1,5 μήνα, τρώγαμε μαζί, περπατούσαμε, πίναμε, βλέπαμε ταινίες, χορεύαμε, ακούγαμε μουσική. Ήταν ακριβώς η αίσθηση σαν να πήγαινες κατασκήνωση και στο τέλος να ανεβάζεις ένα μικρό θεατρικό. Η ταινία ήταν αυτό το μικρό θεατρικό.

Γίνεται αντιληπτό μέσα στην ταινία, πως προκειμένου οι κοινότητες να επιβιώσουν, να ανθήσουν και να συνεχίσουν να υπάρχουν πρέπει να συνεργάζονται. Πιστεύετε ότι είναι αυτή μια επιλογή που έχουμε σαν ανθρωπότητα σήμερα;

Δεν ξέρω αν μπορώ να το απαντήσω αυτό, γιατί δεν υπάρχει, νομίζω, μια απάντηση και αυτό είναι το ωραίο. Για παράδειγμα η δική μου γενιά βίωσε την πραγματικότητά της διαφορετικά από τη δική σου και τη νεότερη γενιά με τα social media και την πανδημία που άλλαξε πολλά στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο.

Αυτό που βλέπω εγώ είναι πως έχει αρχίσει και υπάρχει μια τεράστια όρεξη για τη δημιουργία κοινοτήτων σε φυσικό χώρο, όχι μέσω υπολογιστών και κοινωνικών δικτύων, αλλά από κοντά, άνθρωποι που θέλουν να έρθουν κοντά για να φτιάξουν και να μοιραστούν. Ας πούμε οι κινηματογράφοι ρεπερτορίου, τα μικρά και ανεξάρτητα σινεμά, γίνονται πλέον τα κέντρα ολόκληρων γειτονιών, εκεί όπου οι προγραμματιστές είναι νέα παιδιά που είναι σινεφίλ, πολιτικοποιημένα, που παίζουν ταινίες που έχουν να κάνουν με τον φασισμό, τη μετανάστευση, την απαλλοτρίωση του είναι, οπότε υπό αυτό το πρίσμα είμαι φοβερά αισιόδοξη.

Το βλέπω αυτό και από δικές μου ταινίες που μπορεί στην αρχή να παίρνουν μικρή διανομή, όμως σταδιακά βλέπεις πως αποκτά η κάθε μια τη δική της πορεία, επειδή την παίρνει ένας μικρός κινηματογράφος για δυο προβολές, κάποιος άλλος για μια εβδομάδα, άλλος για δυο και πάει λέγοντας. Συνεπώς οι ταινίες συνεχίζουν να «ζουν» στην οθόνη επειδή υπάρχει όλο αυτό το δίκτυο των ανεξάρτητων προγραμματιστών.

Πάντα έλεγα, από μικρή, πως η κινηματογραφική αίθουσα είναι το προσωπικό μου καταφύγιο, γιατί όσες φορές την έχω χρειαστεί, είναι εκεί.

Ναι, η αίθουσα είναι ναός.

Θα ήθελα να μου πείτε αν θεωρείτε πως υπάρχει κάποιος χαρακτήρας στην ταινία που να αντικατοπτρίζει την ιδιότητα του σκηνοθέτη, για παράδειγμα ο χαρτογράφος μοιάζει πολύ με εσάς, από την άποψη ότι γνωρίζει την αλήθεια και καταγράφει τα μελλούμενα.

Έκανες ένα ακόμη σχόλιο με το οποίο ταυτίζομαι απόλυτα και να σου πω την αλήθεια είναι αυτό το σώμα με τα δύο πρόσωπα, το ένα είναι ο χαρτογράφος και το άλλο είναι ο Walt ως παρατηρητής. Δηλαδή ο ένας ο παρατηρητής, ο άλλος ο χαρτογράφος που και οι δυο με τις γνώσεις που έχουν, ο ένας αποφασίζει να μη κάνει τίποτα και ο άλλος μέσα από τη συνεργασία του με την εξουσία καταστρέφει τον κόσμο. Αυτό είναι ο φόβος μου. Καταστρέφουν και οι δυο τον κόσμο που αγαπούν και γι' αυτό θεωρώ και τους δυο πολύ τραγικούς χαρακτήρες και ταυτίζομαι μαζί τους, γιατί τον αγαπούν αυτόν τον κόσμο, τον σέβονται και δεν καταλαβαίνουν πώς με έναν πάρα πολύ ύπουλο τρόπο τον διαλύουν, ακριβώς επειδή δεν έχουν αντιστάσεις, επειδή δεν αποτελούν μέρος μιας κοινότητας. Από τη στιγμή που δεν συνομιλούν με την κοινότητα, ουσιαστικά καταπίνονται από την εξουσία, από το σύστημα που υπηρετούν.

Αυτό είναι ο καθημερινός μου φόβος όταν ξυπνώ, το γεγονός πως έχουμε φτάσει πια σε ένα σημείο που δεν ξέρουμε τι σημαίνει κριτική, τι σημαίνει δράση και αντίδραση, γιατί πιστεύουμε πως με το να μπαίνουμε στα social media συμμετέχουμε, ενώ στην ουσία απλά καταναλώνουμε. Γι’ αυτό, νομίζω, ήθελα να κάνω αυτήν τη ταινία, ήταν επιτακτική ανάγκη. Ξέρεις, πιστεύω στο σύμπαν και πιστεύω στη μοίρα χωρίς να είμαι μοιρολάτρισσα, το αντίθετο, γιατί ως γυναίκα σκηνοθέτης δεν σε παίρνει να είσαι μοιρολάτρης, διαφορετικά εξαφανίζεσαι. Ήρθε όμως για κάποιον λόγο αυτό το κείμενο ξαφνικά στο e-mail μου. Και ήμουν έτοιμη γι’ αυτό.

Σας ευχαριστώ πολύ!

Και εγώ για τις ωραίες ερωτήσεις!

INFO
Η ταινία «Harvest» κυκλοφορεί ήδη στις αίθουσες από το Cinobo.