Δεν είναι πολλές οι ταινίες που ασχολούνται άμεσα με την μεγαλύτερη μέρα του πολέμου. Ίσως το μεγαλεπήβολο του εγχειρήματος, ίσως η σεμνότητα απέναντι στην Ιστορία, πάντως είναι ζήτημα αν υπάρχουν μια ντουζίνα έργα που πραγματεύονται την επιχείρηση. Ακολουθεί η βασική πεντάδα – και οι «αλλαγές» δεν είναι και τόσο αξιόμαχες.
«Την 6η Μέρα» (D Day the Sixth of June, 1956) του Χένρι Κόστερ
Δευτερεύον δράμα με την σφραγίδα του ελέγχου ποιότητας ενός στυλίστα της εποχής, που όμως έχει και την συνήθη του στατικότητα και θεματικά προσπαθεί να παντρέψει το επικείμενο δράμα με την ρομαντική προδιάθεση των δύο ηρώων που αναπολούν την προπολεμική αθωότητα. 11 χρόνια μετά το ίδιο το γεγονός, ο αποδραστισμός ήταν...αναπόδραστος, εύσημο όμως στην χημεία (Ρόμπερτ) Τέιλορ και Ρίτσαρντ Τοντ – που θα τον ξανασυναντήσουμε σε άλλη μια ταινία της λίστας.
«Η Πιο Μεγάλη Μέρα του Πολέμου» (The Longest Day, 1962) των Κεν Άνακιν, Άντριου Μάρτον, Μπέρνχαρντ Βίκι, Γκερντ Όζβαλντ
Μια τέτοια ιστορία επιτάσσει ένα τέτοιο καστ. Ο θρυλικός παραγωγός Ντάριλ Ζάνουκ συγκέντρωσε έναν γαλαξία αστέρων – με το προνόμιο κάποιοι εξ αυτών να υπηρέτησαν στον 2ο Πόλεμο και κάποιοι μάλιστα να συμμετείχαν στην Απόβαση καθαυτή. Χένρι Φόντα, Ρίτσαρντ Μπάρτον, Σον Κόνερι, Ρόμπερτ Μίτσαμ, Τζον Γουέιν, Ροντ Στάιγκερ δίνουν μια ένδειξη παρουσίας και καθήκοντος, ενώ ο επίσης συμμετέχων Ρίτσαρντ Τοντ, που αναφέραμε πρωτύτερα, ήταν αλεξιπτωτιστής την ημέρα της απόβασης. Το έργο, πέραν αντικειμενικής κριτικής ίσως για κάποιους, είναι μια ντοκιματερίστικη καταγραφή, μια τρίωρη απότιση τιμής στην οργάνωση και την εκτέλεση της, πράγματι πιο μεγάλης μέρας ενός πολέμου, ίσως κι ενός αιώνα.
«Overlord» (1975) του Στιούαρτ Κούπερ
Την προτείνουμε σε σας, όπως την προτείνουμε και σε μας (αδιάβαστοι...), καθώς τούτο βρετανικό, ασπρόμαυρο και φεστιβαλικό φιλμ (Βερολίνο και Κάννες εκείνης της χρονιάς, μεταξύ άλλων), μοιάζει Μάλικ πριν το Μάλικ, παραπέμπει στην φρικώδη εσωτερικότητα του επικείμενου θανάτου κι έχει κι έναν Τζον Άλκοτ («Μπάρι Λίντον») στην φωτογραφία που μας ξεθαρρεύει ακόμα περισσότερο.
«Οι 4 της Ηρωϊκής Ταξιαρχίας» (The Big Red One, 1980) του Σάμ Φούλερ
Βασικό σκληροτράχηλο πολεμικό δράμα, αμιγές και ακέραιο στην ζυμωμένη ιδιοσυγκρασία του (ο Φούλερ είναι «απόφοιτος» του Πολέμου), γυρίστηκε με πολύ χαμηλό προϋπολογισμό, ταλαιπωρήθηκε ιδιαίτερα στο μοντάζ, ωστόσο στην τελική της (βλέπε αρχική) μορφή που παρουσιάστηκε επτά χρόνια μετά τον θάνατο του σκηνοθέτη, αστραφτοκοπάει σκόνη και αίμα, πολεμική αλήθεια και κερδισμένη αντιπολεμική δόξα.
«Η Διάσωση του Στρατιώτη Ράιαν» (Saving Private Ryan, 1998) του Στίβεν Σπίλμπεργκ
Ταινία δύο δραματουργικών προσώπων, μια της δραματοποίησης ενός ντοκουμέντου και μια της μυθοπλαστικής, «μικρής» της ιστορίας. Για το έργο, παρά την ακαδημαϊκή του αναγνώριση, μπορείς να έχεις κεφαλαιώδεις ενστάσεις που εξανεμιζονται ωστόσο στο δίκαια περίφημο πρώτο της μέρος. Σ' αυτό ο Σπίλμπεργκ τεντώνει ριζοσπαστικά τα όρια της κατάδειξης αλλά και των δυνατοτήτων του μέσου, σκηνοθετώντας μια οριακή, σχεδόν εξωφρενικής έντασης «σωματική» εμπειρία που αποτελεί από μόνη της την μεγαλύτερη και ευθύτερη αντιπολεμική νύξη που κατάφερε το σινεμά ως σήμερα.
