Essential Cinema #164: «Εξότικα» (1994) του Ατόμ Εγκογιάν

Το cinemagazine συγκεντρώνει μερικές από τις καλύτερες ταινίες που έγιναν ποτέ και γράφει γι' αυτές. Σήμερα το «κινηματογραφικό στριπτίζ» του Ατόμ Εγκογιάν που αποκαλύπτει την αλήθεια πίσω από τα πρόσωπα και μας ταξιδεύει ως την πιο εξωτική πλευρά της ανθρώπινης ύπαρξης.

Από τον Χρήστο Μήτση
Essential Cinema #164: «Εξότικα» (1994) του Ατόμ Εγκογιάν

Το σινεμά του Ατόμ Εγκογιάν - έντονα προσωπικό και ιδιόμορφα ακατάτακτο - μοιάζει να συνορεύει σε πολλά σημεία με εκείνο του φανταστικού χωρίς, όμως, να τα συνδυάζει κάποιο κοινό ορατό κλισέ. Η αφετηρία, παρ' όλα αυτά, είναι η ίδια. Ανάμεσα στους ανθρώπους και την πραγματικότητα υπάρχει πάντα μια απόσταση, ένα κενό, το οποίο καλύπτεται συχνά, αν όχι πάντα, με τη γέφυρα της φαντασίας,

Η μοναξιά, η απόγνωση και η έλλειψη επικοινωνίας - κατανόησης μετατρέπονται για του ήρωες του Εγκογιάν σε εμμονές και μεταμορφώνονται σε προσωπικές μυθολογίες (ιστορίες ή φαντασιώσεις). Δεν είναι εδώ οι χαρακτήρες που είναι παράξενοι, είναι οι επιθυμίες τους που, βγαίνοντας στην επιφάνεια, τους κάνουν παράξενους, αποκαλύπτοντας το χώρο που η φαντασία συγκρούεται με την πραγματικότητα: το κινηματογραφικό βασίλειο του Καναδού δημιουργού, ένα τοπίο εξ ορισμού αχαρτογράφητο και εξωτικό.

Στο μπαρ «Εξότικα», το οποίο συμπεριλαμβάνει και πρόγραμμα στριπτίζ, η Κριστίνα δουλεύει ως χορεύτρια, ο Έρικ ως ντισκ τζόκεϊ, ενώ η Ζόε είναι η ιδιοκτήτρια. Ανάμεσα στους θαμώνες, ένας εφοριακός και ένα μαγαζάτορας - εισαγωγέας εξωτικών ζώων. Όλοι τους περιστρέφονται γύρω από την πίστα, στα τραπέζια και πίσω από τους καθρέφτες, αυτό, όμως, το οποίο πραγματικά τους ενώνει είναι οι κοινές μνήμες και εικόνες που κουβαλούν. Μνήμες και εικόνες. Να δυο σημεία - κλειδιά για την είσοδό μας στο «Εξότικα», αλλά και τον κόσμο του Εγκογιάν, εκεί όπου η ιστορία, το παρελθόν δηλαδή, συναντά το φανταστικό και την επιθυμία.

Ένα μαγευτικό ταξίδι ως τα σύνορα της πιο εξωτικής χώρας, της ίδιας της ζωής

Οι φαντασιώσεις είναι κι αυτές ένα κομμάτι του εαυτού μας, ένα πρίσμα μέσα από το οποίο ο Ατόμ κοιτάζει - και μας παρουσιάζει - τους ήρωές του. Ανθρώπους που προσποιούνται, που μεταμορφώνονται, που αναγκάζονται να παίξουν ρόλους, όπως συμβαίνει και σε όλες τις προηγούμενες ταινίες του. Ένας γιος που αλλάζει οικογένεια στο «Next of Kin», ταυτότητες που χάνονται και βρίσκονται στο «Family Viewing», ψευδαισθήσεις και μνήμες στο «Speaking Parts» και το «Adjuster», επικοινωνία μέσα από τις εικόνες και τους ρόλους στο «Calendar».

Ξανά πίσω στην εικόνα. Για τον Εγκογιάν δεν είναι μόνο ο τρόπος με τον οποίο (ή μέσα από τον οποίο) βλέπει τους ανθρώπους, αλλά και ο τρόπος με τον οποίο οι ήρωές του κοιτάζουν την πραγματικότητα. Στο «Εξότικα» τα πάντα δομούνται μέσα από μια ηδονοβλεπτική λογική και μια διαστροφική σεξουαλικότητα. Παιχνίδια βλεμμάτων, καθρέφτες, στριπτίζ, το παιχνίδι της πρόκλησης που φτάνει ως λίγο πριν το άγγιγμα. Όλα υπονοούνται και τίποτα δεν καταδηλώνεται, όπως άλλωστε και στη σκηνοθετική λογική. Η ιστορία (ο μύθος) της ταινίας μας παρουσιάζεται με αποσπασματικό τρόπο, σαν ένα παζλ που αναμένουμε να συμπληρωθεί. Από την άλλη, οι χαρακτήρες απογυμνώνονται μ' ένα δεξιοτεχνικό στριπτίζ, δύο παράλληλες δηλαδή δραματουργικές μέθοδοι οι οποίες θα συναντηθούν στο αποκαλυπτικό φινάλε.

Ο εξαιρετικά σύνθετος και πολυδιάστατος κινηματογραφικός κόσμος του Ατόμ Εγκογιάν βρίσκει στο «Εξότικα» την πλέον ώριμη έκφρασή του. Το παιχνίδι με τις εικόνες και τον τρόπο θέασής τους γίνεται εξαιρετικά γοητευτικό, η πρωτοτυπία της αφηγηματικής δομής ξαφνιάζει, οι χαρακτήρες περιγράφονται σε βάθος, η μουσική επένδυση του Μίκαελ Ντάνα είναι άκρως λειτουργική, ενώ οι σεναριακές εκπλήξεις και ανατροπές ολοκληρώνουν το αναπάντεχο του όλου εγχειρήματος.

Συνολικά ένα μαγευτικό ταξίδι ως τα σύνορα της πιο εξωτικής χώρας, της ίδιας της ζωής, όπως τη βλέπει ο εξερευνητικός φακός του Ατόμ Εγκογιάν.

EXOTIXA
ΚΑΝΑΔΑΣ, 1996
Σκηνοθεσία:
 Ατόμ Εγκογιάν Σενάριο: Ατόμ Εγκογιάν Φωτογραφία: Πολ Σαρόσι Μουσική: Μίκαελ Ντάνα Πρωταγωνιστούν: Μία Κίρσνερ, Ηλίας Κοτέας, Αρσινέ Χατζιάν, Μπρους Γκρίνγουντ Διάρκεια: 103’