Essential Cinema #141: «Το Μεροκάματο του Τρόμου» (1953) του Ανρί-Ζορζ Κλουζό

Το cinemagazine συγκεντρώνει μερικές από τις καλύτερες ταινίες που έγιναν ποτέ και γράφει γι΄ αυτές. Σήμερα το αριστούργημα του Κλουζό, μια «ισχυρή γροθιά στο στομάχι» όπως το είχε περιγράψει ο ηθοποιός Έντουαρντ Τζ. Ρόμπινσον, μέλος της κριτικής επιτροπής στο Φεστιβάλ Καννών τη χρονιά που βραβεύτηκε η ταινία με τον Χρυσό Φοίνικα.

Από τον Λουκά Κατσίκα
Essential Cinema #141: «Το Μεροκάματο του Τρόμου» (1953) του Ανρί-Ζορζ Κλουζό

Κάθε φορά που κατηγορούσε κανείς τον Κλουζό για μισανθρωπισμό και άκρατο μηδενισμό έφερνε συνήθως ως παράδειγμα τις ταινίες του. Στο εσωτερικό τους, άνθρωποι δολοπλοκούν και αλληλοσπαράσσονται, ήρωες πέφτουν θύματα των δυσοίωνων συνθηκών που δημιούργησαν για τον εαυτό τους, κοινωνίες βυθίζονται στην καχυποψία και το μίσος και το κακό αφήνεται ανενόχλητο να απλώσει τα πλοκάμια του. 

Το «Μεροκάματο του Τρόμου» θα μπορούσε να αποτελέσει αδιάσειστο στοιχείο στον παραπάνω ισχυρισμό, αν ο Κλουζό δεν πλαισίωνε τους χαρακτήρες του με τον αντιφατικό συνδυασμό αγάπης και περιφρόνησης που επιφύλασσε για τα περισσότερα δημιουργήματά του, παρά το γεγονός ότι το σενάριο υπόσχεται για αυτούς ένα ταξίδι κατευθείαν στην κόλαση: Σε μια πάμφτωχη γειτονιά της Νότιας Αμερικής, τέσσερις άνδρες αναλαμβάνουν να μεταφέρουν δυο καμιόνια φορτωμένα με μεγάλο και εξαιρετικά επικίνδυνο φορτίο νιτρογλυκερίνης έναντι αδράς αμοιβής. Αρκεί τα φορτηγά με το εκρηκτικό και ευαίσθητο σε κραδασμούς υλικό να υπερβούν τα εμπόδια (πράγμα μάλλον απίθανο) και να φτάσουν στον προορισμό τους.

Ο σκηνοθέτης πατά το γκάζι στο τέρμα και δεν ελαττώνει ταχύτητα, παρά μόνο για να τσεκάρει αν ο θεατής βρίσκεται ακόμα με κομμένη την ανάσα

Ο Κλουζό μετατρέπει την τεταμένη πορεία των τεσσάρων σε συγκλονιστική αλληγορία της ανθρώπινης κατάστασης, της αποτυχίας να νικήσουμε οτιδήποτε μας κάνει να μοιάζουμε με τίποτα περισσότερο από μικροσκοπικά έντομα έτοιμα ανά πάσα στιγμή να συντριβούν κάτω από το δυσβάσταχτο βάρος του σύμπαντος. Και το κάνει με τον πιο γλαφυρό τρόπο. Ο ιδρώτας που νοτίζει τα κουρασμένα και νευρικά σώματα, η σκόνη και η βρομιά που γίνονται ένα με τα ρούχα, ο δρόμος που απλώνεται μπροστά ατελείωτος και γεμάτος παγίδες, η παγερή αμφιβολία για το πότε ακριβώς ο θάνατος θα χτυπήσει τους απεγνωσμένους αυτούς ταξιδιώτες γίνεται σκιά που πέφτει βαριά και σκοτεινή πάνω στην ανατριχιαστική διαδρομή.

Πόσοι θα απομείνουν ζωντανοί, ως πότε και με ποιο ακριβώς τίμημα; 

Ύστερα από μια σχολαστική πρώτη ώρα, που συστήνει αβίαστα τους ήρωες και τις συγκυρίες ζωής οι οποίες τους ωθούν σε μια τέτοια πράξη απελπισίας, ο σκηνοθέτης πατά ξαφνικά το γκάζι του φιλμικού του οχήματος στο τέρμα και δεν ελαττώνει ταχύτητα, παρά μόνο στα σημεία όπου θέλει να τσεκάρει αν ο θεατής βρίσκεται ακόμα με κομμένη την ανάσα, ή αν το σασπένς διατηρεί τη σαδιστική του αποτελεσματικότητα. 

Η ταινία ιχνηλατεί μια αβάσταχτα αγωνιώδη πορεία για να κορυφωθεί στο φινάλε με μια ειρωνική και τραγική νότα που τσακίζει. Ο Κλουζό μπορεί να οικτίρει τη μοίρα της ανθρώπινης ύπαρξης. Δεν μπορεί, όμως, να μην απελπίζεται βλέποντας τέσσερις άντρες να υπογράφουν τον αφανισμό τους στο όνομα ενός απόλυτου παραλογισμού.

LE SALAIRE DE LA PEUR
ΓΑΛΛΙΑ, 1953
Σκηνοθεσία:
Ανρί-Ζορζ Κλουζό Σενάριο: Ανρί-Ζορζ Κλουζό, Ζερόμ Ζερόνιμι Φωτογραφία: Αρμάν Τιράρ Μουσική: Ζορζ Ορίκ Πρωταγωνιστούν: Ιβ Μοντάν, Σαρλ Βανέλ, Φόλκο Λούλι, Πέτερ βαν Έικ  Διάρκεια: 148’