Essential Cinema #136: «Η Λεωφόρος της Δύσης» (1950) του Μπίλι Γουάιλντερ

Το cinemagazine συγκεντρώνει μερικές από τις καλύτερες ταινίες που έγιναν ποτέ και γράφει γι΄ αυτές. Σήμερα ίσως η σπουδαιότερη δημιουργία που έχει γίνει ποτέ για τον παρασκηνιακό κόσμο του θεάματος: μια βαθύτατα ειρωνική και απομυθοποιητική ματιά πάνω στους ψευδαισθητικούς μηχανισμούς του σινεμά.

Από τον Λουκά Κατσίκα
Essential Cinema #136: «Η Λεωφόρος της Δύσης» (1950) του Μπίλι Γουάιλντερ

Σε μια γοτθική έπαυλη του Μπέβερλι Χιλς, απομονωμένη σε κάποιον παράδρομο τον οποίο μπορεί κανείς να προσπεράσει δίχως να προσέξει, κατοικεί η Νόρμα Ντέσμοντ: Μια ξεπεσμένη σταρ του βωβού κινηματογράφου η οποία προσμένει καθημερινά την πολυπόθητη στιγμή μιας θριαμβευτικής καλλιτεχνικής επανόδου που δεν λέει ποτέ να έρθει. 

Στωική συντροφιά της στέκει εδώ και χρόνια ο πιστός της μπάτλερ (τον υποδύεται ο σκηνοθέτης Έριχ φον Στροχάιμ), μοναδική παρέα της στο αχανές οίκημα, μέχρι τη μέρα που από τον έξω κόσμο εισβάλλει ξαφνικά ένας άνεργος και απένταρος νεαρός σεναριογράφος. Περνά τη βαριά σιδερένια πύλη του σπιτιού και εισχωρεί στο αραχνιασμένο σύμπαν της αλλοτινής κινηματογραφικής βασίλισσας για να την συνεπάρει, όχι μόνο χάρη στην ακαταμάχητη νιότη του αλλά και λόγω της υπόσχεσης που της δίνει ότι θα την βοηθήσει στην ολοκλήρωση ενός σεναρίου το οποίο θα εγγυηθεί τη μεγαλοπρεπή επιστροφή της στη μεγάλη οθόνη. Μόνο που η σχέση εξάρτησης που αναπτύσσεται μεταξύ τους θα αποβεί μοιραία.

Ο Γουάιλντερ αποκαλύπτει τη χολιγουντιανή βιομηχανία ονείρων ως έναν αδυσώπητο και σχεδόν βαμπιρικό μηχανισμό, ένα παραισθητικό σύμπαν χτισμένο από τις παράνοιες και τις ολέθριες μεγαλομανίες των κατοίκων του

Χρησιμοποιώντας ως ανορθόδοξο αφηγητή ένα πτώμα, όπως το βλέπουμε στην αρχή κιόλας του φιλμ να πλέει στα ήσυχα νερά μιας πισίνας, έχοντας ως πρωταγωνίστρια μια σχεδόν απόκοσμη γυναικεία φιγούρα που κατρακυλά προοδευτικά στην τρέλα και τοποθετημένη στο εσωτερικό ενός ζοφερού οικήματος, το οποίο μοιάζει στοιχειωμένο από τα ανείπωτα μυστικά και τις βαριές σκιές ενός ένδοξου παρελθόντος που χάθηκε ανεπιστρεπτί, η δημιουργία του Γουάιλντερ ίσως δεν έχει χαρακτηριστεί άδικα ως «η απόλυτη ταινία τρόμου που έγινε ποτέ για το Χόλιγουντ». 

Τραβώντας με βία την αυλαία που χωρίζει την πραγματικότητα από την φαντασιακή αναπαράστασή της και την σκηνή του θεάματος από το σκοτεινό παρασκήνιο, ο Γουάιλντερ αποκαλύπτει τη χολιγουντιανή βιομηχανία ονείρων ως έναν αδυσώπητο και σχεδόν βαμπιρικό μηχανισμό που αντιμετωπίζει κάθε μέλος του ως αναλώσιμο είδος, καπηλεύεται την ανθρώπινη δυστυχία και χτίζει το παραισθητικό σύμπαν του πάνω στις παράνοιες και τις ολέθριες μεγαλομανίες των κατοίκων του.

Παγιδευμένη στον ιστό αυτού του απατηλού κόσμου, η Νόρμα Ντέσμοντ είναι ένας κινούμενος αναχρονισμός για τον οποίο η μοντέρνα εποχή δεν επιφυλάσσει καμιά θέση και κανέναν οίκτο, μια τραγική φιγούρα μονίμως χαμένη στους δαιδάλους του πλανεμένου της μυαλού και διαρκώς μεθυσμένη με το όραμα της αθανασίας και της αιώνιας νιότης που της έταξε το κινηματογραφικό μέσο. Εκείνο που τόσο αφοσιωμένα υπηρέτησε σε όλη της τη ζωή. 

Αυτή η παράξενα μελαγχολική σύμπραξη ανθρώπων και φαντασμάτων κάτω από τους λόφους του Χόλιγουντ εξακολουθεί να απλώνει στον θεατή το χέρι για ένα ταξίδι σε ένα δηλητηριώδους ομορφιάς κόσμο

Με μια αλησμόνητη ερμηνεία, η οποία επέστρεψε την ηθοποιό από τη μακροχρόνια εξορία της και της χάρισε μια υποψηφιότητα στα βραβεία Όσκαρ, η Γκλόρια Σουάνσον κατορθώνει και διανύει την απόσταση που χωρίζει το δέος από την αποστροφή, δυο συστατικά που εμπεριέχονται σε ίσες δόσεις στο εσωτερικό του σύνθετου και ακραίου χαρακτήρα τον οποίο ενσαρκώνει.

Την ίδια απόσταση, όμως, φαίνεται να βαδίζει μαζί της και ολόκληρη η ταινία. Ακροβατώντας επάνω στο τεντωμένο σχοινί που γεφυρώνει το μακάβριο με το σκοτεινά κωμικό, το μελόδραμα από το φιλμ νουάρ και την καυστική ειρωνεία από την πιο συμπονετική θλίψη, η εξαίρετη «Λεωφόρος» του Γουάιλντερ στάθηκε μια πολύ θαρραλέα ταινία για την εποχή της. Όχι μόνο επειδή επιχείρησε μια σφοδρή δαγκωματία στο πανίσχυρο χέρι που την τάιζε αλλά και γιατί ζητούσε από το κοινό της να ισορροπήσει μαζί της στο ίδιο επικίνδυνο σχοινί. 

Πολλές δεκαετίες πλέον μετά την πρώτη της κυκλοφορία, αυτή η παράξενα μελαγχολική σύμπραξη ανθρώπων και φαντασμάτων κάτω από τους λόφους του Χόλιγουντ εξακολουθεί να απλώνει στον θεατή το χέρι για ένα ταξίδι σε έναν δηλητηριώδους ομορφιάς κόσμο όπου τα όνειρα και οι εφιάλτες, το παντοτινό και το εφήμερο, το αληθινό και το ψεύτικο βρίσκονται μόλις μια ανάσα μακριά. 

Sunset Boulevard 
ΗΠΑ, 1950
Σκηνοθεσία:
Μπίλι Γουάιλντερ Σενάριο: Τσαρλς Μπράκετ, Μπίλι Γουάιλντερ, Ντ. Μ. Μάρσμαν Τζούνιορ Φωτογραφία: Τζον Φ. Σέιτζ Μουσική: Φραντς Γουάξμαν Πρωταγωνιστούν: Γουίλιαμ Χόλντεν, Γκλόρια Σουάνσον, Έριχ φον Στροχάιμ, Νάνσι Όλσον, Φρεντ Κλαρκ, Τζακ Γουέμπ Διάρκεια: 110’