Δεν είναι ούτε η φιλμογραφία της - πάνω από 70 συνολικά ταινίες - ούτε και τα μουσικά άλμπουμ της αυτά που εκτόξευσαν την Τζέιν Μπίρκιν στην κορυφή της ιεραρχίας των πολιτιστικών προτύπων της Γαλλίας. Ήταν απλά ο αέρας της στους οργασμούς του ιστορικού τραγουδιού «Je Τ Aime... Moi Non Ρlus», οι θυελλώδεις σχέσεις της με κραταιούς άντρες της τέχνης, όπως ο Σερζ Γκενσμπούργκ και ο Τζον Μπάρι, ήταν η βεβαιότητα μιας ντίβας της παρόρμησης και του αυτοσχέδιου πάρτι, η προσωποποίηση του πολυκύμαντου έρωτα, το S στο swingin...
Η Μπίρκιν γεννήθηκε στο Λονδίνο, από έναν πατέρα αξιωματούχο του Βασιλικού Ναυτικού και κατάσκοπο στο Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και μια μητέρα, ηθοποιό σε μιούζικαλ του Νόελ Κάουαρντ. Βοηθούμενη, αρκετά νωρίς, από ένα παρουσιαστικό που κόβει την ανάσα, αναμείχθηκε με το θορυβώδες πλήθος του δεύτερου μισού της δεκαετίας του '60 στο Λονδίνο, έγινε η μούσα της Κάρναμπι Στριτ και το άλλοθι των κοριτσιών που παίζουν με όσα ρίσκα συνεπάγεται αυτό, στις παρέες των τρελών θαμώνων των κλαμπ της εποχής. Εγινε η «ξανθιά» στο «Βlow Up» του Αντονιόνι και σφράγισε έτσι τη θέση της εικόνας της στο πάνθεον των πρωταγωνιστών του swingin Λονδίνου για πάντα. Η συνέχεια της πορείας της είναι καταγεγραμμένη ιστορικά και αποτελεί ένα βασικό κομμάτι της ποπ κουλτούρας: η κορωνίδα του συμβολισμού της σεξουαλικής απελευθέρωσης του τέλους της δεκαετίας του 60 ήρθε με το «Je Τ Aime... Moi Non Ρlus».
Γραμμένο από τον Σερζ Γκενσμπούργκ, το «Je Τ Aime... Moi Non Ρlus» ηχογραφήθηκε το 1968 για την τότε ερωμένη του Γάλλου μουσικού, Μπριζίτ Μπαρντό αλλά κατόπιν παράκλησης της ίδιας, δεν κυκλοφόρησε στην αγορά. Η Μπαρντό φοβήθηκε την αρνητική κριτική από το κατεστημένο της εποχής που δεν θα δεχόταν εύκολα στα χρηστά της ήθη, μια κοπέλα να βογκάει ηδονικά πάνω σε ένα μελωδικό «χάσιμο», ψιθυρίζοντας στίχους όπως «Είσαι το κύμα, είμαι το γυμνό νησί» ή «Ο σαρκικός έρωτας είναι ένα αδιέξοδο» απέναντι σε στίχους του αρσενικού ρόλου όπως «Πάω και έρχομαι ανάμεσα στα νεφρά σου».
Αυτό που αρνήθηκε η Μπαρντό, το δέχτηκε με χαρά το 1969, η νέα ερωμένη του Γκενσμπούργκ, Τζέιν Μπίρκιν. Σήμερα η Μπίρκιν δηλώνει ευθαρσώς ότι το έκανε επειδή ήταν τρελή από έρωτα. «Δεν ήθελα να βρεθεί κάποια άλλη σε έναν τηλεφωνικό θάλαμο και να το τραγουδήσει αντί για μένα. Ομολογώ ότι δεν το έκανα για ευγενείς σκοπούς».
Η επίδραση του τραγουδιού ήταν πραγματικά τρικυμιώδης: χωρίς αυτό, η Ντόνα Σάμερ και ο Τζόρτζιο Μόροντερ δεν θα εμπνέονταν το υπνωτιστικό ντίσκο όργιο του «Love To Love You Βaby» με τα 16 λεπτά συνεχούς οργασμού. Μάλιστα με μια κίνηση υπόκλισης, έκαναν μια διασκευή του που συμπεριέλαβαν στο σάουντρακ της ταινίας «Τhank God Its Friday».
Η όλη ιστορία με το συγκεκριμένο τραγούδι έδωσε τόσο μεγάλη ώθηση στην καριέρα της Μπίρκιν που για τα επόμενα κάποια χρόνια, οι κινήσεις της ήταν ταυτισμένες με αυτό. Στην ταινία του 1973 «Δον Ζουάν» υποδύθηκε την ερωμένη της... Μπαρντό και το 1975 πρωταγωνίστησε στην ταινία «Je Τ Aime... Moi Non Ρlus», το σκηνοθετικό ντεμπούτο του Γκενσμπούργκ, μια τολμηρή ματιά στην αμφιλεγόμενη σεξουαλικότητα. Ο ρόλος της στην ταινία της πρόσφερε μια υποψηφιότητα για βραβείο Σεζάρ...
Μέλος του Τάγματος της Βρετανικής Αυτοκρατορίας...
...αλλά και του Εθνικού Τάγματος Αρετής της Γαλλίας
Η Τζέιν Μπίρκιν παραδέχόταν ότι «είναι πολύ περίεργο να παραγράφεται το παραβατικό, σκανδαλώδες παρελθόν σου, τόσο εύκολα και να παίρνεις το χρίσμα του τάγματος της βρετανικής αυτοκρατορίας...». Η συνεισφορά της στον ευρωπαϊκό πολιτισμό ξεπερνάει τη δράση της στον κινηματογράφο και τη μουσική βιομηχανία: η Μπίρκιν περισσότερο, ως φιγούρα που δεν «χώραγε» στο στενό πλαίσιο της ματαιοδοξίας, πρόσφερε στο κοινό, ένα πρόσωπο πιο άνετο, πιο απελευθερωμένο από «γυναικείες συμβάσεις» και σίγουρα πιο τολμηρό. Η δράση της με τη Διεθνή Αμνηστία την έφερε κοντά στις σύγχρονες πληγές του κόσμου, στους πόλεμους της Ρουάντα και της Βοσνίας αλλά και στο τεράστιο μεταναστευτικό κύμα - όχι σαν «μαϊντανό για τους παπαράτσι» αλλά από ένα ενδιαφέρον που έχει να κάνει με την ανήσυχη φύση της.
Σύντομα, η κοινότητα της εναλλακτικής κυρίως ποπ της Δύσης, συνειδητοποίησε τη δύναμη της εικόνας της και φρόντισε να την αγκαλιάσει: στην πόρτα της άρχισαν να «συνωστίζονται» καλλιτέχνες όπως η Μπεθ Γκίμπονς των Portishead, οι Placebo, οι Franz Ferdinand αλλά και ο Ρούφους Γουέινραϊτ και ο Μπρετ Αντερσον μεταξύ άλλων για ένα ντουέτο μαζί της ή για να δεχτεί να ερμηνεύσει με τα -ακόμα!- σπασμένα γαλλικά της ένα δικό τους τραγούδι. Στο σινεμά θα μείνει αξέχαστη στην «Πισίνα» του Ζακ Ντερέ, στα «Death on the Nile» και «Evil Under the Sun», ως βασική ύποπτος της Αγκαθα Κρίστι, στο «French Intrigue» του Πιερ Κοραλνίκ, το δραματοποιημένο ντοκιμαντέρ «Jane B. for Agnes V.» της Ανιές Βαρντά, στην «Ωραία Καυγατζού» του Ζακ Ριβέτ και το «On Connait la Chanson» του Αλέν Ρενέ. Οι σκηνοθέτες αγάπησαν το ατίθασο πρόσωπό της όχι με τον τρόπο που λάτρευαν τις απρόσιτες ντίβες του γαλλικού σινεμά, αλλά με τρυφερότητα κι έναν σεβασμό που φαίνεται να τον επιβάλλει ακούσια η ίδια.
Το 2022 η κόρη της, Σαρλότ Γκενσμπούργκ, «αντίκρυσε» με τον κινηματογραφικό της φακό την Τζέιν Μπίρκιν στο ντοκιμαντέρ «Τζέιν και Σαρλότ» (Jane par Charlotte), μια ειλικρινή καταγραφή της σχέσης μητέρας - κόρης, τρυφερά αποδεσμευμένο από το κοινό αίσθημα επιφυλακτικότητάς τους, που αξίζει να αναζητήσετε.
Καλεσμένη στις Νύχτες Πρεμιέρας
Το 2007, η Τζέιν Μπίρκιν επισκέφθηκε το 13ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Αθήνας Νύχτες Πρεμιέρας για να παρουσιάσει την πρώτη μεγάλου μήκους ταινία που σκηνοθέτησε, με τίτλο «Boxes» («Κουτιά»), να συζητήσει με το κοινό του Φεστιβάλ και να συμβάλει στην προσπάθεια του Ιδρύματος Δράσης Κατά του Καρκίνου του Μαστού.
Η ταινία «Boxes» παρακολουθεί μια ώριμη γυναίκα, την Αννα, καθώς περιπλανιέται στο άδειο σπίτι της κι ανοίγει ένα-ένα τα «Κουτιά» των αναμνήσεών της. Οι γονείς, οι ερωτικοί σύντροφοι, οι τρεις κόρες από τρεις διαφορετικούς άντρες, εναλλάσσονται σε ένα γλυκόπικρο, σουρεαλιστικό κονσέρτο τρυφερών συναντήσεων που μοιάζει με αυτοβιογραφική κατάθεση της ίδιας της Τζέιν Μπίρκιν. Η ταινία συμμετείχε στο επίσημο πρόγραμμα του φετινού Φεστιβάλ Κανών. Βλέποντας την ταινία, γίνεται αμέσως αντιληπτό ότι η Μπίρκιν, προσπερνώντας τις λεπτομέρειες, κινείται σε αυτοβιογραφικό κλίμα, περιγράφοντας τη ζωή μιας γυναίκας μεστής σε εμπειρίες και βιώματα.
Αποχαιρετούμε το κορίτσι-είδωλο μιας ολόκληρης γενιάς, την ενσάρκωση της μοντέρνας γυναίκας με το σαγηνευτικό βλέμμα, τη Τζέιν Μπίρκιν που αναστάτωσε πολλές φορές τους θεατές της μεγάλης οθόνης και συνεργάστηκε με σημαντικούς σκηνοθέτες που είδαν σε αυτήν κάτι διαφορετικό από τα συνηθισμένα.
Το video essay που ακολουθεί, και έφτιαξε για χάρη της το Film Comment, προσφέρει μια χορταστική δεκάλεπτη ματιά στην ιδιαίτερη φιλμογραφία και τις αξέχαστες φωτογραφήσεις της, λειτουργώντας ως ένα πορτρέτο για τις καλλιτεχνικές της ικανότητες και την σεξουαλικότητά της.
