Πόσο εύκολο είναι για μια κοινότητα να δεχθεί ανάμεσα της άτομα με διαγνωσμένες ψυχικές παθήσεις, ειδικά σε μια χρονική συγκυρία όπου η μάστιγα των διακρίσεων βρίσκεται σε έξαρση; Τι είναι αυτό που πραγματικά χωρίζει τους ψυχικά νοσούντες από το κοινωνικό σύνολο και πώς μπορούν οι ίδιοι να διαχειριστούν την ένταξή τους σε αυτό; Και κυρίως, είναι αρκετά ασφαλές να ακολουθήσεις μια θεραπευτική μέθοδο, η οποία βασίζεται στην διάδραση των ψυχικά αρρώστων με τους κατοίκους μιας επαρχιακής πόλης ή ελλοχεύουν σοβαροί κίνδυνοι και για τις δύο πλευρές;
Στα παραπάνω, αλλά και σε πολλά άλλα ερωτήματα, ρίχνει φως το ντοκιμαντέρ – έκπληξη της Ίριδας Ζαχμανίδη που θα προβληθεί στο πλαίσιο του 19ου Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Αθήνας Νύχτες Πρεμιέρας την Πέμπτη 26 Σεπτεμβρίου στις 18:30 στον κινηματογράφο Δαναό.
Στο φιλμ, ο Γιάννης, ο Χρήστος και ο Λουκάς είναι τρείς διαφορετικοί χαρακτήρες, από 40 ως 60 ετών, που συγκατοικούν σε ένα προστατευμένο διαμέρισμα στην Άμφισσα, πόλη με παρελθόν τόσο παλιό όσο και οι πρώτοι Έλληνες, οι Λοκροί. Ψυχικά νοσούντες, τελούν υπό την καθημερινή εποπτεία της Εταιρείας Κοινωνικής Ψυχιατρικής και Ψυχικής Υγείας, ρυθμίζουν όμως μόνοι τους τα του οίκου τους και αναπτύσσουν τη δική τους προσωπική, κοινωνική και επαγγελματική ζωή.
Με αφορμή την επικείμενη προβολή της ταινίας, επικοινωνήσαμε με την σκηνοθέτη για να λύσει κάποιες από τις απορίες που μας γεννήθηκαν παρακολουθώντας το φιλμ της.
Πως γεννήθηκε η ιδέα για το ντοκιμαντέρ;
Το 2011 με κάλεσε η Εταιρεία Κοινωνικής Ψυχιατρικής και Ψυχικής Υγείας να δείξω στην Άμφισσα το ντοκιμαντέρ μου «Πριγκίπισσα Χριστίνη», το πορτραίτο ενός κοριτσιού με σύνδρομο Down. Την επόμενη μέρα με ξενάγησαν στις εγκαταστάσεις τους στην πόλη και με πήγαν πρώτα από το διαμέρισμα του Γιάννη, του Χρήστου και του Λουκά. Το διαπεραστικό βλέμμα που μου έριξε ο Χρήστος την ώρα των συστάσεων και η αίσθηση μου ότι αυτός ο άνθρωπος εισήλθε στα μύχια της ψυχής μου, με έκαναν αμέσως να σκεφτώ ότι εκεί, σε αυτό το διαμέρισμα, βρισκόταν το θέμα της επόμενης μου ταινίας.
Ποιές οι δυσκολίες που αντιμετωπίζει ένας κινηματογραφιστής που έχει στο επίκεντρο της ταινίας του, άτομα με ψυχικές παθήσεις;
Αν κερδίσεις την αποδοχή τους, πράγμα που συμβαίνει σε όλες τις ταινίες ντοκιμαντέρ, να κερδίσεις δηλαδή την εμπιστοσύνη του ανθρώπου που παρουσιάζεις ώστε και κείνος να σου δώσει τον καλύτερο του εαυτό, όπως εξάλλου συμβαίνει και στη σχέση σκηνοθέτη-ηθοποιού, δεν έχεις καμία δυσκολία να αντιμετωπίσεις παρά μόνο το στρες, που είναι εντονότερο στα άτομα με ψυχική ασθένεια.
Ομολογώ όμως ότι όλοι οι ηθοποιοί-ασθενείς στην ταινία έδειξαν τρομερή υπευθυνότητα, το πρόγραμμα τηρήθηκε, τους άρεσε νομίζω αυτό που έκαναν, είχαμε γίνει φίλοι. Το «φίλοι» αυτό, θέλω να το υπογραμμίσω. Ήταν το κλειδί της ιστορίας.
Πιστεύετε ότι η συγκεκριμένη μέθοδος θεραπείας έχει αποτελέσματα;
Και για τις δύο πλευρές! Εννοώ και για τους ασθενείς και για την κοινότητα. Για τους ασθενείς γιατί τους επιτρέπει να ζουν μια κανονική, εποπτευόμενη βέβαια από την Εταιρία Κοινωνικής Ψυχιατρικής, ζωή μέσα στην πόλη τους, αλλά και για τους πολίτες γιατί τους επιτρέπει να επιτελέσουν έργο, να δώσουν δηλαδή ένα παραπάνω νόημα στη δική τους ζωή αγκαλιάζοντας το διαφορετικό και, γιατί όχι, αγαπώντας το. Πιστεύω ότι και εμείς το συνεργείο αγαπηθήκαμε με τα «μέλη» της Εταιρείας, τους λήπτες δηλαδή των υπηρεσιών της Εταιρείας Κοινωνικής Ψυχιατρικής. Το διαφορετικό εξάλλου κομίζει ανανέωση.
Πως αισθάνεστε που το φιλμ θα προβληθεί τον Σεπτέμβρη στις Νύχτες Πρεμιέρας και ποια είναι τα σχέδιά σας για την ταινία;
Νύχτες Πρεμιέρας ίσον νύχτες μαγείας, με πολλά αστέρια σε ένα μπλε-νουάρ ουρανό, ίσον η αίσθηση που πήρα ένα καλοκαίρι, ετών 4, όταν με πήγαν οι γονείς μου για πρώτη φορά σινεμά, θερινό στο Φάληρο και γύρω μου σφύριζαν άδεια μπουκάλια από Ταμ-Ταμ μόλις έβγαινε ο Έλβις να τραγουδήσει. Σινεμά για μένα είναι γιορτή, και αυτή την αίσθηση γιορτής μου τη μεταφέρουν κάθε χρονιά οι Νύχτες Πρεμιέρας όταν βλέπω όλους τους φανατικούς, νεαρούς κυρίως, σινεφίλ (σινεφίλ με την ευρύτερη δυνατή έννοια, αντίστοιχη με την ευρύτητα του προγράμματος) να συνωστίζονται στις ουρές των κινηματογράφων του Φεστιβάλ.
Ελπίζω λοιπόν αυτές οι «νύχτες μαγείας» να δώσουν την ευκαιρία και στη δική μου ταινία να γίνει γνωστή στον κόσμο, και να δημιουργήσει την απαραίτητη ζήτηση γι’ αυτήν. Ίδωμεν!
