Περίπου ένα μήνα πριν, όταν υποδεχόμασταν τον Γιώργο Λάνθιμο ως καλεσμένο-έκπληξη των 31ων Νυχτών Πρεμιέρας, στην ενθουσιώδη εκείνη Επίσημη Έναρξη του Φεστιβάλ και πρώτη πανελλήνια προβολή της νέας ταινίας του στο Μέγαρο Μουσικής, ο σκηνοθέτης δεν είχε ακόμη ανακοινώσει την απόφασή του να κάνει ένα διάλειμμα από το σινεμά. 

Το γεγονός δεν αιφνιδίασε κανέναν, αν σκεφτούμε ότι ο Έλληνας δημιουργός δούλευε τα τελευταία χρόνια πυρετωδώς και πως από το 2023 μέχρι σήμερα παρέδωσε απανωτά τρεις ταινίες: το «Poor Things», τις «Ιστορίες Καλοσύνης» και φέτος τη «Βουγονία». Και οι τρεις ταινίες σφράγισαν όχι μόνο μια ιδιαίτερα δημιουργική και απρόβλεπτη περίοδο για τον ίδιο, αλλά και την πολύ πετυχημένη του συνεργασία με την Έμα Στόουν. 

Για το «Poor Things» η Στόουν κέρδισε το δεύτερο Όσκαρ της, και είναι μάλλον βέβαιο ότι θα βρεθεί σε λίγο καιρό και πάλι υποψήφια χάρη στον σύνθετο ρόλο που υποδύεται στη «Βουγονία». Το ίδιο θα συμβεί οσκαρικά και με τον Τζέσι Πλέμονς, που συνεργάστηκε για πρώτη φορά με τον Λάνθιμο στις «Ιστορίες Καλοσύνης», κερδίζοντας τότε το βραβείο ανδρικής ερμηνείας του Φεστιβάλ Καννών, και ο οποίος επιστρέφει ερμηνευτικά στη «Βουγονία», σχηματίζοντας με την Στόουν ένα ζηλευτό πρωταγωνιστικό δίδυμο.

Συνάντησα τους τρεις τους, πρόσχαρα καθισμένους ο ένας δίπλα στον άλλο, την ημέρα που η «Βουγονία» πραγματοποιούσε την παγκόσμια πρεμιέρα της στο Φεστιβάλ Βενετίας, στα τέλη Αυγούστου. Επειδή η φύση της ταινίας επιβάλλει να αποφύγουμε κάποιες επεξηγήσεις στην πλοκή της, ώστε να μη στερήσουμε από το κοινό που θα τη δει την ευκαιρία να ανακαλύψει μόνο του τις ανατροπές της, από την παρακάτω συζήτηση διάλεξα να απαλείψω κάποιες μικρές λεπτομέρειες που θα μπορούσαν να θεωρηθούν ως spoiler. 

Ο Γιώργος Λάνθιμος και ο Γιώργος Μαυροψαρίδης στην έναρξη των 31ων Νυχτών Πρεμιέρας

Πώς ανακαλύψατε την κορεάτικη ταινία «Save the Green Planet» η οποία αποτέλεσε τη βάση για τη «Βουγονία»; Και τι σας ώθησε να δημιουργήσετε μια νέα ταινία εμπνευσμένη από αυτήν;

Eμα: Λοιπόν, ο Άρι Άστερ, ένας από τους παραγωγούς μας, λάτρεψε την ταινία «Save the Green Planet». Και ανέθεσε τη συγγραφή ενός σεναρίου. Κι όταν ο Γουίλ Τρέισι ολοκλήρωσε το σενάριο, το έστειλαν στον Γιώργο.

Γιώργος: Οπότε δε γνώριζα εξαρχής την ταινία.

Έμα: Όχι, δεν την ήξερες. Δεν την ήξερες!

Γιώργος: Την ταινία, ναι, δεν την ήξερα. Πρώτα διάβασα το σενάριο. Και μου άρεσε πολύ. Έτσι, είδα αμέσως μετά την κορεάτικη ταινία για να βεβαιωθώ ότι ήταν αρκετά διαφορετική ώστε να δικαιολογεί την ύπαρξη μιας νέας ταινίας από εμάς. Κι όταν είδα ότι ήταν, ξεκινήσαμε αμέσως.

Δεν είναι η πρώτη φορά που δουλεύεις μια ιστορία την οποία δεν σκαρφίστηκες εσύ. 

Δεν ήταν μεγάλη πρόκληση, γιατί μου άρεσε πολύ το αρχικό σενάριο που έγραψε ο Γουίλ. Και η αλήθεια είναι ότι έχω κάνει και δουλειές που είναι διασκευές. Για παράδειγμα, το «Poor Things» ήταν διασκευή ενός μυθιστορήματος. Και η «Ευνοούμενη» ήταν διασκευή πολλών πραγματικών γεγονότων και φανταστικών στοιχείων για ιστορικά πρόσωπα. Επίσης, όταν ανέλαβα τη «Βουγονία», συνεργάστηκα λίγο με τον Γουίλ προκειμένου να κάνουμε μαζί κάποιες αλλαγές, ούτως ώστε να τις ενσωματώσω κατόπιν πλησιέστερα στην ευαισθησία μου και το όραμά μου για την ταινία. 

«Όταν βλέπω ταινίες που είναι πολύ καθορισμένες, πολύ συγκεκριμένες, πολύ διδακτικές, με απωθούν. Γι' αυτό προσπαθώ πάντα να αφήνω χώρο στους ανθρώπους να έρθουν στις ταινίες μου με τις δικές τους εμπειρίες και σκέψεις» Γιώργος Λάνθιμος

Έμα, αντιλαμβάνεστε αυτή την ταινία ως ένα είδος προειδοποίησης, μια ιστορία τρόμου που όμως δεν απέχει πολύ από τη δική μας πραγματικότητα; 

Νομίζω ότι είναι ένα σενάριο που, με κάθε ημέρα που περνάει, αποκτά μεγαλύτερη συνάφεια με την πραγματικότητα. Ακόμα και κατά τη διάρκεια του τελευταίου έτους, από τότε που γυρίσαμε την ταινία, έχουν συμβεί τόσα πολλά περιστατικά και πράγματα στον κόσμο μας που μοιάζουν τόσο σχετικά με τα όσα λέει η ταινία. Για παράδειγμα, χωρίς να θέλω να το αναλύσω πολύ, σκεφτείτε το περιστατικό με τον Λουίτζι Μαντζιόνε και τον διευθύνοντα σύμβουλο της φαρμακευτικής εταιρείας. Σκέφτηκα ότι ήταν τρελό. Θέλω να πω, πάντως, ότι υπάρχουν όλα αυτά τα πράγματα που εκτυλίσσονται μπροστά στα μάτια μας, και που προσκαλούν να σκαρφιζόμαστε σενάρια συνομωσίας. Όμως τι είναι κάθε φορά αληθινό και τι όχι; Ένα ζήτημα που με απασχολεί πολύ επιπλέον, και το οποίο θίγεται στην ταινία, είναι το πώς βυθιζόμαστε όλο και πιο πολύ στην τεχνολογία, με αποτέλεσμα να απομακρυνόμαστε ο ένας από τον άλλο, να αποξενωνόμαστε. Πάντως κάθε φορά που βλέπω την ταινία, και την έχω δει πολλές φορές, μου φαίνονται όλο και πιο τρομακτικά τα όσα διηγείται. Επειδή όμως δεν θέλω να κάνω spoiler σε κανέναν, καλό είναι να μην πω περισσότερα.

Τζέσι: Νομίζω ότι αυτό που έκανε ενδιαφέρουσα την ταινία για μένα, ήταν ότι πραγματικά μοιάζει σαν να έρχεται από την πίσω πόρτα. Δεν είναι κάτι που σε χτυπάει στο κεφάλι. Δεν είναι μια ταινία που κάνει κήρυγμα. Και ένα πράγμα που μου είπε ο σεναριογράφος από νωρίς, και το βρήκα πολύ σημαντικό, ήταν ότι ήθελε κατά κάποιο τρόπο να φέρει κοντά δύο ανθρώπους που βρίσκονται σε αντίθετα άκρα του σύμπαντος και να εξερευνήσει το τι θα γινόταν αν δύο διαφορετικοί κόσμοι βρίσκονταν στον ίδιο χώρο. Και αυτό είναι ένα σημαντικό μέρος της ταινίας. 

Γιώργο, βλέποντας την «Βουγονία» μού ήρθε στο μυαλό το «Dr. Strangelove» του Στάνλεϊ Κιούμπρικ ως ένα αντιπροσωπευτικό παράδειγμα ταινίας για το πώς είναι να γελάς μπροστά στον απόλυτο τρόμο. Αναρωτιόμουν, λοιπόν, αν είχες το «Dr. Strangelove» ως σημείο αναφοράς κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων.

Γιώργος: Όχι ποτέ δεν είχα στο μυαλό μου το «Dr. Strangelove». Αλλά η αλήθεια είναι ότι θα έπρεπε. Λατρεύω τον Κιούμπρικ και λατρεύω αυτή την ταινία, ωστόσο ποτέ δεν μου πέρασε από το μυαλό. Ίσως υποσυνείδητα να συνέβη κάτι τέτοιο, επειδή πραγματικά λατρεύω το «Dr. Strangelove». Το έχω δει πολλές φορές. 

Πάντως αυτή η ακροβασία μεταξύ σοβαρού και κωμικού που επιχειρείς, και με την οποία έχεις πειραματιστεί επιτυχώς στις περισσότερες ταινίες σου, ξεκινά από το σενάριο και εξελίσσεται κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων; Ή είναι ένας τόνος τον οποίο σου υποδεικνύει κατά κάποιον τρόπο η ίδια η ταινία ενώ τη γυρίζεις;

Γιώργος: Ναι, πολλά από αυτά είναι αποτυπωμένα στο σενάριο. Πολλές από τις αλλαγές στον τόνο, τις συγκρούσεις, τις αντιφάσεις και την πολυπλοκότητα των χαρακτήρων βρίσκονταν ήδη στο σενάριο και γι' αυτό μου έκανε εντύπωση αμέσως όταν το διάβασα. Και ομολογουμένως είναι η πρώτη φορά που έλαβα ένα σενάριο και χρειάστηκε μόλις λίγη δουλειά για να το φτιάξω όπως θέλω, ώστε να κάνω την ταινία. Από εκεί και έπειτα, πέραν του σεναρίου, υπάρχει μια πολύ μεγάλη, πολύ μακρά διαδικασία δημιουργίας του κόσμου της ταινίας. Κάθε κομμάτι της, από το οπτικό μέρος της μέχρι τους ηθοποιούς, συμβάλλει σε μεγάλο βαθμό και δίνει πολλές επιλογές. 

Μετά όμως έχει και σημασία να καταλαβαίνεις μέρα με τη μέρα τι είναι σωστό για την ταινία και να προχωράς προς αυτή την κατεύθυνση. Πρόκειται για μία διαδικασία η οποία συνεχίζεται μετά στο μοντάζ και στο πώς βρίσκεις με αυτό τις ισορροπίες σου. Και είμαι τυχερός που συνεργάζομαι με αυτούς τους ανθρώπους, οι οποίοι μου έδωσαν πολλές επιλογές και αποχρώσεις στις ερμηνείες, και που μπόρεσα να τις πλάσω σε αυτό που κατέληξε να είναι τελικά η ταινία. Και μετά έχεις όλα αυτά τα άλλα εργαλεία, όπως ο ήχος και η μουσική, και το πώς συνδυάζεις αυτά τα πράγματα και δημιουργείς αυτή την άλλη τονικότητα, όπου τη χρειάζεσαι. Και ναι, κάθε στοιχείο συμβάλλει καταλυτικά.

-Έμα, η Πενέλοπε Κρουζ είχε πει πως αν υπάρχει μόνο ένας σκηνοθέτης για τον οποίο θα έκοβε ευχαρίστως όλα τα μαλλιά της για μια ταινία, αυτός είναι ο Πέδρο Αλμοδόβαρ».
- Ο δικός μου είναι ο Γιώργος!

Η ταινία μετατρέπει έναν μικρό χώρο, όπως είναι το υπόγειο ενός σπιτιού, σε μια μεγάλη σκηνή, ένα θέατρο του παραλόγου που παίζεται ανάμεσα σε τρεις χαρακτήρες. Πόσο δύσκολο είναι να ζωντανέψει σκηνοθετικά ένας τόσο μικρός και κλειστοφοβικός χώρος;

Νομίζω ότι, πρώτα απ' όλα, πρέπει να αποδώσουμε φόρο τιμής στο σχεδιασμό της παραγωγής, γιατί ολόκληρο το σπίτι το χτίσαμε από το μηδέν. Και χρειάστηκε πολλή δουλειά για να το κάνουμε όσο το δυνατόν πιο αληθινό. Δηλαδή, αντλήσαμε πραγματικά από αυτό που φανταζόμασταν ότι θα ήταν οι χαρακτήρες και προσθέσαμε λεπτομέρειες που δεν θα έβλεπες απαραίτητα ενώ παρακολουθείς την ταινία, αλλά οι οποίες θα μπορούσαν να ανήκουν στον κόσμο που ζουν οι χαρακτήρες αυτοί. Δημιούργησε ουσιαστικά την ατμόσφαιρα ενός πραγματικού μέρους. 

Αυτό ήταν το ένα πράγμα. Το άλλο ήταν, πάλι, το θέμα της πολύ ισχυρής βάσης με ένα σενάριο που είναι σύνθετο, με πολύπλοκους χαρακτήρες. Υπάρχουν συνεχείς αποκαλύψεις ή εκπλήξεις, όπως ας πούμε το να συνειδητοποιείς ότι κάτι που γνώριζες για τους ήρωες, εν τέλει δεν είναι καθόλου αλήθεια. Οπότε νομίζω, ναι, υπήρχαν όλα αυτά τα στοιχεία που βοήθησαν στη δημιουργία αυτής της πολύ δυνατής, πολύπλοκης ιστορίας, της τοποθετημένης όμως σε έναν πολύ περιορισμένο χώρο.

Ο Γιώργος Λάνθιμος και η Έμα Στόουν στη Βενετία, για την παγκόσμια πρεμιέρα της ταινίας

Είχε κάποτε πει κάποιος ότι είναι ευλογία για έναν σκηνοθέτη να γνωρίζει εξαρχής τους ηθοποιούς που θα πρωταγωνιστήσουν στην ταινία του. Νιώθεις το ίδιο για την Έμα;

Η αλήθεια είναι ότι δεν ήταν έτσι παλιά. Αλλά καθώς περνάει ο καιρός και δουλεύουμε πολύ μαζί με την Έμα, έχουν υπάρξει πολλές φορές που ήξερα εξαρχής ότι θα ήταν εκείνη για τον ρόλο. 

Έμα: Το ίδιο πράγμα έγινε με τον Τζέσι.

Γιώργος: Ναι. Νιώθεις ένα είδος σιγουριάς. Επηρεάζει την αυτοπεποίθησή σου επί της ουσίας. Ό,τι κι αν είναι αυτό που σκοπεύεις να κάνεις με μια ταινία, ξέρεις ότι έχεις αυτούς τους ανθρώπους που θα το πάνε ακόμη παραπέρα και μπορείς να τους εμπιστευτείς. Ακόμη κι αν γράψεις κάποια πράγματα που είναι κάπως τρομακτικά, θα έχεις αυτούς τους ανθρώπους εκεί για σένα, που θα σε βοηθήσουν να βρεις τον τρόπο.

Έμα, η Πενέλοπε Κρουζ είχε πει κάποτε πως αν υπάρχει μόνο ένας σκηνοθέτης για τον οποίο θα έκοβε ευχαρίστως όλα τα μαλλιά της για μια ταινία, αυτός είναι ο Πέδρο Αλμοδόβαρ».

Έμα: Συμφωνώ απολύτως. Αλλά ο δικός μου είναι ο Γιώργος.

Eκτός από το γεγονός ότι χρειάστηκε να ξυρίσετε τα μαλλιά σας, πάντως, πρέπει να παραδεχτούμε ότι είναι σωματικά πολύ απαιτητικός ο ρόλος που ερμηνεύετε στην ταινία.

Έμα: Κι όμως, ήταν υπέροχη εμπειρία. Πιο δύσκολη, φυσικά, από ό,τι είχα συνειδητοποιήσει. Και πάλι, ωστόσο, από τις πολλές φορές που έχουμε συνεργαστεί με τον Γιώργο, και έχοντας δουλέψει επίσης με τον Τζέσι στο παρελθόν, καθώς και με τη μεγάλη πλειοψηφία του συνεργείου μας, νιώθω ασφάλεια και κάθε ρόλο τον αντιλαμβάνομαι ως ένα συναρπαστικό χώρο που με καλεί να τον εξερευνήσω. Έτσι, ακόμα και όταν είσαι κυριολεκτικά αλυσοδεμένη σε ένα κρεβάτι, καλυμμένη από πάνω ως κάτω με αντισταμινική κρέμα, φαλακρή και κρυώνεις, όπως χρειάστηκε να είμαι για τις ανάγκες της ταινίας, εξακολουθείς να είσαι πιο ευτυχισμένη από ό,τι θα ήσουν οπουδήποτε αλλού. Αυτό τουλάχιστον αισθανόμουν εγώ.

Την απότομη εναλλαγή της ηρωίδας από αδίστακτη CEO σε έναν ευάλωτο άνθρωπο πόσο δύσκολο ήταν να την πετύχετε;

Έμα: Αυτό ήταν το υπέροχο μέρος της υπόθεσης. Θα σας πω τι σκέφτηκα, αλλά, και πάλι, δεν θέλω να το αναλύσω, όμως η μεγαλύτερη ανησυχία μου καθ' όλη τη διάρκεια ήταν οι άνθρωποι που θα έβλεπαν για δεύτερη φορά την ταινία. Αλήθεια. Συνέχεια σκεφτόμουν ότι αν έβλεπες ξανά το φιλμ, πώς θα ακολουθούσες αυτή την πορεία; Αν γνωρίζεις ό,τι γνωρίζει εκείνη, πώς θα το αντιλαμβανόσουν μετά;  Πάντως είναι απλά καταπληκτικός ο τρόπος με τον οποίο γράφτηκε ο χαρακτήρας της. Το πώς διευθύνει αυτή την επιχείρηση, το πόσο σίγουρη είναι για τον εαυτό της, το πόσο οριακά ρομποτική είναι, μοιάζει σχεδόν με σατανική υπερ-ήρωα, και μετά πώς υπάρχει όλη αυτή η εσωτερική της ζωή και όλη αυτή η ευαισθησία που έχει όταν είναι εντελώς απογυμνωμένη από τους πόρους της. Ήταν υπέροχο. Μου άρεσε πολύ.

Η «Βουγονία» ασχολείται σε μεγάλο βαθμό με την αντίληψη, με το πώς ερμηνεύουμε τα πράγματα, τους ανθρώπους, και τη σκεφτόμουν ως μια ιδανική παρομοίωση για τον τρόπο με τον οποίο το κοινό προσπαθεί συνήθως να αντιληφθεί τις ταινίες σου. Ταυτόχρονα θέλω να ρωτήσω πόσο ενδιαφέρον και ενδεχομένως διασκεδαστικό μπορεί να είναι για εσένα το να εισπράττεις τις πιο αναπάντεχες ερμηνείες για τις ταινίες σου. 

Γιώργος: Λοιπόν, ποτέ δεν σκέφτηκα συνειδητά έναν τέτοιο συσχετισμό. Αλλά ναι, η ταινία έχει να κάνει πολύ με τον τρόπο που βλέπουμε τους άλλους και με το πώς στον σύγχρονο κόσμο έχουν γίνει όλο και πιο διαχωρισμένοι και απομονωμένοι, δημιουργώντας φούσκες στις οποίες ανήκουν οι άνθρωποι και από τις οποίες είναι δύσκολο να βγουν, και αυτό συμβαίνει πολύ. 

Σκεπτόμενος αυτό που είπες για το πώς οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται τις ταινίες μου, πάντα βρίσκω διασκεδαστικές τις πιο ακραίες εκδοχές, αλλά τις καλωσορίζω. Γι' αυτό προσπαθώ πάντα να αφήνω χώρο στο κοινό να σχηματίσει τη δική του άποψη για πολλά από τα θέματα που παρουσιάζονται στην ταινία. Είναι αυτό που μου αρέσει και αυτό που μου αρέσει ως θεατής. Όταν βλέπω ταινίες που είναι πολύ καθορισμένες, πολύ συγκεκριμένες, πολύ διδακτικές, με απωθούν. Γι' αυτό προσπαθώ πάντα να αφήνω χώρο στους ανθρώπους να έρθουν με τις δικές τους εμπειρίες και σκέψεις, το πολιτισμικό και κοινωνικό τους υπόβαθρο, όποιο κι αν είναι αυτό. Αυτό αλλάζει τον τρόπο που βλέπεις τα πράγματα και είναι αναμενόμενο. Υπάρχουν διάφορες στιγμές που σκέφτομαι: «Αλήθεια, έτσι εξέλαβες εσύ την ταινία μου;». Και είναι διασκεδαστικό. Το απολαμβάνω.

INFO
Η «Βουγονία» ξεκινά να προβάλλεται από αύριο στις ελληνικές αίθουσες, σε διανομή της TANWEER. Ήταν η Ταινία Έναρξης του 31ου Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Αθήνας Νύχτες Πρεμιέρας.