Υπάρχουν τρεις ταινίες από τις πρώτες μέρες του κινηματογράφου με θέμα τους την Βασίλισσα της Σκωτίας, για δύο από τις οποίες δηλώνουμε ευγενή άγνοια. Το πρώτο είναι το «The Loves of Mary, Queen of Scots» του 1923 μια βρετανική βωβή ταινία με την Φέι Κόμπτον που την έχουμε δει σε διάσημες μετέπειτα ταινίες - παίζει στον «Οθέλλο» του Γουέλς, το «Haunting» του Γουάιζ ή το εκπληκτικό «Odd Man Out» του Κάρολ Ριντ με τον Τζέιμς Μέισον. Το έτερο είναι ένα γερμανικό της ναζιστικής περιόδου, το «The Heart of a Queen» («Das Herz der Königin») του 1940 που χρησιμοποιήθηκε κυρίως σαν ένα όχημα αντιβρετανικής προπαγάνδας από το καθεστώς και πρωταγωνιστούσε η περίφημη Σουηδή σταρ Ζάρα Λεάντερ, που έκανε την λαμπρή της καριέρα στην ναζιστική Γερμανία, μετέπειτα ξεσήκωσε θύελλα αντιδράσεων για την επιλγή της αυτή, η ίδια αρνήθηκε κάθε ναζιστική συμπάθεια ωστόσο στην δεκαετία του '80 αναπτύχθηκε μια φημολογία πως στην πραγματικότητα ήταν κατάσκοπος για τους Σοβιετικούς! Εύλογα η Λεάντερ αρνήθηκε κάθε ανάμιξη.
Η τρίτη ταινία είναι ένα φιλμάκι 18 δευτερολέπτων, φτιαγμένο το 1895 σε παραγωγή του Τόμας Έντισον (!) που είναι και η πρώτη (γνωστή) ταινία με εφφέ της ιστορίας, αφου δείχνει τον αποκεφαλισμό της Βασίλισσας σ' ένα επιδεικτικό γκραν γκινιόλ απευθείας συνδεδεμένο με το θέατρο της εποχής. Αγαπημένο.
«Mary of Scotland» (1936) του Τζον Φορντ
Σε αντίθεση με την κακοτεκμηριωμένη πεποίθηση πως το Χόλιγουντ ιστορικά ήταν αντιδραστικά πατριαρχικό – υπερβολή, το Χόλιγουντ στην αρχή του είχε και μέγιστες σταρ αλλά και γυναίκες που πατούσαν γερά και στην παραγωγή, το παράδειγμα της United Artists είναι τυπικό – στα μέσα του '30 έρχεται ένα ιστορικό δράμα από τον (απ' όλους!) Τζον Φορντ και πρωταγωνίστρια την Κάθριν Χέμπερν στην εποχή που τρεμόπαιζε ανάμεσα στο μεγάλη ηθοποιός, φεμινίστρια και «box-office poison» - και τα τρία ήταν βέβαια, το τελευταίο επικυρώθηκε μετά από τούτο. Η ταινία διακρίνεται για την υψηλή καλλιτεχνική διεύθυνση, την αντιθετική ασπρόμαυρη φωτογραφία, το άρτιο γράψιμο του Ντάντλεϊ Νίκολς (μιλάμε για κολοσσούς της δουλειάς, όχι αστεία) και την κλασικά στιβαρή σκηνοθεσία του Φορντ, χάνει όμως στην επιλογή του μελοδράματος με την Χέμπερν (που δέχτηκε αρκετή κριτική για την α λα Ζαν Ντ' Άρκ ερμηνεία της) και τον Φρέντρικ Μαρτς να βρίσκονται στο κλίμα μιας ταινίας που μικρή σχέση με την πραγματική ιστορία (άλλωστε το έργο στηρίζεται στο θεατρικό του σπουδαίου Μάξουελ Άντερσον) διατηρεί. Κι έτσι πάντως, οι λάτρεις του σινεμά οφείλουν να το δουν, όχι για την ιστορία καθ' αυτή, αλλά για την θέση της στην φιλμογραφία του Τζον Φορντ, που ανάμεσα στον οσκαρούχο «Καταδότη» του την περασμένη χρονιά και την επικείμενη αλυσίδα αριστουργημάτων θα έμπαινε στην μεγαλη του περίοδο.
«Mary, Queen of Scots» (1971) του Τσαρλς Τζάροτ
«Ελίζαμπεθ: Η Χρυσή Εποχή» (2007) του Σεχάρ Καπούρ
Η πιο πρεστίζ παραγωγή της μοντέρνας εποχής, αλλά και μια μετριότατη ταινία, πολύ περιορισμένου ιστορικού κύρους αλλά ακόμα χειρότερα επιφανειακού καλλιτεχνικού, κομπάζει μια ερμηνεία της Μπλάνσετ που παλεύει να συμμαζέψει τ' ασυμμάζευτα κι έχει και μια ικανοποιητική Σαμάνθα Μόρτον για Μαίρη. Η ιστορία σε ότι αφορά την τελευταία έχει σχέση με την περίφημη συνωμοσία για την δολοφονία της Ελισάβετ, η ταινία όμως έχει εδώ την οπτική γωνία της Ελισάβετ (και των Προτεσταντών) που κυριαρχεί σαν η χειραφετημένη παρθένα Βασίλισσα που παραδοσιακά τα βιβλία αναγράφουν.
«Mary Queen of Scots» (2013) του Τόμας Ίνμπαχ
Η ταινία του Ελβετού σκηνοθέτη στηρίζεται στην περίφημη νουβέλα του Στέφαν Τσβάιχ κατ' επέκταση υιοθετώντας την, ας την πούμε, εξωραϊστική οπτική της έκπτωτης βασίλισσας, που μέσα από μια σειρά σκέψεων και γραπτών της προς την εξαδέλφη της Ελισάβετ την περίοδο της πολυετούς φυλακίσεώς της, φανερώνει μια γυναίκα επαναστατική, χειραφετημένη αλλά και μελαγχολική, ιδίως μέσα από την εσωστρεφή ερμηνεία της Καμίλ Ράδερφορντ - που διαθέτει και την ιστορική ακρίβεια να παίζει την Μαίρη με την εύλογη γαλλική προφορά αντί την σκωτσέζικη. Η ταινία προβλήθηκε στο Λοκάρνο και το Τορόντο και δεν ξέφυγε ποτέ από τον περιορισμένης επιτυχίας φεστιβαλικό κύκλο της.
