«Ταξίδι στη Σελήνη» (Trip to the Moon, 1902) του Ζορζ Μελιές

Προφανώς είναι αστεία η επεισοδιακή σύσκεψη των μάγων, η επάνδρωση της αποστολής και η ρουκέτα που βγάζει το μάτι του φεγγαριού, αλλά η ταινία του Μελιές είναι κάτι πολύ διαφορετικό από αυτά. Είναι η λαχτάρα του να αποδείξει πως είδε στη νέα κατασκευή που ξεκίνησε να χρησιμοποιεί κάτι που δεν είδαν άλλοι, τη δυνατότητα να προβάλλει για πρώτη φορά στην ανθρώπινη ιστορία, «ζωντανά» τα πιο τρελά όνειρα του καθενός. Ορμόμενος από τη λογοτεχνία που ήδη ονειρεύονταν εκτός Γης, ο γάλλος πιονέρος του θεάματος έφτιαξε ένα φιλμ 12 λεπτών το 1902, υπερθέαμα για την εποχή του, το οποίο δεν έχει σταματήσει ως σήμερα, αν και θεωρούμενο ως παρωχημένο, να συνοδεύει οπτικοακουστικά show ή να εμπνέει καλλιτέχνες. Γιατί; Επειδή συγκαταλέγεται σε ένα μικρό αριθμό δημιουργημάτων που έδειξαν το μέλλον, ανοίγοντας το παράθυρο για τη μεγαλύτερη τέχνη του 20ου αιώνα. Τιμή και δόξα. Τ.Μ

«Ταξίδι στη Σελήνη» (Woman in the Moon, 1929) του Φριτς Λανγκ

Στα τέλη της δεκαετίας του '20, σ' έναν κόσμο μεσοπολεμικό και με την προπολεμική του 2ου ΠΠ αθωότητα άθικτη, η Γερμανία απολαμβάνει την ανθηρότερη ευρωπαϊκή κινηματογραφική βιομηχανία, πιθανόν ξεπερνώντας σε ταλέντο κάθε άλλη χώρα σε όλο τον κόσμο. Πριν όλ' αυτά αλλάξουν – και όλο αυτό το ταλέντο βρεθεί στην αγκαλιά του Χόλιγουντ – ο κολοσσός της UFA, του εμβληματικού στούντιο της χώρας, θα έβγαζε την πρώτη σοβαρή ταινία επιστημονική φαντασίας. Με συγγραφείς τον μανιώδη της επιστημονική φαντασίας Φριτς Λανγκ και την τότε σύντροφό του Τέα φον Χάρμπου (που αργότερα θα εισχωρούσε ψηλά στο ναζιστικό κόμμα), το έργο θα ήταν μια αγαστή πρωτοπορία, θα είχε τις ποιητικής ελευθερίας αφέλειές του (η σκοτεινή πλευρά της Σελήνης έχει ατμόσφαιρα) και θα ήταν πέρα από μια φιλόδοξη απόπειρα ένα εντυπωσιακό περιπετειώδες, αισθηματικό δράμα.Η.Δ.

«S.O.S Σελήνη Καλεί Διάστημα» (Destination Moon, 1950) του Ίρβινγκ Πίτσελ

Η δεκαετία των αναρίθμητων διαστημικών φιλμ, γεμάτων με εχθρικούς πλανήτες και δύσμορφους εξωγήινους, ξεκινούσε με τη συντροφιά του technicolor και μια πολύ σοβαρότερη παραγωγή σε σχέση με πάμπολλες που ακολούθησαν. Η ταινία του Ίρβινγκ Πίτσελ, που «έχτισε» ουσιαστικά ο παραγωγός Τζορτζ Παλ, αντιμετώπιζε πολύ σοβαρά την πρόκληση του Διαστήματος και έδινε την ευχή της στις παραγωγικές δυνάμεις της χώρας για να συμβεί κάτι αντίστοιχο και στην πραγματικότητα. Το «Destination Moon» ακολούθησε τέσσερις ιδεαλιστές αστροναύτες ως τη Σελήνη, περισσότερο ως εκπροσώπους μιας τιτάνιας ομαδικής προσπάθειας, συνόδευσε το ταξίδι τους με μια σειρά από ευφυή πρακτικά εφέ και δεν πούλησε φθηνά τρικ τεράτων, εντοπίζοντας την απειλή στην πολύπλοκη διαδικασία ενός τέτοιου ταξιδιού. Τ.Μ.

«Από τη Γη στη Σελήνη» (From the Earth to The Moon, 1958) του Μπάιρον Χάσκιν

Μετά από τόσες παραγωγές μέσα στη δεκαετία και με το κοινό να έχει εκπαιδευτεί πως στο διάστημα κυριαρχεί η απειλή, τα όσα σκέφτηκε ο Βερν στα μέσα του 19ου αιώνα έμοιαζαν ήδη παλιακά. Όντως, ένα φιλμ για πιθανό ταξίδι στη Σελήνη μέσα στη συσκευασία μιας ταινίας εποχής που πραγματεύεται εφευρέσεις οι οποίες θα συμβούν στο μέλλον, δεν έμοιαζε με ελκυστικό θέαμα, γι’ αυτό άλλωστε και δεν ασχολήθηκε ξανά κανείς μεγαλοπαραγωγός με αυτό. Η μοναδική αυτή διασκευή του όμως φτιάχτηκε με φροντίδα, είχε αξιόλογους πρωταγωνιστές (Τζόζεφ Κότεν και Τζορτζ Σάντερς) και συνοδεύτηκε από υπέροχους ηλεκτρονικούς ήχους, δανεισμένους από το «Forbidden Planet». Τ.Μ.

«Οι Πρώτοι Άνθρωποι στη Σελήνη» (First Men in the Moon, 1964) του Νέιθαν Τζούραν

Ένα μικρό κόσμημα είδους. Βασισμένο σε ιστορία του Χ.Τζ. Γουέλς, το έργο αντλεί την αρχική του γοητεία από την ιστορία του: Στα 1964 ένας σκάφος των Ηνωμένων Εθνών φτάνει για πρώτη φορά στο φεγγάρι για να βρει εκεί μια παλιά βρετανική σημαία, μια αφιέρωση στην Βασίλισσα Βικτορία κι ένα σημείωμα με μια αφιέρωση σε μια γυναίκα. Πίσω στη Γη όλοι ψάχνουν να βρουν την, πεθαμένη πια, γυναίκα. Ζει ακόμα όμως ο υπέργηρος άντρας της που θα μας διηγηθεί σε φλας-μπακ τα γεγονότα της πρώτης κατάκτησης της Σελήνης.

Η δεύτερη πηγή γοητείας του έργου είναι τα οπτικά εφφέ του θρυλικού Χάρι Χαριχάουζεν, γλύπτη των πλασμάτων ενός εξαφανισμένου πια σινεμά φτιαγμένου στο χέρι, με όλη την παραμυθιακή απλότητα, όλο το άγνωστο στους ενηλίκους αίτημα για αναστολή της δυσπιστίας κι εγκατάλειψης στην Χώρα της φαντασίας.

Καλοφτιαγμένο, μ' ένα χρώμα τυπικό της κλασικά εικονογραφημένης εποχής και μια ιστορία που στο τέλος κλείνει το μάτι και στον Πόλεμο των Κόσμων του ίδιου συγγραφέα, αυτό είναι ένα έργο που περιμένει τους vintage λάτρεις να το ανακαλύψουν. Η.Δ.

«Κυρίαρχοι του Διαστήματος» (Countdown, 1967) του Ρόμπερτ Όλτμαν

Η κορύφωση της μάχης των δύο υπερδυνάμεων για την κατάκτηση της Σελήνης καταγράφηκε σε μία από τις πρώτες ταινίες του Ρόμπερτ Όλτμαν, με τους νεαρούς τότε Ρόμπερτ Ντιβάλ και Τζέιμς Κάαν στους πρωταγωνιστικούς ρόλους. Obscurity σήμερα, η ταινία άφηνε στην άκρη τον εντυπωσιασμό και εστίαζε στη μαζική τρέλα μιας χώρας που ήθελε να προλάβει το ανατολικό μπλοκ στη μάχη για την κατάκτηση του διαστήματος, παίρνοντας αποφάσεις αμφιβόλου ηθικής προς αυτή την κατεύθυνση. Εμμονή στη λεπτομέρεια καθώς το παραμύθι των παλιότερων εκτοξεύσεων με το πάτημα ενός κουμπιού είχε τελειώσει και το κοινό προετοιμάζονταν για κάτι που θα συνέβαινε πολύ σύντομα στην πραγματικότητα.  Τ.Μ.

«Moon Zero Two» (1969) του Ρόι Γουόρντ Μπέικερ

Η Hammer μπορεί να είναι διάσημη για τις σπονδές της στο τρόμο, ωστόσο τα εγχειρήματά της απλώνονταν σε πολλά είδη, σε εξωτικές περιπέτειες, ψυχολογικά θρίλερ και ταινίες πλασμάτων. Τούτο όμως ήταν το μοναδικό της φουτουριστικό έργο, τοποθετημένο στο 2021, με την ταμπέλα της επιστημονικής φαντασίας.

Τρεις μόλις μήνες μετά την αυθεντική πρώτη ανθρώπινη προσελήνωση (κάποια πράγματα μάλιστα προστέθηκαν στην παραγωγή εξαιτίας της), το «Moon Zero Two» διαφημίστηκε σαν διαστημικό γουέστερν και συμβαίνει σε μια υποτιθέμενη εποχή που η σελήνη είναι χώρος ανθρώπινης εξάπλωσης.

Το έργο είναι μετριότατο δραματουργικά, άνευ λόγου περίπλοκο σεναριακά και άτεχνο πραγματολογικά. Κι όμως. Από τη μια τα καλοφτιαγμένα εφφέ που αναφέρονταν στην εποχή της naivete του '50, από την άλλη η συνήθης στέρεη παρουσία του Ρόι Γουόρντ Μπέικερ στην σκηνοθεσία, το τελικό αποτέλεσμα, προφανώς αποκλειστικά για ερεθισμένους σινεφίλ-λάτρεις-μελετητές του είδους, αντέχει, αν μη τι άλλο, σαν τεκμήριο μιας χειροποίητης εποχής της sci-fi παραγωγής. Η.Δ.

«Apollo 13» (1995) του Ρον Χάουαρντ

«Χιούστον έχουμε πρόβλημα». Το 1970 η αποστολή του Apollo 13 με προορισμό το φεγγάρι δεν πέτυχε το στόχο της προσελήνωσης, έδωσε όμως έμπνευση για μία τεταμένη κινηματογραφική σπουδή δια χειρός Ρον Χάουαρντ, 25 χρόνια μετά. Μπορεί να μην απέδωσε ως οσκαρικό στοίχημα (βρέθηκε απέναντι από το «Braveheart» του Μελ Γκίμπσον), είναι όμως μία έξοχη ταινία που αφήνει εκτός το μελόδραμα και επικεντρώνεται στην αγωνία. Με ένα λαμπρό καστ που περιλαμβάνει τους Τομ Χανκς, Μπιλ Πάξτον, Κέβιν Μπέικον, Γκάρι Σινίζ, Εντ Χάρις και Κάθλιν Κουίνλαν, η ταινία του Χάουαρντ απογειώνει το θέαμα του διαστήματος με την ίδια ακρίβεια που αντιμετωπίζει τα προσωπικά άγχη επί της γης. Π. Γκ.

«For All Mankind» (1989) του Αλ Ράινερτ

Ένα ντοκιμαντέρ μεγάλης ιστορικής και αισθητικής σημασίας, τεκμηριωμένο εξ ολοκλήρου με πλάνα της NASA από τις διαστημικές αποστολές 1969-1972, πλήρες συνεντεύξεων ανθρώπων «που ήταν εκεί», μουσική του Μπράιαν Ίνο και, πάνω απ' όλα, μια κυριολεκτική (αλλά τόσο πυκνή που να μοιάζει ποιητική) τοποθέτηση του ανθρώπου και της ιστορίας του (και της ιστορίας του βλέμματός του) στο σύμπαν. Μια ανατολή ηλίου, πολλές σεληνιακές εικόνες, κάμποσα «παράδοξα» γήινα ιδωμένα από την εξωγήινη απόσταση κι ένα τεράστιο βήμα για την ανθρωπότητα αργότερα, το «για όλη την ανθρωπότητα» του τίτλου αποκτά μια αποκαλυπτική διάσταση που σ' ανατριχιάζει, σε συγκλονίζει και, δεόντως, σου αλλάζει τη ζωή. Η.Δ.

«Ο Πρώτος Άνθρωπος» (2019) του Ντάμιεν Σαζέλ

Δυο χρόνια μετά το «La La Land», ο Ντάμιεν Σαζέλ ξανασυνεργάζεται με τον Ράιαν Γκόσλινγκ και με έμπνευση το πρώτο ταξίδι του Νιλ Άρμστρονγκ στο φεγγάρι το 1969, πραγματοποιεί ένα μεγάλο, τρυφερό βήμα στην καριέρα του. Παρά τη μελαγχολική υφή της (που για κάποιους φάνηκε υποτονική) η ταινία καθηλώνει μέσα από τις θεαματικές εκτοξεύσεις των πυραύλων έχοντας την κάμερα συνεπιβάτη, τον ηχητικό σχεδιασμό και τη μελωδική ακρίβεια της μουσικής του Τζάστιν Χούρβιτς (απαράδεκτο που δεν ήταν στην οσκαρική πεντάδα). Ο Ντάμιεν Σαζέλ κινηματογραφεί την αγωνία ενός προσωπικού ταξιδιού που γίνεται οικουμενική κατάκτηση και αυτή τη φορά θέλει τους ανθρώπους ενωμένους. Στο φινάλε με έναν περίπατο - σεκάνς δέους και συγκίνησης αποκαλύπτει το ουσιαστικό ταξίδι του «Πρώτου Ανθρώπου»: το μεγαλειώδες άλμα στο άγνωστο με γνήσια πυξίδα την καρδιά. Π. Γκ.