Γέννημα θρέμμα της λαμπρής παράδοσης του ανεξάρτητου αμερικανικού σινεμά, ο Σον Μπέικερ είδε την εμφάνιση του Δόγματος 95 να λειτουργεί γι αυτόν περίπου σαν αποκάλυψη και έναυσμα καλλιτεχνικής απελευθέρωσης. Για τον Νεοϋορκέζο δημιουργό, άλλωστε, η έλλειψη απαιτούμενων πόρων ουδέποτε αναγνωρίστηκε ως εμπόδιο στην επιθυμία του να κάνει σινεμά.
Ταγμένος στο να γυρίζει μονάχα δικά του σενάρια, εξυφαίνει ιστορίες που αντανακλούν τη σύγχρονη αμερικανική πραγματικότητα, φέρνοντας στο προσκήνιο πρωταγωνιστές που ζουν στις παρυφές της κοινωνίας, μακριά από μελοδραματικούς χρωματισμούς και έξω από τα γνώριμα, παραμορφωτικά στερεότυπα.
Οι ήρωές του, πάντα απόκληροι, μετανάστες χωρίς χαρτιά, φτωχοδιάβολοι, καταφερτζήδες, πορνοστάρ, trans, είναι άνθρωποι που διεκδικούν κόντρα στα όποια προγνωστικά ένα καλύτερο μέλλον, που δε σταματούν να παλεύουν για αποδοχή, αγάπη, συντροφικότητα.
Λίγοι και σταθεροί συνεργάτες, ερασιτέχνες ηθοποιοί, φυσικά σκηνικά, αδιανόητα χαμηλό μπάτζετ και ελαφριά κάμερα, συνδιαμορφώνουν μία σειρά από χειροποίητα κινηματογραφικά σύμπαντα, όπου όλα τους διακρίνονται για τον ντοκιμαντερίστικο ρεαλισμό και τη σβέλτη κινηματογράφηση.
Κανένας άλλος Αμερικανός σκηνοθέτης της γενιάς του, άλλωστε, δεν κατόρθωσε να υψώσει προοδευτικά και με τόση συνέπεια τον πήχη του λεγόμενου guerilla filmmaking στα χρόνια της απόλυτης ψηφιακής ευκολίας και των φτηνών καμερών.
Γιατί ο Μπέικερ συνιστά την καλύτερη απόδειξη πως το do-it-yourself σινεμά δεν αποτελεί μία φτηνή απομίμηση της αστραφτερής κινηματογραφικής αφήγησης που έχουμε συνηθίσει να απολαμβάνουμε στη μεγάλη οθόνη, αλλά ένα εναλλακτικό μοντέλο αστείρευτων δυνατοτήτων. (Νεκτάριος Σάκκας, από τον κατάλογο του 21ου ΔΦΚΑ Νύχτες Πρεμιέρας)
Πριν την παγκόσμια αναγνώριση, τον Χρυσό Φοίνικα και τα 4 προσωπικά Όσκαρ (αριθμός ρεκόρ) που απέσπασε για την «Anora», ιδού η κινηματογραφική διαδρομή μεγάλου μήκους του Σον Μπέικερ από τα πεζοδρόμια ως τη σκηνή της Ακαδημίας.
Ο Σον Μπέικερ εύχεται «χρόνια πολλά» στις Νύχτες Πρεμιέρας!
ΟΙ ΤΑΙΝΙΕΣ ΤΟΥ ΣΟΝ ΜΠΕΙΚΕΡ
Four Letter Words (82', 2000)
Τρεις άντρες συναντιούνται σε ένα πάρτι για πρώτη φορά μετά την αποφοίτησή τους από το λύκειο. Καθώς η νύχτα προχωρά η ακατάσχετη βωμολοχία και η ανωριμότητα της μετεφηβείας οδηγούν νομοτελειακά σε έναν μεθυσμένο καβγά που θα κάνει τη συνάντηση αξέχαστη. Ακόμα κι αν κάποιοι θα ήθελαν να την ξεχάσουν.
Η πρώτη ταινία μεγάλου μήκους του Σον Μπέικερ (που τρύπωσε στο Φεστιβάλ του South by Southwest) είναι μία χαλαρή μελέτη της ψυχοσύνθεσης των αντρών στο κατώφλι της ενηλικίωσης. Με σαφείς επιρροές από Κέβιν Σμιθ και με έντονη τη χειροποίητη - και συχνά - ακατέργαστη κοψιά κάθε ντεμπούτου, το «Four Letter Words» είναι το έργο ενός σκηνοθέτη που ακόμη «ψάχνεται». Ερασιτέχνες ηθοποιοί, κουβέντες για πορνοστάρ, άφθονο αλκοόλ και η αμηχανία για τις προκλήσεις του μέλλοντος στοιχειωθετούν ωστόσο από νωρίς την πρωτόλεια, ανόθευτη μαγιά του κινηματογραφικού κόσμου του Μπέικερ. Πάνος Γκένας
Διανομή Κατ’ Οίκον / Take Out (87', 2004)
συν-σκηνοθεσία με την Τσου Σιχ-Τσινγκ
Ο Μινγκ Ντινγκ έχει έρθει στη Νέα Υόρκη χωρίς χαρτιά και εργάζεται ως ντελιβεράς σε κινέζικο εστιατόριο στο βόρειο Μανχάταν, προκειμένου να ενισχύσει οικονομικά την οικογένεια που άφησε στην Κίνα. Έχει μείνει όμως πίσω στην αποπληρωμή του χρέους που οφείλει στον λαθρέμπορο που τον έφερε στις ΗΠΑ. Ένα πρωί, οι μπράβοι του τελευταίου του δίνουν διορία μερικές ώρες μόνο, μέχρι το βράδυ, προκειμένου να ξεχρεώσει.
Το «Take Out» εστιάζει στα γεγονότα μίας καθοριστικής ημέρας στη ζωή του ήρωα, καθώς τον ακολουθεί σε έναν αγώνα δρόμου να ανακτήσει μέρος της ελευθερίας και της αξιοπρέπειάςτου. Κυνηγώντας τα διπλάσια tips από όσα βγάζει σε μία συνηθισμένη βάρδια, ο Μινγκ Ντινγκ οργώνει μια πόλη που σε τίποτα δε θυμίζει τον εξωραϊσμένο μύθο μέσα από τον οποίο έχουμε γνωρίσει το Μεγάλο Μήλο στη μεγάλη οθόνη. Εκεί όπου συναντιούνται το πενιχρού κόστους (μόλις 3 χιλιάδες δολάρια) do-it-yourself σινεμά και ο κοινωνικός ρεαλισμός, ο Σον Μπέικερ και η Σι-Τσινγκ Σου αποκαλύπτουν με ντοκιμαντερίστικη αμεσότητα τη βάναυση καθημερινότητα όσων διεκδικούν απρόσκλητοι μια θέση στον αμερικανικό ήλιο. Νεκτάριος Σάκκας
Ο Πρίγκιπας του Μπρόντγουεϊ / Prince of Broadway (100', 2008)
Ο Λάκι είναι Γκανέζος που έχει μεγαλώσει στις ΗΠΑ. Βγάζει τα προς το ζην ψαρεύοντας πελάτες στους δρόμους του Μανχάταν για να τους πουλήσει επώνυμα ρούχα σε καλή τιμή. Το μαγαζί όπου τους πηγαίνει ανήκει στον Λέβον, έναν χονδρέμπορο με καταγωγή από την Αρμενία και τη Λιβύη που φυλάει το παράνομο εμπόρευμα στο πίσω δωμάτιο του καταστήματος. Η ανέμελη ζωή του πρώτου ανατρέπεται όταν μία πρώην του εμφανίζεται από το πουθενά, παρατώντας του ένα πιτσιρίκι που του παρουσιάζει για δικό του. Την ίδια στιγμή, ο Λέβον δίνει μάχη να σώσει το γάμο του.
Μετασχηματίζοντας και πάλι σε προτέρημα τους περιορισμούς ενός χαμηλότατου budget, ο Μπέικερ στρέφει εκ νέου το φακό στις ζωές όσων παλεύουν καθημερινά να βγουν από το κάδρο του κοινωνικού περιθωρίου. Ολιγομελές συνεργείο, ψηφιακή κάμερα στο χέρι και ερασιτέχνες ηθοποιοί σε ρόλους που δεν απέχουν σημαντικά από τις ίδιες τις καταβολές τους(η ταινία οφείλει το όνομά της στον πρωταγωνιστή της, Prince Adu), συναπαρτίζουν ένα ιδιοφυές μες στη γλυκόπικρη απλότητά του δράμα γύρω από τις παραδοξότητες που κρύβει το κυνήγι της ευτυχίας. Ειδική Μνεία στο Φεστιβάλ του Λοκάρνο, για το φιλμ που σύστησε τον Μπέικερ στον ευρύτερο φεστιβαλικό κύκλο ως ένα από τα ταχέως ανερχόμενα ταλέντα του αμερικανικού ανεξάρτητου σινεμά. Νεκτάριος Σάκκας
Στάρλετ / Starlet (103', 2012)
Οι δρόμοι της 21χρονης Τζέιν -μιας επίδοξης ηθοποιού που περνά τις μέρες της παρέα με τη σκυλίτσα της Στάρλετ και μαστουρώνοντας με τους συγκατοίκους της- και της Σέιντι, μιας μονόχνοτης ηλικιωμένης χήρας, ανταμώνουν όταν η πρώτη θα αγοράσει από τη δεύτερη ένα θερμός, το οποίο περιέχει κρυμμένα αρκετά χιλιάδες δολάρια. Αναποφάσιστη για το αν πρέπει να επιστρέψει τα χρήματα, η Τζέιν αρχίζει να περνά χρόνο με την Σέιντι. Μόνο που στην ασυνήθιστη φιλία που θα αναπτυχθεί, τα χρήματα δεν αποτελούν το μοναδικό μυστικό.
Στο «Starlet», ο Μπέικερ αφήνει το Μανχάταν για τη δυτική ακτή και το πάντα ηλιόλουστο San Fernando Valley της Καλιφόρνια, προκειμένου να εξετάσει στερεότυπα και προκαταλήψεις μέσα από το πρίσμα μιας αναπάντεχης φιλίας. Παρά τη φαινομενική τους κανονικότητα, οιήρωές του αποδεικνύονται και πάλι εκείνοι που φλερτάρουν με τον κοινωνικό στιγματισμό, αναπτύσσοντάς τους μέσα από το ίδιο, άμεσο, φρέσκο και φυσικό αφηγηματικό στυλ που τελειοποιεί ταινία με την ταινία. Οι πρωτοεμφανιζόμενες Ντρι Χέμινγουεϊ (δισέγγονη του σπουδαίου συγγραφέα) και Μπεσέντκα Τζόνσον, λάμπουν στους ρόλους των Τζέιν και Σέιντι αντίστοιχα. Νεκτάριος Σάκκας
Tangerine (88', 2015)
Είναι παραμονή Χριστουγέννων, όταν η Σιν-Ντι, μία trans που έχει μόλις βγει από την ολιγοήμερη παραμονή της στη «στενή», συναντά την κολλητή της, Αλεξάντρα. Η τελευταία της μαρτυρά τη φήμη που κυκλοφορεί στην πιάτσα πως ενόσω ήταν φυλακισμένη, ο φίλος και προαγωγός της την απατούσε. Αποφασισμένη να μην αφήσει την προδοσία αναπάντητη, η Σιν-Ντιθα σύρει τη φίλη της στους δρόμους του Λος Άντζελες, και δε θα ησυχάσει αν δε βρει τον άντρα που της ράγισε την καρδιά.
Η ταινία που προκάλεσε έκρηξη ενθουσιασμού στο Σάντανς και χαιρετίστηκε από την κριτική ως ένα από τα σημαντικότερα και πλέον πρωτοπόρα αμερικανικά φιλμ της χρονιάς, γυρίστηκε εξολοκλήρου σε iPhone 5s και με το μισό μόλις budget από αυτό που ο Μπέικερ είχε διαθέσιμο για το «Starlet». Αυθεντικά κινηματογραφικό στην αίσθηση και κινούμενο σε αμείωτα δαιμονιώδεις ρυθμούς ανάμεσα στην κωμωδία και το δράμα, το «Tangerine» αποτελεί μία πέρα ως πέρα ευρηματική, τρυφερή και απαλλαγμένη από κάθε έννοια προκατάληψης ματιά στον κόσμο των transgender. Νεκτάριος Σάκκας
The Florida Project (115', 2017)
Στην καρδιά του καλοκαιριού, ένα μοτέλ στην Φλόριντα αναστατώνεται καθημερινά από τις φωνές και τις αταξίες μιας παρέας πιτσιρικάδων. Οι συνθήκες διαβίωσης για τους ενήλικες που βρίσκονται λίγα μέτρα μακριά από την Ντίσνεϋλαντ και στην σκιά του Μαγικού Βασιλείου, κάθε άλλο παρά ονειρικές είναι.
Ο Σον Μπέικερ, απόλυτα συνεπής στο κινηματογραφικό του όραμα, επιλέγει τα αφηγηματικά στοιχεία που αφήνει εκτός κάδρου τόσο προσεκτικά όσο αυτά που τοποθετεί εντός, διατηρώντας έναν αξιοζήλευτο εσωτερικό ρυθμό καθόλη την διάρκεια της ταινίας του. Γυρισμένο σε φιλμ 35mm, χρωματισμένο με τους μαγικούς τόνους του ηλιοβασιλέματος της Ανατολικής Ακτής και με έναν Γουίλεμ Νταφό σε υποκριτική φόρμα, το «Florida Project» είναι ένα φρέσκο και άκρως αισιόδοξο παράδειγμα σινεμά κοινωνικού ρεαλισμού που σε διασκεδάζει και σε προβληματίζει με την ίδια ισχύ. Υποψηφιότητα Β' Αντρικού για τον Νταφό. Κωστής Θεοδοσόπουλος
Red Rocket (128', 2021)
Σε μια άχαρη επαρχία των σημερινών ΗΠΑ, ένας ξοφλημένος πορνοστάρ χτυπά ένα πρωί την πόρτα του σπιτιού της πρώην συζύγου του και της μητέρας της, ζητώντας συγχώρεση και μέρος για να μείνει. Από εκεί αρχίζει να σχεδιάζει ύπουλα το πώς θα πιάσει και πάλι την καλή, εκμεταλλευόμενος όποιον άνθρωπο και όσες περιστάσεις μπορεί.
Τέσσερα χρόνια μετά το «The Florida Project», ένας από τους σύγχρονους κορυφαίους δημιουργούς του ανεξάρτητου αμερικανικού σινεμά, υπογράφει μια σαρκαστική αλληγορία του αμερικανικού ονείρου, ζωντανεύει χιουμοριστικά έναν ολόκληρο περιθωριακό μικρόκοσμο, γράφει αυθεντικούς και σπιρτόζικους διαλόγους, σκηνοθετεί με την ενέργεια κρατημένη ανυποχώρητα ψηλά, συστήνει αξιομνημόνευτους δεύτερους χαρακτήρες και αποσπά μια πραγματικά εξαίρετη ερμηνεία από τον Σάιμον Ρεξ. Λουκάς Κατσίκας
Anora (139', 2024)
Με τον πανηγυρικό Χρυσό Φοίνικα των φετινών Καννών, ο Σον Μπέικερ ανοίγει την αγκαλιά του σε μία ακόμη παρία του αμερικανικού ονείρου: μια μπριόζα σεξεργάτρια που καταλήγει πρωταγωνίστρια (και θύμα) στο δικό της παραμύθι, όταν γνωρίζει τον πρίγκιπα των ονείρων της στο πρόσωπο ενός κακομαθημένου 20χρονου πλουσιόπαιδου, γόνου ενός Ρώσου ολιγάρχη, και τον παντρεύεται. Όταν το μαθαίνουν όμως οι γονείς του, κανονίζουν ένα ταξίδι-αστραπή στις ΗΠΑ προκειμένου να διαλύσουν τον γάμο.
Αυτό που ακολουθεί είναι ένας αθυρόστομος και ατίθασος συνδυασμός της «Σταχτοπούτας» και του «Pretty Woman», μια πειραγμένη κομεντί κοινωνικών ανισοτήτων και τσακισμένων ονείρων, και ταυτόχρονα ένα love story της συμφοράς, που σταδιακά μετατρέπεται σε εμπειρία αυτογνωσίας και μάθημα ζωής για μια γυναίκα που ήθελε τόσο πολύ να πιστέψει σε κάτι καλύτερο. 5 βραβεία Όσκαρ, Καλύτερης Ταινίας, Σκηνοθεσίας, Πρωτότυπου Σεναρίου, Α' Γυναικείου ρόλου για την Μάικι Μάντισον και Μοντάζ. Λουκάς Κατσίκας
