Στο νέο του φιλμ «Σώμα με Σώμα», που άνοιξε το πρόσφατο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Αθήνας ΝΥΧΤΕΣ ΠΡΕΜΙΕΡΑΣ COSMOTE, ο Ζακ Οντιάρ ανακαλύπτει για μία ακόμα φορά την ελπίδα ανάμεσα σε ανθρώπινα χαλάσματα, δημιουργώντας ένα αριστοτεχνικό, σύγχρονο μελόδραμα που άφησε με δάκρυα στα μάτια το κοινό του φετινού Φεστιβάλ Καννών και έκτοτε έχει ταξιδέψει σε όλον τον κόσμο, με τελικό προορισμό ίσως ακόμη και τα Όσκαρ.
Φημισμένος για τις «ανδρικές» ιστορίες του και τη σκοτεινή ατμόσφαιρά τους, ο Γάλλος σκηνοθέτης επέλεξε αυτή τη φορά μια ισχυρή θηλυκή παρουσία ως δυναμικό αντίβαρο των μπερδεμένων αρσενικών που συνήθως κατοικούν τις ταινίες του, φέρνοντας τη συγκλονιστική Μαριόν Κοτιγιάρ απέναντι στον Ματίας Σούναρτς, τον ανερχόμενο Βέλγο πρωταγωνιστή του «Bullhead».
Αντλώντας ελεύθερα θραύσματα πλοκής και χαρακτήρων από τη συλλογή διηγημάτων «Rust and Bone» του Καναδού συγγραφέα Κρεγκ Ντέιβιντσον, με τη δράση να μεταφέρεται στις Αντίβες της ηλιόλουστης Γαλλικής Ριβιέρας, όχι πολύ μακριά από τις Κάννες, το «Σώμα με Σώμα» («De Rouille et d'Os») είναι ταυτόχρονα ένα αντισυμβατικό ρομάντζο, μία σπαρακτική ιστορία επιβίωσης και ένας αναπολογητικός ύμνος στον θρίαμβο της ανθρώπινης θέλησης.
Ηρωές του, η Στεφανί και ο Αλί, μια γυναίκα που τα έχει όλα κι ένας άνδρας που δεν έχει τίποτα. Η πρώτη μια κακομαθημένη πριγκίπισσα που εκπαιδεύει φάλαινες-δολοφόνους σε ένα θαλάσσιο πάρκο της Κυανής Ακτής. Ο δεύτερος ένας νεαρός, απρόθυμος πατέρας που μεγαλώνει μόνος του το γιο του και παίρνει μέρος σε παράνομους αγώνες πάλης για να τα βγάλει πέρα.
Όταν η Στεφανί χάνει τα πόδια της σε ένα ατύχημα και βρίσκεται ξαφνικά ανυπεράσπιστη και ανήμπορη, θα στραφεί για βοήθεια στον Αλι, τον άνδρα που απέρριψε στην πρώτη τους φευγαλέα συνάντηση. Ακρωτηριασμένη εσωτερικά και εξωτερικά, εκείνη αντιμετωπίζει τον οίκτο της οικογένειας και των συναδέλφων της, ενώ αυτός πασχίζει να αντιμετωπίσει αποξενωμένους συγγενείς και αντιπάλους, που, όπως κι αυτός, δεν έχουν πραγματικά να χάσουν τίποτα. Μαζί θα προσπαθήσουν να κλείσουν τις πληγές τους, να μάθουν ξανά τι σημαίνει σεβασμός, αξιοπρέπεια και αγάπη.
Με αφορμή την κυκλοφορία της ταινίας στις ελληνικές αίθουσες, επιχειρούμε μια αναδρομή στην καριέρα του πιο συναρπαστικού, σύγχρονου Γάλλου σκηνοθέτη.
Κοίτα τους Άντρες Όταν Πέφτουν (Regarde les Hommes Tomber, 1994)
Ξενίζοντας αρχικά με την αλλόκοτα ελλειπτική πλοκή του, το σκηνοθετικό ντεμπούτο του Ζακ Οντιάρ ξεκινά ως ένα υποτονικό νεο-νουάρ που μονάχα υπόνοιες δημιουργεί αρχικά για το τι συνδέει τις παράλληλες ιστορίες των τριών βασικών του χαρακτήρων.
Ο Σιμόν (Ζαν Γιαν), ένας πενηντάρης πωλητής σε κρίση μέσης ηλικίας, αναζητά διέξοδο από την τελματωμένη επαγγελματική και οικογενειακή ζωή του, εγκαταλείποντας τα πάντα για να αφιερωθεί στην εμμονοληπτική αναζήτηση του υπεύθυνου για τη δολοφονία ενός φίλου του, αστυνομικού. Ο Μαρξ (Ζαν-Λουί Τρεντινιάν) είναι ένας ηλικιωμένος, υπερχρεωμένος χαρτοπαίκτης που εξαναγκάζεται από τους δανειστές του να δουλέψει ως επαγγελματίας εκτελεστής, έχοντας στο πλάι του τον αγαθό και ελαφρώς αργόστροφο νεαρό Φρεντερίκ (Ματιέ Κασοβίτς), που τον ακολουθεί παντού σαν πιστό σκυλί. Αναπόφευκτα οι δρόμοι τους θα συναντηθούν, μετουσιώνοντας ένα θλιμμένο αστυνομικό φιλμ σε μία υπαρξιακή ταινία διφορούμενης ανδρικής φιλίας και υφέρποντος ομοερωτισμού.
Ένας Πολύ Διακριτικός Ήρωας (Un Héros Très Discret, 1996)
Στη φαινομενικά πιο αταίριαστη ταινία της καριέρας του, ο Οντιάρ ανακαλύπτει την κωμωδία στο πιο απρόσμενο μέρος. Επηρεασμένος κατά δική του ομολογία από το εμβληματικό ντοκιμαντέρ «The Sorrow and the Pity» («Le Chagrin et la Pitié», 1969) του Μαρσέλ Οφίλς, ο σκηνοθέτης βάζει το δικό του λιθαράκι στην απομυθοποίηση της Γαλλικής Αντίστασης με την ιστορία ενός νεαρού άνδρα που, όταν ανακαλύπτει ότι ο πατέρας του δεν ήταν ο ήρωας πολέμου που πάντα πίστευε και η μητέρα του υπήρξε συνεργάτης των Γερμανών, αποφασίζει να υφάνει με πανουργία και κάθε λεπτομέρεια τον θρύλο της δικής του ηρωικής συμμετοχής, κατορθώνοντας να εξαπατήσει τους πάντες.
Λιγότερο μια καταγγελία για τις δεκάδες αληθινές περιπτώσεις κίβδηλου πατριωτισμού που ήρθαν στο φως στη μεταπολεμική Γαλλία και περισσότερο μια ευρηματική και απρόσμενα αστεία παραβολή για την ανάγκη κάθε ανθρώπου να ανήκει κάπου ή την επιθυμία του να διαγράψει από το παρελθόν του άβολες αλήθειες, η ταινία ανέδειξε το άστρο του Κασοβίτς ως ηθοποιού, στο ρόλο ενός αμετανόητου μυθομανή (ή ονειροπόλου, όπως το πάρει κανείς) σε αναζήτηση ταυτότητας.
Πάνω στα Χείλη Μου (Sur Mes Lèvres, 2001)
Η Κάρλα (Εμανουέλ Ντεβός) είναι μία μέτριας εμφάνισης, μοναχική και σχεδόν κουφή γυναίκα που εργάζεται σκληρά ως γραμματέας σε μια κατασκευαστική εταιρεία. Ο Πολ (Βενσάν Κασέλ) έχει μόλις βγει από τη φυλακή όπου υπηρέτησε για μικροληστείες και, ψάχνοντας για δουλειά, θα γίνει βοηθός της. Εκείνη θα αποκρύψει το παρελθόν του και θα τον βοηθήσει να σταθεί στα πόδια του κι αυτός με τη σειρά του θα γίνει το όργανό της για να πάρει εκδίκηση από συνεργάτες που την υποτιμούν και την εκμεταλλεύονται.
Με οδηγό ένα εξαιρετικό πρωτότυπο σενάριο, σε συνεργασία με τον συγγραφέα Τονίνο Μπενακουίστα, ο Οντιάρ υφαίνει μία ανορθόδοξη ερωτική ιστορία, μακρινό πρόγονο του «Σώμα με Σώμα», με δύο ήρωες από διαφορετικούς κόσμους, που οι ανάγκες τους εκλιπαρούν για έναν σύμμαχο. Ίσως η πιο σύνθετη κινηματογραφικά ταινία του Οντιάρ, μας εισάγει στον σιωπηλό κόσμο της Κάρλα μέσα από έναν πρωτοποριακό ηχητικό σχεδιασμό, ενώ ταυτόχρονα χρησιμοποιεί την ιδιαίτερη ικανότητά της ως χιτσκοκικό εύρημα προκειμένου να χτίσει ένα διεστραμμένο φιλμ νουάρ με φόντο τις οικοδομές και τα κλαμπ των παρισινών προαστίων.
Περιέργως για ένα τόσο ακριβές φιλμικό οικοδόμημα, ο Οντιάρ αυτοσχεδίασε, αλλάζοντας το σενάριο κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων, προκειμένου να αξιοποιήσει την ηλεκτρισμένη ένταση ανάμεσα στους δύο ηθοποιούς του, που κορυφώνεται σε μία αριστουργηματική ερωτική σκηνή εξ αποστάσεως.
Ο Χτύπος Που Έχασε η Καρδιά Μου (De Battre Mon Coeur s'Est Arrêté, 2005)
Διασκευάζοντας το καλτ φιλμ «Fingers» (1978) του Τζέιμς Τόμπακ, ο Οντιάρ διαψεύδει θριαμβευτικά το κλισέ που θέλει τα ριμέικ να μην ξεπερνούν ποτέ τον προκάτοχό τους. Αντικαθιστώντας τον πιανίστα του Χάρβεϊ Καϊτέλ, που εγκλωβιζόταν στα κυκλώματα του μαφιόζου πατέρα του, o Ρομάν Ντουρί υποδύεται τον Τομά, έναν άνδρα διχασμένο ανάμεσα στη βίαιη εκτόνωση του εγκλήματος και τη γαλήνη της μουσικής, δύο κόσμους που εκπροσωπούν οι γονείς του.
Επαναλαμβανόμενο στοιχείο στο έργο του Γάλλου σκηνοθέτη, το βάρος (ή η έλλειψη) της πατρική φιγούρας είναι εδώ πιο έκδηλο από ποτέ, τραβώντας ολοένα και πιο βαθιά τον Τομά στις βρώμικες υποθέσεις του μεσίτη πατέρα του. Αναζητώντας μάταια κάτι να τον κρατήσει στην επιφάνεια θα ξεκινήσει ξανά τα μαθήματα πιάνου, που κάποτε του παρέδιδε η νεκρή πια μητέρα του, οραματιζόμενος μια καριέρα στη μουσική, παραμένει όμως διαρκώς ένας άνδρας-παιδί, ανίσχυρος ακόμα να κάνει τις δικές του επιλογές.
Βυθίζοντάς μας με τη σειρά του στο σχιζοφρενικό δίλημμα του ήρωά του, ο Οντιάρ βελτιώνει σε κάθε τομέα τη χαοτική ταινία του Τόμπακ, αφήνοντας ταυτόχρονα στο φινάλε μια χαραμάδα αισιοδοξίας που απουσίαζε από το αποπνικτικό πρωτότυπο.
Ο Προφήτης (Un Prophète, 2009)
Στην πιο φιλόδοξη ταινία του, ο Οντιάρ συμπυκνώνει τα χαρακτηριστικά των αντι-ηρώων του στο πρόσωπο του Μαλίκ, ενός Αραβα που ξεκινά τη θητεία του στη φυλακή σαν ένα φοβισμένο, κυνηγημένο ζώο, χωρίς φίλους και συμμάχους, για να ανέλθει με στρατηγικές κινήσεις στην κορυφή της τροφικής αλυσίδας. Αφού αναγκαστεί να διαπράξει έναν φόνο για λογαριασμό ενός κρατούμενου Κορσικανού νονού, ο Μαλίκ θα κερδίσει την εμπιστοσύνη του και θα βρεθεί να κάνει κάθε είδους θελήματα για τη συμμορία του, κάτι που θα του επιτρέψει σταδιακά να κινεί τα νήματα από το παρασκήνιο.
Ο Οντιάρ σκιαγραφεί με τρομακτική σχεδόν λεπτομέρεια τα θανάσιμα παιχνίδια εξουσίας που καθορίζουν τη ζωή και τις οπορτουνιστικές σχέσεις στις φυλακές, κάνοντάς μας κοινωνούς ενός απάνθρωπου παράλληλου κόσμου, ενώ ταυτόχρονα μετατρέπει την ιλιγγιώδη άνοδο του Μαλίκ στα κλιμάκια της παρανομίας σε μια βίαιη ωδή στην ανθρώπινη ικανότητα για επιβίωση.
Δομημένος σαν ένα αγωνιώδες, χορταστικό μυθιστόρημα, ο «Προφήτης» εμπλουτίζει το κλασικό δράμα φυλακών με ντοκιμαντερίστικο ρεαλισμό που κόβει την ανάσα και ονειρικές πινελιές που χαρτογραφούν τον ψυχισμό του ήρωα κάτω από το ολοένα και πιο σκληρό προσωπείο του – στο τέλος δεν ξέρεις αν πρέπει να θαυμάσεις ή να τρομάξεις από την ολοκληρωτική μεταμόρφωσή του.
Το «Σώμα με Σώμα» κυκλοφορεί στους κινηματογράφους στις 29 Νοεμβρίου από τη Seven Films.
