Υπάρχει μια σκηνή στο «Bad and the Beautiful» του Βιντσέντε Μινέλι που ο μικροπαραγωγός Κερκ Ντάγκλας περιγράφει στον επίσης μικροσκηνοθέτη και φιλαράκι του Μπάρι Σάλιβαν την αλάνθαστη συνταγή μιας τρομακτικής ιστορίας: Το σκοτάδι. Οι άνθρωποι φοβούνται αυτό που δεν βλέπουν, η απουσία της λογικής εξήγησης που χαρίζει το οπτικό πεδίο ανατρέφει τέρατα που, συνήθως, ξεπηδούν από τον εσωτερικό μας, ασυνείδητο, κόσμο. Πάμπολλες είναι βέβαια οι ταινίες που χρησιμοποιούν το σκοτάδι για να υποβάλλουν τον θεατή, να αλυσοδέσουν την προσοχή του. Οι περισσότερες το κάνουν χονδροειδώς ή διαλύουν την συμπαγή τους ατμόσφαιρα με μια ανόητη εξέλιξη της πλοκής ή μια φανταχτερή χρήση ειδικού εφέ.

Υπάρχουν αριστουργήματα σκοταδιού που -κι όμως!- δεν θα συμπεριλάβουμε στην λίστα. Όλοι ξέρουν το «Ψυχώ», όλοι είδαν την «Σιωπή των Αμνών» ή τους από ιδιοσυγκρασία σκοτεινούς «Άλλους», όλοι βλέπουν τι κεντήματα παραδίδει στο σκοτάδι ένας (μοντέρνος αρχιμάστορας) Ντέιβιντ Φίντσερ - από το 3ο «Άλιεν» μέχρι το «Se7en» κι από το «Game» μέχρι εκείνη την εξουθενωτική σεκάνς στο υπόγειο του «Zodiac». Ο Σιάμαλαν είναι επίσης ένας καλός δημιουργός του, ο Τιμ Μπέρτον του βρήκε χρώματα και χροιές που δεν βρήκαν ούτε μισό ακόλουθο της προκοπής τα τελευταία 30 χρόνια, ενώ πηγαίνοντας λίγο πιο πίσω από τον Πολάνσκι στον Κάρπεντερ κι από τον Ρομέρο στο Κρέιβεν δεν νοείται σοβαρός δημιουργός του Φανταστικού που να μην αντελήφθη το σκοτάδι σε όλο του το αισθητικό εκθαμβωτικό μεγαλείο.

Εμείς ωστόσο δεν θα συμπεριλάβουμε ούτε μία από τις ταινίες των προαναφερθέντων. Αντ' αυτών σκαλίσαμε έργα που είτε τους οφείλεται η μοντέρνα καταγραφή (αλλά δεν το ξέρουν) ή αποτελούν...σκοτεινές εξαιρέσεις της σύγχρονης κινηματογραφίας.

«The Old Dark House» (1932) του Τζέιμς Γουέϊλ

Ο δημιουργός του «Φρανκενστάιν» και της «Νύφης του Φρανκενστάιν», ένα δημιουργός που ελάχιστα να μυηθείς στην λογική του «αναλογικού» σινεμά των πρώτων χρόνων του ομιλούντος θα δεις τι κομψές ταινίες ατμόσφαιρας και σατιρικού υποβάθρου έφτιαχνε, παρέδωσε ανάμεσα στις δύο μεταφορές του ήρωα της Μαίρη Σέλλεϋ αυτό εδώ. Μία μόλις συγκαλυμμένα κωμική γκόθικ ιστορία, πάνω στην αλλοκοτιά, την τερατόμορφη γενεαλογία και το σεξ, τυλιγμένη σε πηχτή βροχή, στουντιακούς ουρανούς και πηχτό σκοτάδι που εξακολουθεί και στο τέλεια υποφωτισμένο «παλιό, σκοτεινό σπίτι». Υπέρλαμπρο blu-ray αποκατεστημένης κόπιας πρόσφατα στην αγορά.

«Cat People» (1942) του Ζακ Τουρνέρ

Το παράδειγμα του Κερκ Ντάγκλας που ανοίγει το κείμενο αναφέρεται στην πραγματική ιστορία δημιουργίας του έργου αυτού. Ταινία-αναφοράς για τον τρόμο, ο χειρισμός του φωτισμού και η παρουσίαση της σεκάνς μέσα στην ιστορία που λειτουργεί (σχεδόν) «αυτόνομα» (set-piece, ελληνιστί) ξεκινούν εδώ ή, έστω πραγματοποιούνται με μια πλαστική ακρίβεια ανεπανάληπτη. Ο Τουρνέρ, βασική υποψηφιότητα για τον σπουδαιότερο «άγνωστο» auteur, υπό την εποπτεία του Βαλ Λιούτον επανέλαβε ισάξια τα πειράματά του στο σκοτάδι με τα εκπληκτικά «Περπάτησα Μ' Ένα Ζόμπι» και «Leopard Man».

«Περίμενε Μέχρι Να Νυχτώσει» (Wait Until Dark, 1967) του Τέρενς Γιάνγκ

Τρεις κακοποιοί εισβάλλουν στο διαμέρισμα μιας τυφλής γυναίκας ψάχνοντας ένα αντικείμενο. Η Όντρεϊ Χέμπορν στον τεράστιο, λιγότερο γνωστό και οπωσδήποτε απροσδόκητο ρόλο της ζωής της, βρίσκεται στο σκοτάδι ενώ προσπαθεί να κρυφτεί από τους κακοποιούς που ταυτόχρονα όμως θέλει να εξουδετερώσει. Ο σκηνοθέτης των πρώτων 007 φτιάχνει μια από τις μεγάλες κλειστοφοβικές στιγμές του σινεμά του '60 κι ένα λίαν αποτελεσματικό θρίλερ που λέει μια ανέλπιστα τρομακτική ιστορία του σκοταδιού.

«Τρεις Σταγόνες Αίμα σε Παλιά Δαντέλα» (Tales from the Crypt, 1972) του Φρέντι Φράνσις

Ένας σπουδαίος ατμοσφαιρικός της φωτογραφίας στην σκηνοθεσία μιας εκ των διασήμων σπονδυλωτών της εταιρείας Amicus που ειδικεύθηκε στο Φανταστικό. Με ιστορίες στην μεγάλη βρετανική παράδοση του παράδοξου και του μεταφυσικού που αναφύεται μέσα από το οικείο, τούτο δω είναι από εκείνα που σε αποσταθεροποιούν με τον ασφαλή τρόπο του παλιομοδίτικου τρόμου. Θαυμάσιο για βροχερά Σαββατόβραδα τώρα που χαλάει ο καιρός και ό,τι πρέπει για τις στοιχειωτικές παραδόσεις των Χριστουγέννων.

«Άγρια Νύχτα» («Near Dark», 1987) της Κάθριν Μπίγκελοου

Βυθισμένο σε άγριο σκοτάδι, ισόρροπο ανάμεσα στην βαμπίρ μυθολογία (που ποτέ δεν μνημονεύεται άμεσα) κι ένα είδος αστικού γουέστερν, το πάμφθηνο αυτό φιλμ, που στηρίχθηκε αρκετά κι από τον Τζέιμς Κάμερον, απέτυχε παταγωδώς στα ταμεία. Έγινε ωστόσο άμεσα αντιληπτό στην νεοϋορκέζικη ιντελιγκέντσια, προβλήθηκε στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης στη Νέα Υόρκη κι εξακολουθεί να είναι μια από τις τρομακτικότερες ταινίες του είδους.

«30 Μέρες Νύχτα» (30 Days of Night, 2007) του Ντέιβιντ Σλέιντ

Με προσεκτική αναπαραγωγή της graphic novel εικαστικής και κινηματογραφική ατμόσφαιρα που ο Κάρπεντερ δεν μπορεί (ή δεν θέλει) πια να παραδώσει, αυτό είναι ένα βαμπιρικό θρίλερ που δεν αναγνωρίστηκε όσο θα του έπρεπε. Αν πάντως ζητάς σκοτάδι από τον τίτλο ήδη έχεις ψωνίσει σωστά. Καθώς η ταινία θα προχωρά, η νύχτα αρχίζει να ρουφάει μέσα της την ιστορία μιας ομάδας κακάσχημων και κομψότατων βαμπίρ που επισκέπτονται μια περιοχή της Αλάσκα, που έχει νύχτα για έναν ολόκληρο μήνα, και σιγά-σιγά εισπράττεις κι εσύ την αίσθηση πως από αυτό το σκοτάδι δεν επέστρεψε κανείς.

In Darkness (2018) του Άντονι Μπερν

Δεν προτείνεται γιατί ο υπογράφων το θεωρεί ολοκληρωμένο (μεγάλη η απόσταση) αλλά γιατί ο συνδυασμός μιας προσγειωμένης σκηνοθεσίας, ενός καλού twist, μιας αναφοράς στην τρίτη ταινία της λίστας και μιας στέρεης κεντρικής γυναικείας ερμηνείας παραπέμπουν σ' ένα από τα ενδιαφέροντα πρόσφατα δείγματα θριλερικής γραφής στο είδος που είναι πιο άγνωστο απ' ότι θα έπρεπε.