Περισσότερο από έναν ριζοσπάστη που νομιμοποίησε στον κόσμο του κινηματογράφου τις ταινίες πολεμικών τεχνών, από έναν φιλόσοφο που διατύπωσε κοινές αλήθειες σε μαγικές ακολουθίες κι έναν πρότυπο άντρα στο χρηματιστήριο της ματαιοδοξίας, ο Μπρους Λι θα μείνει στην παγκόσμια πολιτιστική - κοινωνική ιστορία ως ένα αρχετυπικό ίνδαλμα. 

Για όσους αρέσκονται στην κατασκευή θρύλων, ο Μπρους Λι είναι εκλεκτό τέκνο της κλειστής κάστας του εικοστού αιώνα, που επέλεξε (ή δεν μπόρεσε να κάνει αλλιώς) οι ήρωες της να ζήσουν γρήγορα και να πεθάνουν νέοι. Κομήτης κι αυτός σαν τον Τζέιμς Ντιν, τη Μέριλιν Μονρόε, τον Κερτ Κομπέιν, που κάηκε στη φλόγα του, ήρθε σε μετωπική σύγκρουση με τον εαυτό του - και κατέθεσε τη χαρισματική συνεισφορά του στην Ιστορία ενός αιώνα που δεν τον είχε ανάγκη μόνο ως κινηματογραφικό ήρωα και ως φιλόσοφο: τον χρειαζόταν ως ζωντανή απόδειξη πως το μέγεθος μετράει μόνο όταν του δώσεις περισσότερη σημασία από όση έχει και, τελικά, ως μία από τις λίγες φωτεινές εξαιρέσεις στη στοιχειοθέτηση της απλότητας ως «το κλειδί για την ευφυϊα», όπως έλεγε και ο ίδιος.

Ευτυχώς ή δυστυχώς, η πραγματικότητα δεν ομαδοποιεί σε φωτογενή λευκώματα αυτοκαταστροφής, αλλά απομονώνει. Καλλιτέχνης χωρίς ομότεχνους, άρχοντας ενός παιχνιδιού στο οποίο κράτησε μυστικούς τους κανόνες, ο Μπρους Λι έδωσε άλλο νόημα στην έννοια της πολεμικής τέχνης. Εδωσε τη μία και μοναδική ευκαιρία στο σινεμά του «καράτε» να αγγίξει ταυτόχρονα και το mainstream και την υψηλή τέχνη και μετά έφυγε.

Ρlay

Στις 27 Νοεμβρίου του 1940, της Χρονιάς του Δράκου για το κινέζικο ωροσκόπιο, ο Καντονέζος ηθοποιός Λι Χόι Τσουέν και η έγκυος γυναίκα του Γκρέις περιοδεύουν στο Σαν Φρανσίσκο. Η Γκρέις ήταν ετοιμόγεννη, ο πελαργός επισκέπτεται την οικογένεια και το γεννημένο στη χώρα των ευκαιριών αγόρι παίρνει το όνομα Λι Τσεν Φαν. Λίγα χρόνια αργότερα, η οικογένεια παίρνει επιτέλους τον δρόμο του γυρισμού προς το Χονγκ Κονγκ και ο μπόμπιρας ξεκινά χωρίς χρονοτριβές την καριέρα του στη μεγάλη οθόνη. Δηλαδή όχι και τόσο μεγάλη, αν αφήσει κανείς τους τίτλους να μιλήσουν: «Το Απροσάρμοστο Παιδί», «Τα Δάκρυα Μιας Μάνας», «Η Τραγωδία Ενός Ορφανού», «Ενας Βλάκας Μόνος Στον Κόσμο». Εν τω μεταξύ, το αγόρι που γίνεται άντρας έχει αποκτήσει το καλλιτεχνικό όνομα Λι Σιάο Λουνγκ (Μικρός Δράκος Λι), έχει μυηθεί από τα δεκατρία στις πολεμικές τέχνες και έχει μπλέξει για τα καλά με τις συμμορίες των δρόμων. Η μητέρα του οσμίζεται τον κίνδυνο, τον στέλνει πακέτο στο Σαν Φρανσίσκο για να αποκτήσει την αμερικανική υπηκοότητα κι έχει το κεφάλι της ήσυχο.

Ο νέος ονομάζεται πια Μπρους Λι, αρχίζει τις σπουδές φιλοσοφίας στο Σιάτλ και ως τριτοετής φοιτητής ερωτεύεται τρελά μια κοπέλα ονόματι Λίντα. Ακολουθεί το στεφάνωμα, και ο Λι ανοίγει κιόλας την δεύτερη σχολή πολεμικών τεχνών, όπου δέχεται πελάτες ανεξαρτήτως φυλής - γεγονός όμως το οποίο ανατρέπει τους ιερούς κανόνες κινέζικων παραδόσεων που κρατούν χιλιετίες. Η κινεζική κοινότητα της Αμερικής δεν ανέχεται τη διδαχή των μυστικών της σε Δυτικούς και στέλνει το πρωτοπαλίκαρό της στον Λι με το εξής τελεσίγραφο: «αν σε νικήσω, κλείνεις τη σχολή. Αν με νικήσεις, συνεχίζεις ανενόχλητος». Η μάχη κρατά περίπου τρία λεπτά, χωρίς να χρειάζεται να αναφέρω τον νικητή.

Η ιεροσυλία του Μπρους Λι στρέφεται τώρα εναντίον του κουνγκ φου και κάθε άλλης παραδοσιακής σχολής. Στο παιδί που κάποτε γεύτηκε τις άναρχες μονομαχίες των δρόμων, τα δογματικά στυλ φαίνονται ανούσιες αποστηθίσεις κινήσεων. Ιδρύει το τζιτ κουν ντο (jeet kune do), που στα καντονέζικα σημαίνει κάτι σαν «η τέχνη της υποκλέπτουσας γροθιάς» και διδάσκει στους μαθητές του να είναι άμορφοι και ευέλικτοι σαν το νερό. Και τι μαθητές: από τους πρωταθλητές άλλων πολεμικών τεχνών μέχρι τους Τζέιμς Κόμπερν και Στιβ ΜακΚουίν, όλοι στέκονται σαν μικρά παιδιά απέναντι σε κάποιον που αποκηρύσσει και την ίδια την έννοια του δασκάλου.

Ρause

Η οροφή των φιλοδοξιών του Λι, αν υποθέσουμε ότι υπάρχει, βρίσκεται κάπου στο Χόλιγουντ. Και για να την αγγίξει, αυτή η ανθρώπινη δεξαμενή ενέργειας περνά από αναρίθμητες οντισιόν και τηλεοπτικές επιδείξεις. Οι οποίες του αποφέρουν τον καλτ ρόλο του Κέιτο στη σειρά «Green Ηornet» και κάποια περάσματα από τη σειρά «Longstreet», αλλά κυρίως πολλές οδυνηρές απορρίψεις. Σταγόνα που ξεχειλίζει το ποτήρι, η έγκριση της δικής του ιδέας για μια σειρά με τίτλο «Κουνγκ Φου», αλλά με πρωταγωνιστή τον Ντέιβιντ Καραντάιν. Στο χείλος της οριστικής απογοήτευσης, ο Λι κλείνει όλες τις σχολές του και αποφασίζει να τρυπώσει στο Χόλιγουντ από την έξοδο κινδύνου ονόματι Χονγκ Κονγκ. Τον προλαβαίνει ένας βαρύτατος τραυματισμός στη σπονδυλική στήλη, που τον αφήνει πρακτικά ανάπηρο για μισό χρόνο. Οι γιατροί θεωρούν απίθανο ο κλινήρης άντρας να κλοτσήσει ξανά στη ζωή του, αλλά εκείνος τους αγνοεί επιδεικτικά και στρέφεται στον Βούδα, τον Λάο Τσε, τον Κρισναμούρτι.

Fast Forward

Λες και γνωρίζει ότι δεν έχει χρόνο για χάσιμο, ο Λι κατακτά το Χονγκ Κονγκ ολοκληρωτικά, αδιαμφισβήτητα και υπερβολικά γρήγορα. Προκαλεί μαζικό παροξυσμό με την πρώτη ταινία, διπλασιάζει τη δημοτικότητά του με την επόμενη, γίνεται άνθρωπος - ορχήστρα στην τρίτη. Ο καταπιεσμένος Κινέζος βλέπει στο πρόσωπό του τον υπερήρωα της διπλανής πόρτας. Το δυτικό κοινό ακολουθεί σύντομα κατά πόδας και εν τω μέσω του πανικού ο Λι βυθίζεται στη μονομανία της επιτυχίας. Η σωματική τελειότητα τον κυνηγά ως εμμονή, οι προκλήσεις που δέχεται δοκιμάζουν την υπομονή του και μέσα σε όλα αυτά έρχεται το κάλεσμα του Χόλιγουντ. Ούτε μια τριετία δεν είχε χρειαστεί ο Λι για να το εκπορθήσει με τον Δούρειο Ιππο του και τώρα τον καταλαμβάνει ανεξέλεγκτο άγχος. Αυτός ο φανατικός πολέμιος κάθε είδους ουσιών βρίσκει προσωρινό καταφύγιο στα ναρκωτικά και καταρρέει λόγω αλλεργικής αλληλεπίδρασης. Τρεις μήνες μετά και λίγες εβδομάδες πριν την πρεμιέρα του χολιγουντιανού του άλματος, πέφτει μυστηριωδώς νεκρός.

Διαβάστε στη συνέχεια τις καλύτερες κινηματογραφικές του «επιθέσεις» και δείτε το εξαιρετικό ντοκιμαντέρ «Α Warriors Journey» του Τζον Λιτλ.

Τέσσερα μεγάλα βήματα του «μικρού δράκου»

Ο Μεγάλος Αρχηγός, Ο Αήττητος Του Καράτε (The Big Boss, 1971) του Λο Γουέι

Οι Ματωμένες Γροθιές Του Καράτε (Fist Of Fury, 1972) του Λο Γουέι
Από τις σπάνιες φορές που η βιομηχανία του θεάματος πείθει ότι «more is more», έτσι απλά: πιο λυσσαλέα δίψα για εκδίκηση, πιο έντονος μανιχαϊσμός με αντι-ιαπωνικά αισθήματα στο φόρτε τους, πιο άφθονο αίμα, πιο τραγικό φινάλε. Και ακόμα περισσότερος Μπρους Λι, βεβαίως, που παίρνει το αίμα του νεκρού δασκάλου του πίσω μέχρι την τελευταία σταγόνα. Ασε που βρίσκει χρόνο να ξυλοφορτώσει κάτι παλιορατσιστές Ιάπωνες σε ένα πάρκο, να κάνει δυο-τρεις χαριτωμένες μεταμφιέσεις ως χαλαρωτικό ιντερμέδιο και να καθιερώσει ως φετίχ των πολεμικών τεχνών το μέχρι τότε άσημο νουντσάκου (τα δυο μικρά ραβδιά που ενώνονται με μια επίσης μικρή αλυσίδα).

Ο Κίτρινος Πράκτωρ Εναντίον Της Μαφίας (The Way Of The Dragon, 1973) του Μπρους Λι
«Οι μελλοθάνατοι σε χαιρετούν», φωνάζουν εν χορώ η ιταλική μαφία και οι πληρωμένοι δολοφόνοι της μπροστά στην πλέον αυτοκρατορική επίδειξη ανωτερότητας του «μικρού δράκου». Ο Λι, εν ριπή οφθαλμού μικρός Καίσαρας των πολεμικών τεχνών και της show biz του Χονγκ Κονγκ, γίνεται αυτό που οι κριτικοί θα έλεγαν «οτέρ κομπλέ» (σεναριογράφος, σκηνοθέτης, ηθοποιός) και επιλέγει τη Ρώμη ως ιδανικό πεδίο για τη θριαμβική του παρέλαση. Σαν τη γάτα με το ποντίκι, ο περιπλανώμενος Κινέζος Τανγκ Λουνγκ θα ξεπαστρέψει τους δευτερεύοντες αντιπάλους του με σαδιστική μεθοδικότητα, για να μας κρατήσει πεινασμένους για το γκραν φινάλε: την αναμέτρηση με τον Αμερικανό υπερ-πρωταθλητή Κολτ (Τσακ Νόρις) στο Κολοσσαίο ή αλλιώς την πιο οργιαστικά χορογραφημένη, κρυστάλλινα ακριβή και επικά μεγαλοπρεπή (αφήστε με να υπερβάλω) σκηνή ενός ολόκληρου κινηματογραφικού είδους.

Ο Κίτρινος Πράκτωρ Του Χονγκ Κονγκ (Enter The Dragon, 1973) του Ρόμπερτ Κλάουζ

Η ημιτελής πέμπτη συμφωνία
Πώς το «Παιχνίδι Του Θανάτου» ήταν καταδικασμένο να μην τελειώσει ποτέ

Με τον θάνατο του Μπρους Λι να στριμώχνεται οριστικά στην Ιστορία μαζί με την παραφιλολογία και τον «Κίτρινο Πράκτορα Του Χονγκ Κονγκ» να κλείνει τον εμπορικό του κύκλο με αναμενόμενη επιτυχία, οι πιστοί του νεκρού ημίθεου αποζητούν πια όχι το σώμα και το αίμα του, αλλά τα χαμένα ευαγγέλια. Με το δίκιο τους, αφού ο Τύπος τους βομβαρδίζει γύρω από ένα ανολοκλήρωτο πρότζεκτ που είχε διακοπεί για χάρη της χολογουντιανής περιπέτειας του Λι. Η λαϊκή απαίτηση για μετά θάνατον Μπρους Λι οδηγεί στο ερώτημα: τι είναι τελικά αυτό το «Παιχνίδι Του Θανάτου»;

Πάντως όχι η ομότιτλη αστειότητα που θα κυκλοφορήσει το 1978, με τον σκηνοθέτη Ρόμπερτ Κλάουζ να ασελγεί για άλλη μια φορά στο όνομα του Μπρους Λι. Μόνο στο τελευταίο τέταρτο παρακολουθούμε το άλλοθι της αρπαχτής, κολλημένο όπως όπως στην υπόλοιπη δράση: φορώντας μια κίτρινη στολή, ο Λι ανεβαίνει τρεις ορόφους ενός απροσδιόριστου κτιρίου και εξολοθρεύει ισάριθμους μάστερ των πολεμικών τεχνών. Ιδού το χαμένο υλικό, λέει στους αδημονούντες φανατικούς ο Κλάουζ, και αφού τους σερβίρει ένα απαράδεκτο φινάλε αντί γλυκού τους ξαποστέλνει σπίτι. Το ράδιο αρβύλα ξαναρχίζει και η ερώτηση επανέρχεται ελαφρώς διαφοροποιημένη: ποιο είναι το πραγματικό «Παιχνίδι Του Θανάτου»;

Η απάντηση βρίσκεται στα χειρόγραφα του νεκρού. Ο Μπρους Λι επρόκειτο να υποδυθεί τον Χάι Τιεν, έναν αήττητο πρωταθλητή των πολεμικών τεχνών σε εκούσια απόσυρση, που αναγκάζεται από τη Μαφία να αναζητήσει ένα μυθικό θησαυρό. Το «καρότο» της ταινίας δεν ήταν φυσικά η προσχηματική πλοκή της, αλλά το εύρημα μιας πολυώροφης παγόδας ως κρυψώνας του θησαυρού.

«Using no way as way, having no limitation as limitation» ήταν το σταθερό μότο του Λι, αποκρυσταλλωμένο ακόμη και στα ψήγματα ενός εν δυνάμει αριστουργήματος. Ευτυχώς που βρέθηκε το ντοκιμαντέρ «Α Warriors Journey», το οποίο ο θαυμαστής του Τζον Λιτλ υπέγραψε το 2000, για να τα συνταιριάξει ιδανικά.